8.3.MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 8.3.1.PERİYODİK SİSTEM Kazanımlar; 8.3.1.1.Geçmişten günümüze periyodik sistemin oluşturulma sürecini araştırır ve sunar. 8.3.1.2.Periyodik sistemde, grup ve periyotların nasıl oluşturulduğunu açıklar. 8.3.1.3.Periyodik sistemde ilk 18 elementin ‘elektron-katman ilişkisi’ temelinde elektron dağılımını yapar ve periyodik cetveldeki yerini bulur.

Maddenin Yapısı ve Özellikleri Kütlesi, hacmi , eylemsizliği olan ve tanecikli yapıda olan herşeye MADDE denir. Tüm maddeler atomlardan oluşur. Maddenin yapıtaşına ATOM denir. Aynı ya da farklı cins en az iki atomun bir araya gelmesi ile oluşan yapıya MOLEKÜL denir.

Maddeler saf maddeler ve saf olmayan maddeler olmak üzere 2’ye ayrılır.

Elementler; – Saf maddelerdir Elementler; – Saf maddelerdir. – Elementler, fiziksel ya da kimyasal yöntemlerle ayrıştırılamaz. – Elementlerin yapı taşları atomdur. – Elementlerin her biri kendilerine özgü sembollerle gösterilirler. Bileşikler; – Saf maddelerdir. – Kimyasal yöntemlerle ayrıştırılabilir. – Bileşiklerin yapı taşı moleküldür. – Bileşikler, farklı cins atom ve moleküllerden oluşurlar. – Bileşikler, formüllerle gösterilirler. – Elementler belirli oranlarda birleşerek bileşikleri oluştururlar. – Bileşikleri meydana getiren elementler kendi özelliklerini kaybederler.

Aşağıdaki moleküllerde Kaç çeşit atom var? Kaç tane atom var?

Atom; proton , nötron ve elektron olmak üzere üç parçacıktan oluşur Atom; proton , nötron ve elektron olmak üzere üç parçacıktan oluşur. Bunlardan proton ve nötronlar atomun çekirdeğinde bulunurken, elektronlar ise yörüngelerde çok büyük hızlarla hareket ederler.

Nasıl ki; insanlar hep daha iyiye ,güzele benzemeye çalışırlar , atomlarda kararlı hale gelmeye çalışırlar . Bunun için e- alırlar ya da e- verirler. Elektron alan ya da veren atom İYON haline geçer.

PERİYODİK CETVEL Günümüzde bilinen elementlerin yarısından çoğu 1800 ile 1900 yılları arasında bulunmuştur. O yıllarda kimyacılar çok sayıda elementin benzer özellikleri olduğunu görmüşlerdi. Elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki benzerliklerin fark edilmesi, periyodik çizelgenin (periyodik tablonun) oluşturulmasına yol açmıştır. Elementlerin sınıflandırılması element özelliklerinin daha kolay öğrenilmesini sağlar. Böylece elementlerin kullanım alanlarında kolaylık sağlanır. Dünya’da 90 element doğal olarak bulunmaktadır. İnsanlar tarafından elde edilmiş yapay elementlerle birlikte bu sayı günümüzde 118’i bulmuş durumdadır.

Elementlerin Sınıflandırılmasının Tarihsel Gelişimi Lothar Meyer (Lotar Meyer) (1830-1895) (1780-1849) Johann Döbereiner (Yohan Döbereynar) (1837-1898) John Newlands (Con Nivlends) Glenn Seaborg  (Gilen Siborg) (1834-1907) Dimitri İvanovıc Mendeleyev (Dimitri ivanoviç Mendelyef) (1820-1886) Alexandre Beguyer de Chancourtois (Aleksandır Beguye dö Şankurtua)  Henry Moseley (Henri Mozeli)

Johann Döbereiner (Yohan Döbereynar)   (1780-1849) İlk çalışmayı 1829 yılında Johann Döbereiner, benzer özellik gösteren elementlerden üçlü gruplar oluşturarak gerçekleştirmiştir. Ona göre; lityum, sodyum, potasyum benzer özellikler gösterdiği için bir grup oluşturuyordu.

Alexandre Beguyer de Chancourtois (Aleksandır Beguye dö Şankurtua) (1820-1886) Benzer fiziksel özellik gösteren elementleri dikey sıralarda olacak şekilde sarmal olarak sıralamıştır. Fakat bu listede elementlerin dışında bazı iyonlara ve bileşiklere de yer vermiştir. John Newlands (Con Nivlends)(1837-1898) O devirde bilinen 62 elementi artan artan ağırlıklarına göre sıralamış, ilk 8 elementten sonra benzer fiziksel ve kimyasal özelliklerin tekrar ettiğini fark etmiştir. "Bir numaralı elementten sonra gelen sekizinci element ilk elementin bir çeşit tekrarıdır; tıpkı müzikte bir bir oktavın sekizinci sesi gibi..’’ J.Newlands (1864)

Dimitri İvanovıc Mendeleyev (Dimitri ivanoviç Mendelyef)(1834-1907) Mendeleyev ve Meyer birbirlerinden habersiz, aynı dönemde elementleri sınıflandırmış ve aynı sıralamayı bulmuşlardır Ancak Meyer elementleri benzer fiziksel özelliklerine göre sıralarken, Mendeleyev bu sıralamada atom ağırlığını göz önünde bulundurmuştur.Mendeleyev oluşturduğu çizelgede elementlerin düzenli olarak yinelenen özellikler gösterdiğini farketmiştir. Bu çizelge elementlerin birbirleriyle ilişkilerini yansıtmış ve günümüzde kullanılan elementlerin sınıflandırılmasına yakın bir sıralamadır. Lothar Meyer (Lotar Meyer) (1830-1895)

Henry Moseley (Henri Mozeli) Günümüzde kullanılan modern periyodik sistemin temeli protonun keşfine dayanmaktadır. Henry Moseley elementleri, element atomlarının proton sayılarına (atom numarasına) göre düzenlemiştir. Glenn Seaborg (Gilen Siborg) Moseley`in, elementleri proton sayılarının artışına göre sıralamasından sonra, Glenn Seaborg çizelgenin altına iki sıra daha ekleyerek periyodik sisteme son şeklini vermiştir.

Periyodik Sistemin Özellikleri Bilim adamları tarafından yapılan sınıflandırmalar sonucunda günümüzde kullandığımız Modern Periyodik Tablo ortaya çıkmıştır. Atomlar proton sayılarına göre çizelgeye yerleştirildiklerinde elementlerin özellikleri belirli aralıklarla tekrar eder. Bu yüzden tabloya ‘’Periyodik Sistem’’ adı verilmiştir. Periyodik tablo elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Elementlerin artan atom numaralarına göre sıralandığı yatay sütunlara periyot,benzerliklerine göre sıralandığı dikey sütunlara grup denir. Periyodik tabloda 7 tane periyot , 18 tane grup bulunur. Gruplardan 8 tanesi A grubu ,10 tanesi B grubu olarak adlandırılır. (B grubu elementleri önümüzdeki yıllarda öğrenilecektir.) Aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellik gösterirler.

Atomun çekirdeği etrafında katmanlar ve bu katmanlarda (yörüngelerde) elektronlar yer almaktadır. Atomun periyodik sistemdeki yeri bilinirse elektron-katman ilişkisi de bilinebilir. Bir atomda ilk katmanda en fazla 2 elektron bulunabilirken, ikinci katmanda 8, üçüncü katmanda ise 18 elektron bulunabilmektedir.

Grup ve Periyodun Bulunması Bir elementin atom numarası biliniyorsa, bu elementin grup ve periyodu bulunabilir. Atomun elektronlarının bulunduğu en dış yörüngenin sayısı (katman sayısı) periyot numarasını verir. Atomun son yörüngesindeki elektron sayısı (değerlik elektron sayısı) grup numarasını verir.

Örneğin atom numarası 12 olan Mg elementinin elektronlarının dağılımı ,grup ve periyodu şöyledir:

Uyarı !!! ‘He’ elementi kararlı olduğu için (son katmandaki elektron sayısı 2 olmasına rağmen) 8A grubunda yer alır. ₂He : ) 1.periyot 2 8A grubu

Örnek: Atom numarası sırasıyla 5 ,10 ,12 ve 17 olan elementlerin periyodik cetveldeki yerlerini bulalım. ₅X : ₁₀Y : ₁₂Z : ₁₇T :

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.  1. Periyodik cetvelde elementler ……………..………………… göre sıralanmıştır. 2. Yatay sıralara …………… , düşey sıralara …………….. denir. 3. Aynı grupta bulunan elementlerin ………………………… sayısı aynıdır. 4. Aynı periyotta bulunan elementlerin …………………….. sayıları eşittir. 5.Değerlik elektron sayısı bir elementin en son katmanındaki elektron sayısıdır. Elementin değerlik elektron sayısı,………………… numarasını belirler. 6. Elementlerin yatay ve düşey olarak yerleştirilmiş olduğu tabloya ……………….. adı verilir. 7.Periyodik çizelgede toplam sayısı 7 olan yatay satırlar ………….. olarak adlandırılır.

Soru: Atom numarası 19 olan K elementinin elektron dağılımı hangi seçenekte doğru verilmiştir? 8-8-3 2-8-9 2-8-8-1 3-8-8

CEVAP : C

Soru: Yukarıdaki periyodik tabloda yerleri verilen A, B, C ve D elementlerinin proton sayılarına göre küçükten büyüğe doğru sıralaması aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?  A) D < C < B < A B) A < C < B < D  C) D < B < C < A  D) A < B < C < D

CEVAP : B

Soru : Periyodik cetvelle ilgili; I Soru : Periyodik cetvelle ilgili; I. Elementler atom numaralarına göre dizilmiştir. II. Benzer kimyasal özellik gösteren elementler aynı gruptadır. III. 7 periyot vardır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I , II ve III

CEVAP : D

SBS 2013

CEVAP : A

Periyodik Cetveldeki İlk 20 Element Sıkça Kullanılan Elementler