VIOP Temel Kurallar, Kur Riski Yönetimi, Döviz İşlem Stratejileri Aralık 2018 İstanbul

Tuna Çetinkaya A1 Capital Yatırım Menkul Değerler Genel Müdür Yardımcısı Uludağ Üniversitesi Maliye Bölümünden 2004 yılında mezun olduktan sonra Marmara Üniversitesinde Sermaye Piyasası ve Borsa Yüksek Lisans eğitimi aldım. Kariyerime 2004 yılında Acar Yatırım’da başlayıp, sonrasında sırasıyla Global Menkul, Turkish Yatırım’da sürdürdüm. 2013 yılından bu yana A1 Capital Yatırım Menkul Değerler ailesindeyim.

VIOP Nedir ? (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası) Türkiye’de vadeli işlemler 2005 yılında İzmir’de Vadeli işlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) adıyla işlem hayatına başlamıştır. 2013 yılından bugüne VIOP kısaltmasıyla Borsa İstanbul çatısı altında faaliyetlerini sürdürmektedir. TAKASBANK AŞ. Vadeli İşlem ve Opsiyon piyasasına teminatlandırma ve saklama hizmeti verir. Gerçekleşen işlemler Takasbank garantisi altındadır.

Vadeli İşlemler (Futures) Hisse Senetlerinden 2 Temel Farkı vardır. Vade Belirli bir tarihte sonlanır. (Ör. Aralık sonu) Kaldıraç Daha az teminat ile yüksek pozisyon. Ör: Bist30 için 915TL ile 12.000 TL’ lik pozisyon büyüklüğü. Yaklaşık 1/13 kaldıraçla işlem imkanı.

Kaldıraç 1000 Dolar alırken TL fiyatını öderiz. Ör; 1000 DOLAR = 5,50 X 1000 1000 Dolar alınırken ;5500TL ödenen tutar. 1 Vadeli işlem sözleşmesi alırken ise daha az tutar ile aynı pozisyona sahip oluruz. F_USDTRY1218( 1 Lot = 1000 Dolar ) 1000 Dolar için sadece 410 TL teminat Yaklaşık 1/13 Kaldıraç ile işlem imkanı verir. Kar ve Zararımız pozisyon büyüklüğü üzerinden hesaplanır. Kalan tutarın TL faizini alabilirsiniz.

İki Yöne İşlem Vadeli İşlemlerde yükseliş yönünde pozisyon açmak; Uzun (Long) Pozisyon Düşüş yönünde pozisyon açmak; Kısa (Short) Pozisyon Örneğin BIST30 Endeksinin düşmesini bekliyorsanız BIST30 endeks sözleşmesinde satış yaparak Kısa Pozisyon açabilirsiniz. Başlangıç Teminatı = Gereken tutar = (Endeks için 915 TL) Gün Sonu Teminat > = Başlangıç Teminatı olması gerekir. Değilse ; Teminat Tamamlama Çağrısı = Zarar durumunda eklenecek tutar. ( Ertesi gün 15:00 ‘e kadar ;aksi halde temerrüt )

Dayanak Varlıklar F_XU0301218 F_USDTRY1218 ENDEKS > BIST30 DÖVİZ > Dolar, Euro, Parite(EUR/USD), Ruble, Yuan PAY > AKBNK,GARAN,ARCLK,EKGYO…. EMTİA > Pamuk, Buğday KIYMETLİ MADEN > Altın Ons, Altın Gram ELEKTRİK > Baz Yük Elektrik METAL > Çelik Hurda YABANCI ENDEKS > SASX10 (Saraybosna Borsası) BYF > FBIST Borsa Yatırım Fonu FAİZ > Aylık Repo, 3 Aylık Repo Sözleşme Kodu Örnekleri ; F_XU0301218 F_USDTRY1218

Dayanak Varlıklar Yeni Açılacak Olan Sözleşmeler ; ASELS,BIMAS,DOHOL,ENJSA,KOZAA,KOZAL,SODA,SOKM, TAVHL,TKFEN XBANK,XUSIN (Bankacılık ve Sınai Endeks ) GBPUSD (Sterlin Dolar)

Fiyatlama Teorik Fiyat = Spot Fiyat + (Faiz Oranı – Temettü ) x Kalan Gün Uzlaşma Fiyatı = Her saat açıklanan ,hesapların güncellendiği referans fiyattır. Kar/zarar bu fiyata göre teminatınızda güncellenir. Hesabınıza yansıyan kar ile yeni pozisyon açabilirsiniz. Ancak ertesi gün çekilebilir olur. Kar/Zarar=(Satış Fiy. –Alış Fiy.)x Söz.Büyüklüğü x Kontrat Say. Ör1 ; F_USDTRY1218 ; (5,20– 5,70 ) x 1000 x 1 = -500 TL Ör2; 10 Kontrat F_USDTRY1218 ; (5,70 – 5,20 ) X 1000 X 10 = 5000 TL

VİOP İşlem Saatleri ; Nemalandırma ; Vergi ; Pay Türev Pazarı ; 09:30 – 18:10 Diğer Türev Pazarı ; 09:30 – 18:15 Saatlerin uzatılması çalışması yapılıyor. Nemalandırma ; Viop hesabınızdaki teminat tutarı Takasbank tarafından pozisyonunuz olsa da olmasa da nemalanır. Faiz hassasiyeti için faiz feragatnamesi imzalanması gerekir. Vergi ; Bireysel; Pay ve Pay endeksleri dışındaki kazançlara %10 Kurumsal Yatırımcılara % 0 stopaj

Sözleşme Detayları Sözleşme Büyüklüğü: Her bir sözleşmedeki alım satıma konu miktarın tanımlanmasıdır. Dolar/TL sözleşmelerinde 1.000 USD Endeks 120.000 = 12.000 TL Vade Ayları: Standart olarak ilgili sözleşmede hangi vade aylarının işlemlere konu olduğunun tanımlanmasıdır. BIST30 Nisan/Haziran/Ağustos.. Uzlaşma Şekli: Vade sonunda sözleşmelerin konu olduğu uzlaşma şeklidir. Fiziki teslimatlı sözleşmelerde vade sonunda dayanak varlık fiziken teslim edilip alınırken, nakdi uzlaşmalı sözleşmelerde vade sonu uzlaşma fiyatı üzerinden hesaplanan kar/zarar taraflar arasında el değiştirmektedir. Kırmızı ve Makarnalık Buğday ile Pay Sözleşmelerinde fiziki teslimat vardır. Günlük Fiyat Hareket Sınırı: Seans boyunca fiyatların bir önceki günün uzlaşma fiyatına göre hareket edebileceği aralığın alt veya üst sınırıdır (+/-%10 gibi). BIST30 +/- %15

Komisyon ve Fiyat Takip Aracı kurum komisyon ücretleri işlem hacmi üzerinden alınır. 1 kontrat endeks işlemi yaptığınızda; sözleşme büyüklüğü kadar işlem hacmi oluşur. Ör; 117.000 den 2 tane LONG pozisyon aldık; 2 x 11.300 = 23.400 TL işlem hacmi Komisyon oranımız Onbinde 3 ise ; 23.400 x 0,0003 = 7,02 TL komisyon

VİOP Emir Tipleri Zarar Durdur (Stoploss) Emir Yöntemleri Emir Süresi Limit (LMT) Günlük (GUN) Piyasa (PYS) Gerçekleşmezse İptal Et (GIE) Piyasadan Limite Kalanı İptal Et (KIE) Şarta Bağlı (SAR) İptale Kadar Geçerli (IKG) Tarihli (TAR) Zarar Durdur (Stoploss) Şarta Bağlı (SAR) Emir Tipi ile belirli seviyelerden işlem geçtiğinde aktif olan emirler girebiliriz. Bunu olası zarar durumlarında stoploss olarak kullanabiliriz.

VİOP’un avantajları Daha az parayla daha yüksek pozisyon açabilme, Yükselirken de düşerken de kar elde etme imkanı, Teminatlar Takasbank güvencesindedir ve nemalanır Riskten korunma amacıyla işlem yapabilme, Tek bir piyasada birden çok varlıkta işlem olanağı, Farklı vadelerde ters pozisyon alarak risk yönetimi.

Viop’un Altın Kuralları Küçük tutarlar ile başlayın. Kendinizi sınayın. Pozisyon açarken hedef seviyeniz ve zarar durdur seviyenizi belirleyin. Zarar durdur ( stoploss ) seviyelerinize mutlaka uyun. Zarar etmeye başladığınızda ısrar etmeyin. Kabullenip geri çekilin. Piyasa herkesten büyüktür, piyasayı karşınıza almayın. Kar elde ettiğinizde realize etmesini bilin. Unutmayın beğenmediğiniz kar, istemediğiniz zarar dönüşebilir.

Viop’un Altın Kuralları Sürü psikolojisinden uzak durun. Herkes satıyor diye satmayın, herkes alıyor diye almayın. Nakit yönetiminizi iyi ayarlayın. Teminatınızın tamamı ile pozisyon açmayın. Kazandığınız parayı mutlaka başka bir hesabınıza alın. Yeni pozisyon açarak büyümeye çalışmayın. Başkalarının sizin fikrini değiştirmesine izin vermeyin. Beklentilerinize uygun pozisyonlar açın. Nakitte kalmak da bir pozisyondur. Her zaman işlem yapmak zorunda değilsiniz.

Opsiyon Sözleşmeleri Alım Opsiyonu ( Call Option ) Satım Opsiyonu ( Put Option) Belli bir süre sonra belli bir varlığı alma /satma hakkını elde etmek. Avrupa Tipi / Amerikan Tipi Opsiyon

Opsiyon Primi Değişkenleri Opsiyon Sözleşmeleri VİOP’ta işlem gören opsiyon sözleşmeleri; -  Pay Opsiyon Sözleşmeleri (100 lot) -  Pay Endeks Opsiyon Sözleşmeleri ( 100 adet ) -  Dolar/TL Opsiyon Sözleşmeleri ( 1000 USD ) Opsiyon Primi Değişkenleri Opsiyonun kullanım ihtimalini arttıran her durum fiyatını yükseltir.   Alım Opsiyonu Fiyatı Satım Opsiyonu Fiyatı Dayanak Varlık Fiyatı + - Kullanım Fiyatı Vadeye Kalan Süre Risksiz Faiz Oranı Volatilite Temettü

Teminatlandırma Kısa pozisyon alabilmeniz için gerekli teminatı yatırmanız gerekir ancak teminat yükümlülüğünüz olmadan uzun pozisyon alabilirsiniz. Pozisyonunuzu sürdürdüğünüz süre boyunca teminatınız sürdürme seviyesinin üzerinde olmalıdır. Opsiyonlar ön ödemeli olduğundan gün sonunda ödenen/alınan prim hesabınıza yansıtılır. Gün içinde ya da gün sonunda kâr/zarar hesabı yapılmaz. Örnek; O_USDTRYKE1218C5500

Korunma / Hegde Fiyatların yükselmesi ya da düşmesi sizin için risk oluşturuyorsa Vadeli İşlem Piyasasında Korunma işlemleri ile riskinizi yönetebilirsiniz. Vadeli işlem DOLAR Örnek 1 (Şirketler için) 10 Aralık tarihinde ithalat yapıyorsunuz ve 100.000 USD lık malı teslim aldınız. Ödemesini de vadeli olarak Şubat’ın sonunda yapacaksınız. Şubat sonunda 100.000 USD ödemeniz var. Dolar yükselirse zarar edersiniz. Bugünden bu riskten kurtulmak için ne yapmalıyız? Şubat Vadeli Dolar Kontratı Almak; Spot Dolar ; 5,20 olsun Şubat Vadeli ; 5,40 Spotta 5,20 x 100.000 = 520.000 TL ödememiz gerekiyor. Viopta ise 100.000 USD değerinde 100 adet şubat kontratını 41.000 TL teminatla aynı pozisyonu alabiliriz. Kalan TL tutar için Faiz geliri elde edersiniz.

Korunma / Hegde Vadeli İşlem DOLAR Örnek 2 (Bireyler için) Geçtiğimiz aylarda 10.000 USD arkadaşınıza borç verdiniz. Mayıs sonunda geri ödeyeceğini söyledi. Peki mayısa kadar dolar ya düşerse ? Mayıs sonunda 10.000 USD alacağınız var. Dolar düşerse zarar edersiniz. Bugünden bu riskten kurtulmak için ne yapmalıyız? Mayıs Vadeli Dolar Kontratı Satmak ; Spot Dolar ; 5,20 olsun Mayıs Vadeli ; 5,50 ‘dan satabilirsiniz. Viopta 10.000 USD değerinde 10 adet şubat kontratını 4.100 TL teminatla aynı pozisyonu alabiliriz. Mayıs sonu geldi. Diyelim ki dolar 5,10 a düştü. 10000 usd nız 51000 TL Ama siz 5,40 dan satmıştınız ; 5,50 – 5,10 = 3000 TL karla kapandı. Yani 55000 TL nizi ( 5,50 a göre ) korumuş oldunuz.

Korunma / Hegde OPSİYON DOLAR Örnek Geçtiğimiz aylarda 10.000 USD arkadaşınıza borç verdiniz. Mayıs sonunda geri ödeyeceğini söyledi. Peki mayısa kadar dolar ya düşerse ? Mayıs sonunda 10.000 USD alacağınız var. Dolar düşerse zarar edersiniz. Bugünden bu riskten kurtulmak için ne yapmalıyız? Mayıs Vadeli Dolar Satım Opsiyonu Almak ; Spot Dolar ; 5,10 olsun Mayıs Vadeli ; 5,50 ‘dan satmak için opsiyon alabilirsiniz. Viopta 10.000 USD değerinde 10 adet mayıs satım opsiyonunu 75 TL prim ile alabiliriz. (750 TL) Mayıs sonu geldi. Diyelim ki dolar 5,10 a düştü. 10000 usd nız 51000 TL Ama siz 5,50 dan satmak için opsiyon almıştınız.; 5,50 – 5,10 = 4000 TL karla kapandı. Yani 55000 TL nizi ( 5,50 a göre ) korumuş oldunuz. Bunun için 750 TL ödemiş oldunuz.

Teşekkürler…. Başarı istediğini elde etmek, Mutluluksa, elde ettiğini sevmektir. H.Jackson Brown Jr. Teşekkürler…. Tuna Çetinkaya tcetinkaya@a1capital.com.tr 02123711844