SERBEST RADİKALLER ve ANTİOKSİDANLAR I Hazırlayan: Prof. Dr. Bilgehan Doğru
Serbest Radikaller Serbest radikaller dış atomik ya da moleküler orbitallerinde bir ya da daha fazla çiftleşmemiş e_ içeren kimyasal yapılardır
Serbest radikallerin çeşitli kimyasalların toksisitesinde ve pek çok hastalığın patogenezinde rolü olduğu öne sürülmektedir
Serbest radikaller çeşitli yaralanma olaylarında görülen doku değişikliklerinin çoğunu oluşturur. Ancak bu değişikliklerin çoğu doku hasarına yol açmaktansa hasarın sonucunda olabilmektedir
Serbest radikal aktivite tayini 1. Endojen antioksidan düzeyleri tayini 2. Oksitlenmiş makromoleküllerin ürünlerinin ölçümü 3. Serbest radikallerin direk tayini Serbest-radikal aracılı hasar tayininde birçok belirteç gösterilmiştir (tablo)
Tablo 1. Radikalle-indüklenen hasar tayininde kullanılan kimyasal / biyokimyasal Parametreler Lipid peroksidasyonu MDA ( tiobarbütirik, HPLC) Konjuge dienler Etan / pentan Yağ asidi analizleri Işık emisyon / floresans Protein karbonil grupları Glutatyon / glutatyon disülfid Protein tioller / protein karışık disülfidler protein nitrotirozin Enzim aktiviteleri Antioksidan içeriği Oksitlenmiş Nükleozidler Myoglobin oxidasyonu
Serbest radikaller elektron spin rezonans ve spin trapping teknikleri kullanılarak direk tayin edilebilmektedir.
Serbest radikaller Kimyasal bileşiklerin çoğu orbitallerinde 2 e _ taşır ve bu e _ lar birbirlerine ters yönde dönerler. .
Serbest radikal ise tersine, dış orbitalinde 1 ya da daha fazla çiftleşmemiş e _ içeren bir molekül ya da bir molekül parçasıdır. Çiftleşmemiş e _ artmış reaktivite gösterir. Serbest radikaller aşırı reaktif moleküller olup hücre yaralanması ve ölümüne neden olurlar.
Serbest radikaller nasıl oluşur Bir bileşik ya ilave e_ kazanarak serbest radikale dönüşür Ya da e_ kaybederek serbest radikale dönüşür
Serbest radikaller ayrıca homolitik bağ fizyonu ile de oluşurlar.
Kovalan bağın homolitik fizyonunda (yarılmasında) ise bağ simetrik olarak yarılır ve her parça bir e_ içerir x x A x B A. x + B. veya serbest radikaller e_ transfer reaksiyonları ile oluşurlar.