İşyerlerinde Sağlık Gözetimi ve Meslek Hastalıkları

Konunun Genel Amacı İş güvenliği uzmanının, çalışan sağlığı ve güvenliğini etkileyen meslek hastalıklarıyla ilgili olarak kavramsal ve yasal çerçeveyi kavraması ve Türkiye’de meslek hastalıklarının durumunu yorumlaması

Öğrenme Hedefleri Bu dersin sonunda katılımcılar; Sağlık gözetimi ve meslek hastalıkları konusunda temel kavramları tanımlar Meslek hastalıklarının mevzuata göre çeşitleri sıralar Meslek hastalıklarından korunma yöntemlerini belirtir Meslek hastalıkları istatistiklerini açıklar

Sağlık Gözetimi Sağlık gözetiminde temel hedef; Sağlığının sürdürülmesi ve geliştirilmesi, Sağlığı olumsuz etkileyen faktörlerin belirlenmesi, Sağlık Gözetiminde uygulama İlkeleri; İşe giriş muayeneleri ve uygun işe yerleştirme, İşyeri ortam faktörlerini değerlendirme, İşyeri sağlık risklerinin kontrolü, Periyodik sağlık izlemleri Sağlık eğitimi ve danışmanlık,

Sağlık Gözetimi İşin gerektirdiği sağlık şartlarının belirlenmesi ve iyileştirilmesi Çalışacak elemanda aranılacak sağlık kriterlerinin belirlenmesi İşe alınacak ve iş değiştirecek elemanların uygun yöntemlerle İşe giriş ve Periyodik muayenelerinin yapılması Çalışanla çalışma çevresi arasındaki etkileşimin ve maruziyet durumunun kabul edilebilir ve güvenilir yöntemler kullanılarak izlenmesi

Sağlık Gözetimi Çalışanların korunma yaklaşımına göre sağlık eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve eğitimlerinin yapılması Meslek hastalığı kaynaklarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi Maruziyet haritalarının çıkarılması

İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu Sağlık gözetimi-MADDE 15 (1) İşveren; a) Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar İş yeri hekimini görevlendirir

İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu b) İşveren Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır: 1) İşe girişlerinde, 2) İş değişikliğinde, 3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde, 4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla

İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu (2) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz. Sağlık raporunu kim verir?????

İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu (3) Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir.

İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu (4) Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır,çalışana yansıtılamaz. (5) Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur.

Meslek Hastalıkları 11-B) Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir* MADDE 14- Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir** *506 Sayılı SSK Kanunu-1964 **5510 sayılı SSSGK Kanunu-2006

Tanımlar (ILO) Meslek hastalığı: Meslekle spesifik veya güçlü ilişki var. Risk etmeniyle hastalık arasında nedensellik ilişkisi güçlü ve kanıtlanabilir İşle ilgili hastalık: İşyerinde birçok risk etmeni var ve hastalıkla nedensellik ilişkisi karmaşık. Toplumdaki diğer bireylere göre bazı kronik hastalıklar çalışanlarda daha sık görülüyor

Her hastalık “Meslek Hastalığı” sayılmaz ! Yapılan işle ilgili olmalıdır, Çalışılan ortamla ilgisi olmalıdır 14

Meslek Hastalıklarının Özellikleri Meslek hastalıkları 1 hafta ile 30 yıl arasında değişen zaman aralığında oluşabilir. Meslek hastalığına yol açan etkenle işçinin ilişkisi kesilirse, meslek hastalığı çoğu zaman o evrede durur Meslek hastalıkları işten ayrıldıktan sonra da ortaya çıktığından diğer hastalıklarla karışabilmektedir Meslek hastalığı tanısı koymak için bu alanda uzmanlaşmış kuruluşlara gereksinim duyulmaktadır.

Tedavi gerekmeden iyileşebilenler var Tedavi ile iyileşebilenler var TEMEL ÖZELLİKLER Tedavi gerekmeden iyileşebilenler var Tedavi ile iyileşebilenler var Aynı seviyede kalabilenler var Ölüme kadar ilerleyebilenler var 16

Meslek Hastalıklarına Bütüncül Yaklaşım Çalışma İlişkileri Çalışma Koşulları Bireysel Özellikler Toplumsal özellikler Yaşanan çevre Çalışma ortamı SAĞLIK

Meslek Hastalıklarına Genel Bakış Sanayileşmiş ülkelerde kalp ve dolaşım bozuklukları, diyabet ile kanser gibi hastalıkları çalışanlarda daha sık görülmektedir; haftada 7 gün 24 saat çalışma süreleri ve çalışma şekilleri, güvenli ve sürekli işlerin yokluğu, psikososyal faktörler, iş stresi yeterli beslenememe ve dinlenememe, vb. Nüfusun yaşlanması Yeni teknolojiler Sosyal güvencesiz çalışma Küresel göç (iş kazalarını da artırıyor) (Takala, Hämäläinen, 2009; Rantanen, 2010)

SSK Sağlık İşlemleri Tüzüğü -1972 Madde 64 - "Meslek Hastalıkları Listesi» 5 grupta toplanmıştır. A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları B. Mesleki cilt hastalıkları C. Pnömokonyozlar vd mesleki solunum sist. hastalıkları D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları

Meslek hastalığına yol açan etken (A, B, C, D, E) GENEL BİLGİLER Meslek hastalığına yol açan etken (A, B, C, D, E) Hastalıklar ve Belirtileri Yükümlülük süreleri Hastalık tehlikesi olan işler 20

A Gurubu Meslek Hastalıkları A - I, a Arsenik ve bileşikleri A - I, b Arsenikli hidrojen . A - 24 Aromatik amin ve hidrazinler A - 25 Aromatik hidrokarbonların ve fenellerin nitro türevleri 21

A Gurubu Meslek Hastalıkları Kimyasal maddeler vücuda 3 yolla girerler Cilt Solunum Sindirim Kanalı Lokal tahriş Sistemik etki Hedef organda etki Sonucu basit cilt kızarıklığından kansere kadar değişen çeşitli hastalıklara neden olurlar 22

MESLEKİ DERİ HASTALIKLARI B Gurubu Meslek Hastalıkları MESLEKİ DERİ HASTALIKLARI B - 1 Deri Kanserleri ve Prekanseröz Deri Hastalıkları B - 2 Kanserleşmeyen cilt hastalıkları Cilt Hastalıkları 23

PNÖMOKONYOZLAR VE DİĞER MESLEKİ SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI C Gurubu Meslek Hastalıkları PNÖMOKONYOZLAR VE DİĞER MESLEKİ SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI C - 1, a Slikoz ve silikotuberküloz C - 1, b Asbestoz C - 1, c Silikatoz C - 1, d Sideroz C - 2 Alüminyum ve bileşikleri ile C - 3 Sert metallerin tozları ile C - 4 Thomas cürufu ile olan C - 5 Mesleki bronşiyal astma C - 6 Bissinoz 24

C Gurubu Meslek Hastalıkları Akciğer Hastalıkları 25

C Gurubu Meslek Hastalıkları Bronkopulmoner hastalıklar Silikozis – Silikotüberkülozis Antro-silikozis Asbestozis Mesleki astımlar Ekstrensek Alerjik Alveolitler Siderozis Kronik tıkayıcı akciğer hastalıkları Alüminyumun neden olduğu akciğer hastalıkları Diğerleri Akciğerlerde kapasite azalmasından ölüme kadar değişir 26

MESLEKİ BULAŞICI HASTALIKLAR D Gurubu Meslek Hastalıkları MESLEKİ BULAŞICI HASTALIKLAR D 1. Helminthiasis D 2. Tropik hastalıklar D 3. Hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar D 4. Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına 27

E gurubu Meslek Hastalıkları E - 1 İyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar E - 2 Enfraruj ışınları ile katarakt E - 3 Gürültü sonucu işitme kaybı E - 4 Hava basıncındaki ani değişmeler E - 5 Titreşim sonucu E - 6, a Sürekli lokal baskı sonucu E - 6, b Aşırı yükleme E - 6, c Maden ocağı ve benzeri E - 6, d Fazla zorlama sonucu E - 6, e Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri E - 6, f Kas krampları E - 7 Maden işçileri nistagmusu Kas – İskelet Sistemi Hastalıkları 28

1 2 3 4 Mesleki kanserler Diğerleri Ajanlara bağlı olanlar Kimyasal(41) Fiziksel Biyolojik 1.1 1 Brusella Hepatit virüsleri Human immunodeficiency virus (HIV) Tetanoz Tuberküloz Bakteri veya mantarlara bağlı toksik/enflamatuvar sendromlar Antraks Leptospiroz Diğerleri Ajanlara bağlı olanlar Gürültü Titreşim Yüksek – Düşük basınçlı hava İyonize radyasyon Optik radyasyon (UV, Görünür ışık, ER ve Lazer) Aşırı sıcak Diğerleri 1.2 2 1.3 Hedef organ ve sistemler 2.1 Solunum sistemi hastalıkları Cilt hastalıkları Kas – İskelet hastalıkları Zihinsel ve davranışsal bozukluklar 2.2 2.3 2.4 3 Mesleki kanserler Diğerleri 4 Meslek Hastalıkları 20.6.2002 ILO /R – 194 29 29

SSK Sağlık İşlemleri Tüzüğü -1972 Bu tüzükle meslek hastalıkları, belirtileri, yükümlülük süreleri, hastalık tehlikesi yaratacak başlıca işler ayrıntılı olarak tanımlanmıştır Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek için sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçecek azami süreye yükümlülük süresi denir.

Çalışma Hastalık Yükümlülük süresi BİTTİ BAŞLADI

GENEL BİLGİLER Meslek Hastalıkları; Periyodik sağlık muayeneleri ile İşyeri Hekimliğince tespit edilebilir. 32

GENEL BİLGİLER 506 sayılı SSK Yasasına göre; Yalnızca SSK’na bağlı sigortalı işçiler için Meslek Hastalığı ve İş Kazası uygulaması vardır. 5510 sayılı yasa ile bu hak bütün çalışanlara verilmiştir. 33

GENEL BİLGİLER Meslek Hastalıkları listesini kim / kimler hazırlar? Bu listeleri; Genel Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu yapar. Konusunun uzmanı öğretim üyeleri ve Bürokratlardan oluşan bir kuruldur. 34

Her hastalık “Meslek Hastalığı” sayılmaz ! GENEL BİLGİLER Her hastalık “Meslek Hastalığı” sayılmaz ! Ancak; Listede yer almasa bile, Yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, Hastalığın iş ile ilişkisi olduğu kanıtlanırsa Genel Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Kararı ile Meslek Hastalığı sayılır. 35

5510 sayılı SSK-SGK Kanunu-2006 Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına yakalanması durumunda; İşveren veya çalışan tarafından 3 iş günü içinde formla bildirim CEZA: Kasten eksik ya da yanlış bildirimlerde işverene veya sigortalıya, kurumca bu durum için yapılmış geçici iş göremezlik ödenekleri geri alınır DENETİM: MH tanısına yönelik sağlık kurulu raporları ve diğer tıbbi belgeler incelenebilir, gerekli görüldüğü durumlarda işyeri çalışma şartları incelenebilir İSTİSNAİ UYGULAMALAR: Mesleki hastalık işlemleri yapılabilmesi için yükümlülük sürelerinin aşıldığı durumda da Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu’nun onayı gereklidir

Meslek Hastalıklarına Yönelik Sağlık Gözetimi ve Tanı Bir sağlık sorununun meslek hastalığı olarak tanımlanabilmesi için klinik tanının yanı sıra, bu sorunun meslekle ilişkisinin ortaya konulması gereklidir; Ayrıntılı meslek öyküsü: Hastanın halen yaptığı iş; çalıştığı bölüm, ortamda karşılaştığı maddeler, işyerinin üretim alanı En son yaptığı ve daha önceki işleri İş dışı uğraşları-ikinci işleri, alışkanlıkları ve hobileri (sigara ile asbest etkileşimi=AC. Ca)

Meslek Hastalıklarına Yönelik Sağlık Gözetimi ve Tanı Hastanın en son yaptığı iş meslek hastalığı tanısı için yanıltıcı olabilir!!!! Hastalık, çalışanın emekli olmasından sonra da ortaya çıkabilir Çalışan kullandığı maddenin ne olduğunu değil marka ismini veya kod ismini hatırlayabilir Riskli maddelerin ortam ölçüm sonuçlarının incelenmesi, koruyucu önlemlerin olup olmadığı, KKD kullanıp kullanmadığını öğrenmek önemlidir

Meslek Hastalıklarına Yönelik Sağlık Gözetimi ve Tanı Hastalık belirtilerinin çalışma ortam ve süresiyle ilişkisi önemlidir Örn; hafta başı göğüste sıkışma hissi ve nefes darlığı………….* için tipiktir İşyerinde benzer yakınması olan çalışanların belirlenmesi de önemli bir ipucudur Bu nedenle işini değiştiren veya erken emekli olanların varlığı da araştırılmalıdır *Bisinozis

Meslek Hastalıklarına Yönelik Sağlık Gözetimi ve Tanı Meslekle ilişkisi olabilecek hastalıklar: Kas-iskelet sistemi yakınma ve hastalıkları Solunum sistemi hastalıkları Kardiovasküler hastalıklar Deri hastalıkları Nörolojik bozukluklar Bazı kanserler (AC Ca, Mesane Ca, Lösemiler)

İSİGT Madde 59 - Meslek hastalıklarına karşı genel önlemler İşe giriş muayeneleri amaca uygun olacaktır. Ayrıca periyodik sağlık muayeneleri yapılacaktır Bilgilendirme (afişler, vb.), Eğitim (KKD) Zararsız veya daha az zararlı ile değişim Kapalı sistem Havalandırma Atıklar etkisizleştirilmesi

Mesleki Maruziyetten Korunma Meslek hastalıklarının en önemli özelliği korunabilir olmalarıdır – BİRİNCİL KORUNMA Etkenin kaynağına yönelik önlemler, Çalışma ortamına ait önlemler, KKD, İKİNCİL KORUNMA- Erken tanı ve tedavi ÜÇÜNCÜL KORUNMA- İşten ayırma ve rehabilitasyon

Türkiye’de Meslek Hastalıkları 2008-2010’de yılları arasındaki Türkiye’de meslek hastalıklarının % 41’i kömür ve linyit çıkarılması, % 8’i fabrika metal ürünlerinin imali, % 10’u makine ve ekipman imali ile makine ve ekipman kurulumu ve onarımı faaliyet kollarında meydana gelmiştir.

Türkiye’de Meslek Hastalıkları Meslek hastalıkları vakalarının yüksek olması beklenen giyim eşyaları imalatında ise meslek hastalıkları vakalarının toplam içindeki payının % 1’de kalması düşündürücüdür. Gürültüye bağlı işitme kayıpları başta olmak üzere pek çok meslek hastalığının tespit edilememektedir.

Türkiye’de Meslek Hastalıkları Genel olarak gelişmekte olan ülkelerde meslek hastalıkları görülme sıklığının yılda binde 4-12 arasında değişmesi beklenmektedir. İşle ilgili hastalık: %2-10 Türkiye’de Meslek Hastalıkları 2007 İstatistikleri; SSK’ya kayıtlı işçi sayısı: 8.505.394 Saptanan meslek hastalığı sayısı: 1208 Beklenilen meslek hastalığı sayısı (%0.4): 34.021 Saptanılamayan meslek hastalığı: 32.813

Meslek Hastalığı Sıklığı: Beklenen binde 4-12 Türkiye’de binde 0.10 – 0.35 arasında Türkiye’de beklenen 36.000 (%0,4) - 108.000 (%1,2) Türkiye’de saptanan 500 – 1300 vaka

Türkiye’de Meslek Hastalıkları Araştırmalar, meslek hastalıklarının gerek işyeri hekimleri, gerekse tanı-tedavi veren sağlık kuruluşlarında çalışan hekimler tarafından atlandığını göstermektedir

Türkiye’de Meslek Hastalıkları Türkiye'de İSG alanındaki en büyük sorun alanlarından birisi de iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili denetim elemanı ve uzman personel sayısının yetersizliğidir. Denetim elemanlarının özverili çalışmalarına karşın, teftiş edilen işyeri sayısı yıllar itibariyle azalmaktadır. İş Teftiş Kurulu son yıllarda İSG denetiminde proje bazlı denetimlere başlamış, rehberlik edici denetim anlayışını benimsemiştir.

Türkiye’de Meslek Hastalıkları 2012 yılı itibariyle İş Teftiş Kurulu bünyesinde 166'sı iş müfettişi, 358'i iş müfettiş yardımcısı toplam 524 denetim elemanı çalışmaktadır. Oysa 60,7 milyon nüfuslu Birleşik Krallık’ta iş denetim teşkilatı 3.811 kişi; 82,5 milyon nüfusa sahip Almanya’da 3.870 kişi ve 61,5 milyon nüfusa sahip Fransa’da 1.341 kişiden oluşmaktadır (Bayram, 2009).

Türkiye’de Meslek Hastalıkları Bir başka deyişle, 2012 yılı itibariyle bir iş müfettişi başına 67,815 işçi ve 8,666 işyeri düşmektedir. Teftiş sayısının son yıllarda işyerlerinin %2,6’sından %1,1’ine kadar gerilediği görülmektedir.

Türkiye’de Meslek Hastalıkları İSG alanında bir diğer sorun ise yetişmiş iş sağlığı ve güvenliği uzmanı açığıdır. 2011 yılı itibariyle Türkiye'de çalışan iş sağlığı ve güvenliği uzmanı sayısı 2000 e yakın olup bunun 10 katından daha fazla iş sağlığı ve güvenliği uzmanına ihtiyaç bulunmakta İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası ile beraber İSG mevzuatının uygulanacağı işyeri ve çalışan sayısının artması nedeniyle, uzman ihtiyacının belirtilen sayıdan daha yüksek olacağı düşünülmektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliğinde Gelişmişlik Meslek hastalıkları tespiti İş kazaları İş Sağlığı ve Güvenliğinde Gelişmişlik

ÇSG Bakanlığının Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgesi’ndeki Hedefleri (2009-2013) İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ve ilgili mevzuat çalışmalarının tamamlanması ve uygulanmasını sağlamak amacıyla ilgili tarafların ve kamuoyunun bilgilendirilmesi ve tanıtım faaliyetlerinin Konsey üyesi kurum ve kuruluşlar tarafından yürütülmesi İş kazası oranının yüzde 20 azaltılması Beklenen ancak tespit edilememiş meslek hastalığı vaka sayısının yüzde 500 artırılması Sunulan İSG laboratuar hizmetlerinin ulaştığı çalışan sayısının yüzde 20 artırılması Ulusal Konsey üyesi kurum ve kuruluşların yürüttükleri iş sağlığı ve güvenliği proje, eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin yüzde 20 artırılması.

Avrupa Birliği Komisyonu İlerleme Raporlarında İş Sağlığı ve Güvenliği 2011 yılı İlerleme Raporu’nda, Türkiye ile ilgili şu görüşlere yer verilmiştir: “İşçi sağlığı ve güvenliği alanında sınırlı bir gelişme kaydedilmiştir. Özellikle çok sayıda ölümlü iş kazasının görüldüğü KOBİ’lerde, mevzuatın uygulanmasında sorunlar vardır. Resmi istatistiklere göre 2009’da Türkiye’de 64 bin 316 iş kazası yaşanmıştır. Resmi istatistikler 2009'da yaşanan iş kazalarının 2008’dekinden yüzde 12 daha az olduğunu belirtmektedir. Bu göstergelere karşın, verilere kayıt-dışı sektörün de dahil edilmesi halinde yaşanan iş kazası sayısı daha yüksek tespit edilecektir.

Avrupa Birliği Komisyonu İlerleme Raporlarında İş Sağlığı ve Güvenliği Ayrıca meslek hastalıklarının tanısı, raporlanması, ilgili verilerin toplanması ve olumlu uygulamaların taraflar arasındaki paylaşımının sağlanması için çalışmalara ihtiyaç vardır. Ölümcül silikozis hastalığına yakalanmış işçilerin durumuna dikkat çeken hukuki ve adli girişimlerde bulunulmuştur.

Meslek hastalıkları tanı süreçleri 1 İşyeri Hekimi İşyeri yönetimi M. H. Hastanesi Bildirim 2 İşyeri Hekimi Hastaneye sevk M. H. Hastanesi Bildirim İşyeri yönetimi 3 Hastaneye gider M.H.Hastanesi İşyeri yönetimi Bildirim 60

İŞ KAZALARI ve MESLEK HASTALIKLARINDAN Yasal Sorumluluklar İŞ KAZALARI ve MESLEK HASTALIKLARINDAN DOĞAN HUKUKi SORUMLULUKLAR 61

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında SS yardımları Yasal Sorumluluklar İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında SS yardımları Sağlık yardımı Geçici iş göremezlikte günlük ödenek Sürekli iş göremezlikte gelir bağlanması Protez takılması, bakımı, onarımı, yenilemesi 1 ve 4 deki yardımlar için başka yere sevk Yurt dışına tedavi için gönderme Cenaze masraflarının ödenmesi Ölüm durumunda hak sahiplerine gelir bağlanması İŞVERENİN KUSURU VARSA, SS BÜTÜN ÖDEMELERİ GERİ İSTER 62

Yasal Sorumluluklar HUKUKİ SORUMLULUKLAR İş kazaları ve meslek hastalıkları sonucunda; Çalışan zarar görür Maddi Manevi Yakınları zarar görür Yapılan yasal yardımlar çalışanın veya hak sahiplerinin bütün zararlarını karşılamaz Sigorta kurumları manevi zararları karşılamaz Oysa; Sorumluluk hukukunun genel ilkesine göre; Mağdur olanın bütün zararlarının tazmin edilmesi gerekir. 63