Kamu Kavramı

Kamu Kavramının Tanımı ve Unsurları Kamu kesimi, kamu mülkiyeti altında bulunan kurum ve kuruluşlarından oluşan kesimdir. Faaliyeti Gerçekleştiren Birimler? Kamu Kesiminde Cereyan Eden Faaliyetlerin İçerik ve Nitelikleri?

Faaliyeti Gerçekleştiren Birimler: Kamu Tüzel Kişiliği

Kamu Meslek Kuruluşları Sektörü Merkezi Yönetim Yerinden Yönetimler Kamu Meslek Kuruluşları Bağımsız İdari Kuruluşlar Girişimleri Fonlar ve Döner Sermaye Kuruluşları

Merkezi Yönetim

Merkezi Yönetim (Devlet İdaresi) Ülke genelini ilgilendiren ve toplumsal nitelikteki hizmetlerin merkezden yapılmasını sağlar. Başkent Örgütü (Devlet İdaresinin Merkez Teşkilatı) Cumhurbaşkanı Bakanlıklar Taşra Örgütü (Devlet İdaresinin Mülki Teşkilatı) İl Yönetimi Vali İl Müdürleri İl İdare Kurulu İlçe Yönetimi Kaymakam İlçe İdare Şube Başkanları İlçe İdare Kurulu

Merkezi Yönetim (Devlet İdaresi) Kolektif olarak topluma sunulmaları daha etkin olan, piyasaya bırakılmaları etkin ve/veya adil sonuçlar vermeyen hatta çoğu zaman piyasanın hiç oluşmadığı hizmetleri (kamusal ve yarı kamusal mal ve hizmet) üretirler.

Merkezi Yönetim (Devlet İdaresi) Harcamaları ve finansmanı genel bütçe sistemi içinde gerçekleşir. Örneğin, Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar, Bakanlıkların Taşra Örgütlenmesi, Yurt Dışı Örgütlenmesi, Bakanlıkların Bağlı Kuruluşları (DTGM, ÖİB) Bakanlıklarla İlgili Kuruluşlar (TSE, MPM), Milli Güvenlik Kurulu.

Yerinden Yönetim Kuruluşları Yer Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları (Mahalli İdareler) Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları (Kamu Kurumları)

(Yer Yönünden) Yerinden Yönetimler (Mahalli İdareler) Kolektif olarak topluma sunulmaları daha etkin olan, piyasaya bırakılmaları etkin ve/veya adil sonuçlar vermeyen hatta çoğu zaman piyasanın hiç oluşmadığı hizmetleri (kamusal ve yarı kamusal mal ve hizmet) üretirler. Kamu hizmetlerinin yerel nitelikte olanları-etkileri belirli bir coğrafi alan ile sınırlı- (İtfaiye, yerel arazilerin kullanım planları, çöp ve atık toplama, şehir içi ulaşım, aydınlatma vb.) yerel yönetim kuruluşları tarafından gerçekleştirilir.

(Yer Yönünden) Yerinden Yönetimler Kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Hizmetlerini kendi bütçeleri aracılığı ile yürütür. Bu idarelere ayrıca merkezi yönetim gelirleri hasılatından belli oranlarda pay aktarılır. Örneğin, Belediyeler, İl Özel İdareleri, Muhtarlıklar.

(Hizmet Yönünden) Yerinden Yönetimler Kamu kurumları olarak nitelendirilir. Üniversiteler, TÜBİTAK, TODAİ, TRT, SGK, Osman Genel Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü, Vakıflar Genel Müdürlüğü, KİT’ler… Kamu idareleri tarafından kurulurlar. (kanunla veya kanunun açık yetkisine dayanarak idari işlemle kurulabilirler) Onlara bağlıdırlar. Onların vesayet denetimine tabidirler. Devlet ve mahalli idareler dışında kalan kamu tüzel kişileridir. Devlet ve mahalli idareler gibi bir kamu idaresine bağlıdırlar. Özerktirler. Hiyerarşik denetime tabi değildirler. (Özerklik İlkesi) (Teknik) Uzmanlık kuruluşlarıdır. (Uzmanlık İlkesi) Bir kamu idaresinin belirli bir hizmet alanında faaliyet gösteren uzantısı konumundadırlar. (Bağlılık İlkesi) Belli bir amaca yönelik mal topluluğudurlar.

Sosyal Güvenlik Kurumları Devletin anayasal görevleri arasında yer alan ancak, finansmanını devlet bütçesi içerisinde gerçekleştirmenin sakıncalı olduğu hizmetleri yerine getiren kamu veya yarı kamu kuruluşu niteliğindeki örgütlenmelerdir. İnsanların sosyal güvenlik, çalışma, sağlık, emeklilik gibi sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş bulunan kuruluşlardır. Hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşudur. Merkezi Yönetim içinde yer almazlar.

Sosyal Güvenlik Kurumları İdari ve mali açıdan özerktirler. Zorunlu üyelik esası geçerlidir. Dışa yönelik eylem işlemlerinde ve özellikle hizmet sağladığı kişilerle olan ilişkilerinde özel hukuk uygulanabilir. İç düzenlerine ve işleyişlerine idare hukuku uygulanır. Bu kurumlar hizmetlerini, prim, aidat gibi kendi öz gelirleri karşılarlar. Ayrıca, Merkezi Bütçeden pay alırlar. Örneğin, 2006 yılından bu yana Sosyal Güvenlik Kurumu, Türkiye İş Kurumu.

Kamu Meslek Kuruluşları (Anayasa 135. Madde) Kamu kurumu niteliğinde kuruluşlardır. Görev ve yetkileri; Mesleği temsil etme Mesleğin iç disiplinini sağlama Meslek mensuplarının sahip oldukları mesleklerinin çıkarlarını korumak amacıyla kurulurlar. Kanunla kurulurlar. Kamu tüzel kişiliğe sahiptirler. Bazı kamu gücü ayrıcalıklarına sahiptirler. Tek taraflı icrai işlem yapabilirler. Üyelik zorunludur. (aidat ödemesi de zorunlu) Meslekten ihraç yetkileri var.

Kamu Meslek Kuruluşları (Anayasa 135. Madde) Amacı dışında faaliyet gösteremez. Aksi taktirde kapatılabilir. Ayrı bütçeye sahiptirler. Kendilerine ait idari ve mali denetim usulleri bulunmaktadır. Özerktirler. Vesayet denetimine tabidirler. Personel ve mal varlığı özel hukuka tabidir. Örneğin, TOBB, TTB, TBB, TÜRMOB.

Bağımsız İdari Kuruluşlar Düzenleyici ve Denetleyici kurumlardır. Merkezden yönetime (tam olarak) dahil değildirler. Hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşlarıdır. Kendi namlarına değil devlet adına faaliyet gösterirler. Sermaye piyasası, bankacılık, iletişim, enerji, kamu ihaleleri gibi kamunun duyarlı olduğu alanlarda kendini gösterir. Kararları istişari değil icraidir. Kararları kesin hüküm oluşturmaz. Kararlarına karşı yargı organlarına başvurmak mümkündür. (İptal davası veya tazminat davası açılabilir.) Yaptıkları işlem idari olduğundan idari yargının görev alanına girer.

Bağımsız İdari Kuruluşlar Kamu gücü ayrıcalıklarına sahiptir. Düzenleyici ve bireysel işlemler yapabilirler. İdari yaptırım uygulayabilirler. Devletten ayrı (kamu) tüzel kişiliğe sahiptir. İdari ve mali açıdan özerk kurumlardır. Hiyerarşi ve vesayet denetimine değil, yargısal denetime sahiptir. Kendi öz gelirleri ve bütçeleri vardır. Örneğin, SPK, RK, KİK, BDDK, RTÜK.

Kamu Girişimleri (KİT’ler) Kamu yararı ya da gelir elde etmek için kurulabilirler. Tüzel kişilikleri vardır. Ekonomik, sosyal ve mali nedenlerde, (sanayileşmenin ve sermaye birikiminin sağlanması, alt yapı tesislerinin kurulması, temel girdilerin temin edilmesi, toplumsal ve bölgesel kalkınmanın gelişimine katkı sağlanması vb.) devletin özel mal ve hizmet üretiminde rol alması sonucunda ortaya çıkarlar.

Kamu Girişimleri (KİT’ler) Örneğin, PTT, DDY, THY, Ziraat Bankası, Halk Bankası, Elektrik Üretim ve Dağıtım Şirketleri.

Fonlar Belirli bir amacın gerçekleştirilmesi için ayrılmış bulunan ve gerektiği zaman kullanılmak üzere belirli bir hizmette toplanan ve harcanabilen paralardır. Sosyal, kültürel ve ekonomik amaçlı fonlar bulunmaktadır. Bütçe içi ve bütçe dışı olarak da sınıflandırılabilir. Bütçe içi fonlar, kaynağını bütçeden alan, bütçede tertibi olan, ancak ödeneğin kullanılmasında özelliği olan fonlardır. Bütçe dışı fonlar, genel olarak gelir ve giderleri bütçe ile ilişkilendirilmeyen, özel mevzuatına göre faaliyetini gerçekleştiren, özel yasalarla kurulan, kendi gelirlerini kendi giderleri için kullanabilen, bütçe ilkeleri ve bütçe kanunu hükümleri dışında tutulan tutarlardır. Denetimleri özel hükümler tabidir.

Fonlar Örneğin, TMSF, Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Sosyal Yardımlaşmayı ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Savunma Sanayi Destekleme Fonu Tanıtma Fonu İşsizlik Sigortası Fonu Özelleştirme Fonu

Döner Sermaye İşletmeleri Döner sermayeler, genel ve özel bütçeli kuruluşların yapısında yer almakta olup, bu idarelerin kendi hizmetleri dışında ticari, sınaî, kültürel, tarımsal veya mesleki nitelikte çeşitli hizmetleri yapabilmeleri amacıyla kurulan özel işletmelerdir. Döner sermayeli işletmeler, genel mali yönetim dışındadır. Özel bir kanunla ya da ilgili idarenin kuruluş kanunu ile kurulur. Bağlı olduğu idarenin tüzel kişiliği içinde yer alıp ayrı bir tüzel kişiliği yoktur. Sayıştay ve Maliye Bakanlığı denetimine tabidir.

Döner Sermaye İşletmeleri Kendilerine ait yönetimleri olan, özel mal ve hizmet üreterek kâr amaçlı faaliyette bulunan işletmelerdir. Döner sermayeli işletmelerde, bağlı olunan genel ve özel bütçeli kuruluşun asıl kamu hizmetlerini aksatmamaktır. Genel ve özel bütçeli kuruluşun hizmetleri öncelikle görülecek, atıl kalan sürelerde döner sermayeli işletmelerin faaliyetleri görülecektir. Döner sermaye kuruluşlarının gelirleri çoğunlukla, yine kuruluşun hizmetleri için kullanılmakta iken, bir bölümü ise (%10) genel bütçeye aktarılmaktadır. Bu işletmeler ayrıca vergi mükellefidirler. Döner sermayeli işletmelere örnek olarak Millî Eğitim Bakanlığına bağlı, basımevleri gösterilebilir. Bu basımevleri, Millî Eğitim Bakanlığının vermiş olduğu tüm basım işlerini yapacak ancak atıl kaldığı sürelerde piyasaya yönelik, örneğin bir şairin kitabını da ücreti karşılığında kâr amaçlı basabilecektir.