KAVRAM HARİTALARI 14.01.2019

Kavram Haritası Tanımı Tarihçesi Önemi Harita Oluşturma Çeşitleri Dersin Değişik Düzeylerinde Değişik Amaçlarla Kullanılması Örnek Uygulama 14.01.2019

Kavram Nedir? İnsan zihninde bulunan bilgi; kavramlar, kavramlar arasındaki ilişkiler, bu kavramların ilişkileriyle birlikte bir araya gelmesiyle oluşan kurallardan oluşmaktadır. Olaylarda, süreçlerde ve cisimlerde algılanan bütünlüğe “kavram” adı verilir. Örneğin; yerdeğiştirme kavramı, cisimlerin konumlarını değiştirme olayıdır. Kavramlar sözcüklerle sembolleştirilir.Her kişi için sabit bir anlamı yoktur. Her kavramın bir bireyin zihnindeki bağlı olduğu kavram ve kural ağlarına göre anlamı vardır. Bir kavramın anlamı kişiden kişiye bu kavram işe ilişkilendirdikleri diğer kavramlara göre değişebilir. 14.01.2019

İlişki Nedir? Bir kavramın diğer bir kavramla nasıl ilişkilendiğini belirten sözcüklere ya da sözcük dizilerine ”ilişki” adı verilir. Kavramlar arasındaki ilişkiler kuruldukça kavramlar daha iyi anlaşılır ve anlamlı öğrenilir. Ders konularında bulunan kavramları daha iyi anlamak için, öğrencilerin bu kavramlar arasında bulunan ilişkileri bulmaları gerekmektedir. 14.01.2019

1.Kavram Haritası Nedir? Kavram haritası,insanların nasıl öğrendikleri ile anlamlı öğrenme konuları arasında köprü kuran bir öğrenme,öğretme stratejisidir. Bir kavram haritası daha geniş bir kavram başlığı altındaki kavramların birbirleriyle ilişkilerini gösteren iki boyutlu bir şemadır. Kavramların öğrencinin zihnine girmesi için öğrencinin ön bilgisinin yeterli olması ve etkin olarak kavramları ve o kavramlar arasındaki ilişkileri düşünmesi de gereklidir. Öğrenciler bir ders konusu anlatımında ya da okuduğu bir ders konusunu anlamak için önce o konudaki kavramları belirlemeli ve bu kavramlar arasındaki ilişkileri anlamaya çalışmalıdır. 14.01.2019

2.Kavram Haritasının Tarihçesi: Öğrenme,öğrencinin kendi çabası ile oluşur. Öğrenci kendi başına kavramları düşünebilmeli ve onları ilişkilendirebilmelidir. Bu amaçla Novak ve Gowing (1983),Ausubel’in öğrenme kuramını da temel alarak,kavram haritalarını geliştirmişlerdir. Bu teknik pek çok matematik eğitimcisinin çalışmalarında da desteklenmiştir.( Skemp, 1987; Park & Trave, 1996; Lanier, 1997). 14.01.2019

3.Kavram Haritasının Önemi: Kavram Haritaları, öğrenenler için öğrenilecek temel fikirleri ve bunlar arasındaki ilişkileri açık hale getirmekte ve önceki bilgilerle yeni bilgiler arasında anlamlı bağlantılar kurulmasına yardımcı olmaktadır. Ezber yerine anlamlı öğrenmeyi gerçekleştiren kavram haritaları düşünmeyi örgütlemeyi sağlamaktadır. Öğrencilerin ne bildiğini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Kavramları ve kavramlar arsındaki ilişkileri gösteren kavram haritaları öğrencileri ezberden uzaklaştırmakta ve öğrenmenin daha kalıcı ve uzun süreli olmasını sağlamaktadır. 14.01.2019

3.Kavram Haritasının Önemi: Kavram haritaları, bilginin zihinde somut ve görsel olarak düzenlenmesini sağlar. Çünkü, tüm bir öğretim yılı tek bir ünite ya da bir ders içinde önemli kavramlar arası ilişkileri şematize etmede etkili bir yoldur. 14.01.2019

4.Kavram Haritası Oluşturma: Bir kavram haritası oluşturmak için öncelikle o konunun anlaşılması için gerekli kavramların neler olduğuna karar vermek gerekir.Bu kavramlara anahtar kavram veya ana kavram denir.Daha sonra anahtar kavramlar kendi içlerinde en genelden en özele doğru sıralandırılır. En genel veya en kapsamlı kavram en tepeye yazılır.Kavramlar birbirleri ile oklar yardımıyla bağlanır ve bu okların üzerine,okun birleştirdiği iki kavram arasındaki ilişki yazılır. İlişkili kavramlar birbirine yakın olacak şekilde konularak harita geliştirilir.Bu haritanın bir bölümünden diğerine uzayan okların sayısının azaltılmasına yardımcı olacaktır. 14.01.2019

4.Kavram Haritası Oluşturma: Yeni alt kavramlar ekleyerek, gereksiz olduğunu düşünülen kavramlar çıkarılarak ve daha açıklayıcı ilişki isimleri yazılarak harita düzeltilir Bir haritanın tam olarak oluşması için genellikle pek çok düzeltme gerekir. Bir çok harita üzerinde çalışıldıkça büyük değişikliğe uğrar dolayısıyla kavram haritalarının durağan değil hareketli bir yapıda olduğu düşünülmelidir. Bu değişiklikler bireyin o konudaki bilgi ve görüşünün gelişmesini temsil eder. 14.01.2019

Sıralama: Konu: Geometrik Şekiller ve İlişkiler Kavramlar: Üçgen Kare Dikdörtgen Daire Paralelkenar Yamuk Deltoid Sıralama: Üçgen Kare Dikdörtgen Paralelkenar Yamuk Daire 14.01.2019

14.01.2019

14.01.2019

14.01.2019

5.Kavram Haritası Çeşitleri: a)Örümcek: Örümcek haritalar özellikle temel fikirlerin organize edilmesinde kullanılabilir. Bu tip haritalarda anahtar kavram tam ortaya yerleştirilir ve çevresinde öncelikle ana kelimeler kümelenir ve her ana kelime her defasında daha spesifik olarak dallanır, yani yine merkezden uçlara doğru bir hiyerarşi vardır. 14.01.2019

a)Örümcek: 14.01.2019

5.Kavram Haritası Çeşitleri: b)Hiyerarşik: Hiyerarşik kavram haritaları kavramları azalan önem sırasına göre en üstten en alta doğru sıralar. 14.01.2019

b)Hiyerarşik: 14.01.2019

5.Kavram Haritası Çeşitleri: c)Akış Şeması: Akış şeması haritaları bilgileri doğrusal bir formatta düzenler. 14.01.2019

c)Akış Şeması 14.01.2019

5.Kavram Haritası Çeşitleri: d)Sistem: Sistem kavram haritaları akış şeması haritalarına benzer ancak burada farklı olarak girdiler ve çıktılar da bulunmaktadır. 14.01.2019

d)Sistem: 14.01.2019

6.Kavram Haritalarının Dersin Değişik Düzeylerinde Değişik Amaçlarla Kullanılması Kavram haritası,bir öğretim stratejisi olarak,öğretim modelinin her aşamasında uygulanabilir bir nitelik taşımaktadır. Kavram haritaları,bir konu boyunca defalarda kullanılabilir,örneğin,başlangıç aşamasında,gelişme aşamasında,ya da açıklama aşamasında ve değerlendirme aşamasında. Kavram haritaları aynı zamanda ,öğrencilerin konular arasında bağlantı kurmalarına yardımcı olan,üniteler ya da bölümler arasındaki geçiş görevini de üstlenir. Pek çok öğrenci için kavram haritaları bir konu ya da üniteyi tekrar etmenin ve sınavlara hazırlanmanın doğal bir yolu olabilir. 14.01.2019

a)Başlangıç Aşamasında Kullanılması Eğer öğrencilerin kavram hakkında önceden bilgileri varsa,bu aşamada kavram haritasının yöntemini kullanmak en uygun stratejilerden birisidir. Bu aşamada,kavram haritaları öğrencilerin kavram hakkında önceden bir şeyler bilip bilmediklerini belirlemek amacıyla da kullanılabilir. Öğrencilerden o andaki anlattıklarına göre bir kavram haritası yapmaları istenebilir. Bu da sınıfımızdaki öğrenciler arasındaki en genel yanlış anlamaları belirleyip düzeltmek için bir fırsat verecektir. Kavram haritası bir başlangıç çalışmasında kullanılırsa,daha sonraki aşamalarda öğrencilerden aynı kavramı yeniden haritalandırmaları istenebilir. Böylece öğrencilerin öğrenmelerinde ne kadar önemli bir gelişme olduğunu görsel olarak ölçme olanağı elde edilmiş olur. 14.01.2019

b)Araştırma Aşamasında Kullanımı Bu aşamada,kavram haritası öğrencilerin kavram değişiklikleri hakkındaki görüşlerini sergilemelerini sağlar ve onlar kavramların yeni yönlerini araştırdıkça konularda gelişir . Bu çalışma sırasında,öğrencilere kısmen tamamlanmış bir harita verip kavramı araştırıp öğrendikçe bu haritayı tamamlamalarını istemek,özellikle de öğrenciler kavram haritası yöntemini yeni öğreniyorsa,çok uygun olacaktır. Öğrenciler daha önce kavram haritası yapmışlarsa aynı haritayı kullanabilir ve farklı renkte bir kalem kullanarak onu değiştirebilirler. Bu değişiklikler de,bir kavramı araştırdıkça ne kadar çok yeni bilgi öğrendiklerini yansıtacaktır. 14.01.2019

c)Açıklama Aşamasında Kullanımı Açıklama aşamasında bir kavram haritası yapmak,öğrencilerin bir kavramdan ne anladıklarını görsel olarak yansıtması nedeniyle uygun olacaktır. Fen bilgisinde örneğin deneysel bir çalışma ya da tartışma tamamlandıktan sonra öğrencilerden bir kavram haritası çizmeleri istenebilir . Eğer kavramlar çok zor değilse,bunu kendileri yapabilirler,aksi halde onlara kısmen tamamlanmış bir harita verip gerisini tamamlamaları istenebilir. Okuduklarında ve kavramlardan ne anladıklarını özetlemeleri istenip,daha sonra bir kavram haritası çizmeleri istenebilir. 14.01.2019

c)Açıklama Aşamasında Kullanımı Öğrencinin öğrenme sistemine bakarak,not alma ya da taslak çıkarma gibi yöntemlerle alternatif olarak kullanılan kavram haritası da çok yararlı olabilir . Bazı öğrenciler için taslak çıkarmak güç olabilir ve bu öğrenciler için kavram haritası daha doğal bir alternatif olabilir. Ayrıca,eğer öğrenciler daha önceki bir aşamada aynı kavramın bir haritasını yapmışlarsa,bu ikisini karşılaştırmak ilginç olacaktır. 14.01.2019

d)Geliştirme Aşamasında Kullanımı Bu aşamada öğrencilerin,açıklama bölümünde çizmiş oldukları bir kavram haritasını aynı kavram için yeniden kullanmaları fakat farklı renkteki kalemlerle,geliştirme çalışmasında öğrendikleri doğrultusunda eklemeler yapmaları uygun olacaktır. Gelişme aşamasındaki kavram haritası,çapraz bağlantıları ve ileri düzeydeki önermeleri ile bir önceki aşamanınkinden daha karmaşık görünebilir. Aynı zamanda,kısmen tamamlanmış bir haritayı öğrencilere vermek de,geliştirmekte oldukları bir kavram hakkındaki bir sınıf ya da grup tartışmasını başlatmak için uygun bir yoldur. 14.01.2019

e)Değerlendirme Aşamasında Kullanımı Kavram haritası,pek çok değerlendirme çalışmalarına uygun bir metottur .Öğrencilerin bir kavramı ne kadar iyi anladıkları konusunda yararlı yollar sunmaktadır. Aynı zamanda,öğrencilerin anlamakta güçlük çektikleri kavramları belirlemek açısından da olasılıklar yaratır. Kavram haritası bazı öğrencilerin daha fazla ilgisini çekeceğinden ve bir kavramın haritaya dökülmesinin tek bir yolu olmadığından,başlangıçta öğrencilerin çizdiği haritalara not verilmemesi tavsiye edilir. Böylece,öğrencilerin bir kavramı ne kadar iyi anladıklarını onlara söyleme ya da takıldıkları yerleri çözebilme fırsatı elde edilmiş olur. 14.01.2019

e)Değerlendirme Aşamasında Kullanımı Haritada öğrencilere zorluk çıkaran alanları belirledikten sonra,bireysel olarak yanlış anlamaları tartışıp haritayı yeniden çizmeleri istenebilir. Bu da öğrencilerin kavramları anlama ve aralarındaki ilişkileri çözümleyebilmelerini sağlayacaktır. Öğrenciler kavram haritası yapmaya alıştıklarında artık,yaptıkları haritalara not vererek değerlendirilebilir. Bununla birlikte,öğrencilerin haritalarında sundukları önermelerin bütünlüğü ve niteliği notla değerlendirilirken en önemli öğelerdir,haritanın nasıl yapıldığı o kadar önemli değildir. 14.01.2019

7.Örnek Uygulama: Ayrıntıları anlatın Örnekler verin Öğrenmeyi pekiştirmek için alıştırmalar yapın 14.01.2019

Emeği Geçenler: Fatma AKTİMUR Tülay AVŞAR Hakan DURMUŞ Elif GÖKALP Yurdanur TAMDEMİR H.Şeyma Ülker 14.01.2019