Gurbet Güntürk Evsel BY423 Güz, 2015 Nesnenin Dijital Kütüphanede yayımlanması Kullanılan çeşitli yazılımlar Dijital içerik Yönetimi Gurbet Güntürk Evsel BY423 Güz, 2015

Yazılım nedir? Yazılım, “işletim sistemlerini çalıştırmak ve uygulamaları yerine getirmek amacıyla oluşturulmuş bilgisayar programları için kullanılan genel bir terim”dir (Bretthauer, 2002; Arslantekin, 1998, 232). Dijitalleştirme sürecinin en önemli aktörleri yazar, basılı materyal, dijitalleştirme, dijital dosyalar, kataloglama, dijital nesne, dijital kütüphane yazılımı ve dijital kütüphane kullanıcılarıdır.

Dijitalleştirme yazılımları Bunları ikiye ayırmamız mümkündür: Dijitalleştirme iş akışını sağlayan yazılımlar, Dijitalleştirme sürecini kolaylaştıran veya hızlandıran yazılımlar. Bu yazılımlar, dijital içeriği zahmetsiz bir şekilde yönetmeyi ve dijital nesneyi kolaylıkla yayınlamayı sağlayacak bir alt yapı oluşturmaya izin verir (Karataş, 2015, 568).

Ne tür yazılıma ihtiyaç var? Dijitalleştirme iş akışında; Dijitalleştirme için nesnelerin seçimi Nesnenin metadatasını hazırlama Tarama süreci/ Tarayıcı yazılımları Tarama donanım sürücüleri Tarama ekipmanlarını yöneten yazılımlar İleri işlem Grafik yazılımlar Ses ve video düzeltme yazılımları

Ne tür yazılıma ihtiyaç var? II Görüntülerden metin yakalama Optik Karakter Tanıma (OCR) yazılımları Metin editörü (düzeltmeler için) Dijitalleştirilen nesnelerin web sunum versiyonlarını hazırlama Sunulan dosyaların toplu işlenmesine izin veren grafik yazılımlar Uzun dönemli koruma Güvenli bir depolama aygıtına veya depolama hizmetine dosyaları vermeye izin veren istemci uygulaması Nesnenin webde yayımlanması Dijital kütüphane yazılımı Bütün sürecin ilerleyişini kaydetme İş Tablosu (AccessIT, 2011)

Kullanılan çeşitli yazılımları DSpace — Kasım 2002'de Amerika Birleşik Devletlerinde ortaya çıkmış ve Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) tarafından geliştirmiştir. DSpace dijital depoları oluşturmak için kullanılan açık kaynak kodlu bir yazılımdır. DSpace yazılımı metin, resim , hareketli görüntüler ve veri setleri de dahil olmak üzere çeşitli dijital içeriklere erişim sağlar. — DSpace dil dosyaları Doğuş Üniversitesi Kütüphanesi tarafından Türkçe’ye çevirilmiştir ve Türkçe dil dosyaları sisteme yüklenerek Türkçe olarak kullanabilmektedir (Çelik ve Buğan, 2012: 4). DSpace yazılımı üniversiteler ve bir çok kurum tarafından kullanılmaktadır.

Kullanılan çeşitli yazılımları II Greenstone — Greenstone dijital kütüphane koleksiyonlarına erişim sağlamak için açık kaynak kodlu bir seçenektir. Greenstone Waikato Üniversitesi'nde Yeni Zelanda Sanal Kütüphane Projesi için üretildi. — Kim Greenstone'u kullanır ? Üniversiteler , kütüphaneler ve diğer kamu hizmeti kurumlarının Greenstone'u kullanmaktadır. Eğer Greenstone uygulamalarının özel örnekler arıyorsanız , Greenstone sitesini ziyaret edebilirsiniz. — Greenstone’a Dspace’ten veri aktarımı yapılabilmektedir. Ayrıca Greenstone, halk kütüphanelerinde kullanılan açık erişimli kütüphane otomasyon sistemi Koha ile birlikte çalışabilmektedir (Karataş, 2015, 569).

Kullanılan çeşitli yazılımları III EPrints — Açık kaynak kodlu bir yazılımdır. Bilgi merkezlerinin kaynaklarına dijital ortamda kolaylıkla erişebilmeleri için tasarlanmıştır. — Belge yönetim sistemleri ile birçok ortak ürünleri bulunmaktadır ama Eprints özellikle kurumsal depolarda ve bilimsel dergilerde kullanılmaktadır (Karataş, 2015, 570; Eprints, 2015).

Kullanılan çeşitli yazılımları IV Fedora Commons Deposu Yazılımı — Başlangıçta Cornell Üniversitesi'nde geliştirilen , Fedora Commons dijital depoları oluşturmak için kullanılabilir bir açık kaynak kodlu yazılım seçeneğidir. — Fedora Commons Deposu Yazılım Kullanılan yerler Konsorsiyum, müzeler, üniversite kütüphaneleri arşivler, devlet kurumları, ulusal ve halk kütüphaneleri ve arşivleri tarafından kullanılmaktadır.

Nesnenin Dijital Kütüphanede yayımlanması Bir nesnenin ve onun metadatasını dijital kütüphanede yayımlamak için bir dijital kütüphane yazılımına gereksinim vardır. Bir yazılım edinip dijital kütüphane oluşturulabilir ya da nesne, başka kurumların dijital kütüphanesinde protokol anlaşması ile yayınlanabilir. Eğer kendi dijital kütüphanemizi kurmaya karar vermişsek dijital kütüphane yazılımına karar verirken bazı konulara dikkat edilmelidir. Bunlar; — Dijital kütüphaneye erişimin — Dijital kütüphanenin nesneleri tanımlamak için kullanılacak metadata şemasını desteklemesi. — Nesnenin hazırlanan web sunum kopyalarının dijital formatı, dijital kütüphane yazılımı tarafından desteklenmesi (AccessIT, 2011; Karataş, 2015, 568).

Referanslar AccessIT (2011). Dijital Kütüphane Becerileri Konusunda Türkiye'de Durum: AccessIT Projesi Çerçevesinde Bir Değerlendirme ARSLANTEKİN, S. (1998). Kütüphanelerde Bilgisayar Kullanımı: Veritabanlarına Bilgi Depolama ve Erişimde Dikkat Edilecek Temel Noktalar. Türk Kütüphaneciliği, 12(4), 313-322. BRETTHAUER, D. (2002). Open source software: A history. Information Technology and Libraries, 21(1), 3-11. ÇELİK, S. ve BUĞAN, O. (2012). DSpace 1.7.0 Kurulumu ve Uygulama Rehberi. 17 Kasım 2015 tarihinde http://acikerisim.ankos.gen.tr/belgeler/DSpace_Kurulum_Uygulama.pdf adresinden erişildi. KARATAŞ ATEŞ, E. (2015). Dijitalleştirme Süreci ve Dijital Kütüphane Uygulamalarına Bir Bakış. Turkish Studies, 10(10), 561-574. Doi: 10.7827/TurkishStudies.8528