SPORDA DİKKAT

DİKKAT TANIMLARI Cox(1970) dikkati “önem verme yeteneği, belli bir uyarıcının farkındalığını arttıran algının yoğunlaşması” olarak tanımlarken, Chaplin “bir tepki veya tepki gurubuna tercihli olarak karşılık verme süreci” olarak, Harris(1984) “dış dünyayı algılamak için kullandığımız bir süreç” olarak, Boutcher(1992) ve Schidt(1991) ise “bir bilgi kaynağından bir başkasına odaklanma ve herhangi bir zamanda yoğunlaşılabilen bilgi miktarı olarak tanımlamışlardır.

DİKKAT VE SPOR PERFORMANSI Boutcher(1992)’e göre dikkat-performans literatürü üç farklı yaklaşımla çalışılmıştır. Bunlar; Bilgi işlem yaklaşımı Sosyo-psikolojik yaklaşım Psiko-fizyolojik yaklaşım

BİLGİ İŞLEM YAKLAŞIMI Bilişsel bir yaklaşım olup uyaran-tepki ilişkisini anlamaya çalışır. Bu yaklaşım algılama yoluyla belleğe gelen bilginin kısa süreli belleğe ve oradan uzun süreli belleğe geçiş aşamaları ve bu aşamalarda bellekte olagelen yapılarla ilgilenir.

BİLGİ İŞLEM YAKLAŞIMI İLE ÇALIŞAN ARAŞTIRMACILAR DİKKATİN ÜÇ YÖNÜNE ODAKLANMAKTADIRLAR. BUNLAR; SEÇİCİ DİKKAT KAPASİTE UYANIKLIK

SEÇİCİ DİKKAT Dışsal ve içsel çevreden bilgi-işlem sistemine bilginin elenerek girmesi süreci olarak tanımlanır.

Spor becerilerinin hem ÖĞRENİLMESİ hem de UYGULANMASINDA seçici dikkatin merkezi bir rolü vardır. Örneğin/basketbolda top sürmesini yeni öğrenenler dikkatlerini topa yoğunlaştırırken, öğrenmiş olanlar dikkatlerini oyunu takibe yoğunlaştırır. Yukarıda ki örnek bize aynı zamanda dikkatin değiştirilebilirliğini de gösterir.

DİKKATİN DEĞİŞİLEBİLİRLİĞİ Değişilebilirlikten dikkatin iki yönü üzerinde durulur. KONTROL SÜREÇLERİ OTOMATİK SÜREÇLER

KONTROL SÜREÇLERİ Yeni ve tutarsız bilgiyi işlemde kullanır. Yavaştır Çaba gerektirir. Kapasitesi sınırlıdır. Yüksek farkındalık gerektirir. Bireyin kendisi tarafından kontrol edilir. Beceri kazanımlarının ilk aşamalarında kullanılır.

OTOMATİK SÜREÇLER İyi öğrenilmiş becerilerin yapılmasından sorumlu olurlar. Hızlıdır. Fazla çaba gerektirmez. Bilinçli kontrol gerektirmez. Daha az dikkat gerektirir. Daha az farkındalık gerektirir.

DİKKAT KAPASİTESİ Dikkat ile ilgili ilk kuramlardandır. Bu kurama göre bilgiyi işleyen sabit bir kapasite vardır ve görev gereksinimleri bu kapasiteye yaklaşır yada aşarsa performansın bozulacağı varsayılmıştır. Bu kurama göre bellekte bir defada işlenen bilgi miktarında sınırlılık vardır.

DİKKATTE UYANIKLIK Bireyin uyarana tepki verebilirliği veya duyarlılığı olarak tanımlanır. Optimum uyarılmışlık bireyin görevle ilgili ipuçlarına odaklanmasını sağlar.

SOSYO-PSİKOLOJİK YAKLAŞIM Sporcu iyi öğrenilmiş becerileri yapmaya çalışırken bazen görevle ilgili olmayan bilgiye odaklanma söz konusu olmaktadır ve buda performansı negatif yönde etkilemektedir.

Boutcher(1992) ‘a göre dikkat alıştırmalarının üç alanı; Distraksiyon kuramları Otomatik işlem Dikkat stilidir.

DİSTRAKSİYON KURAMLARI Dikkatin görevle ilgili olmayan işaretlere çekilerek dikkat kayıplarına maruz kalınması söz konusu olabilmektedir.

Sporda bir çok potansiyel dikkat dağıtıcılar vardır. bunlar; Dışsal dikkat dağıtıcılar(seyirci, çevresel koşullar,vb.) İçsel dikkat dağıtıcılar(kaygı,yorgunluk,vb.)

OTOMATİK İŞLEV Müsabaka baskısı sonucu sporcunun iyi performans sergilemeye itilmesi ve bu nedenle performans sürecine odaklanması ile (performansını bilinçli olarak izlemeye olması) otomatik işleyen sürecin bozulmasıdır.

DİKKAT STİLİ Nideffer kavramsal olarak dikkatin aynı anda iki boyutta yer alabileceğini öne sürmüştür. GENİŞLİK(DAR-GENİŞ) YÖN(İÇSEL-DIŞSAL)

GENİŞLİK DAR ODAK:Sadece birkaç işarete odaklanma. GENİŞ ODAK:Aynı anda birçok ipucuna odaklanma.

YÖN İÇSEL:Bireyin içsel süreçlerinden kaynaklanır. DIŞSAL:Çevreden gelen ipuçlarını içerir.(gürültü,topun uçuşu vb)

Nideffer dikkat gereksinimlerinin dört farklı tipi olduğunu ileri sürer Geniş-İçsel Geniş-Dışsal Dar-İçsel Dar-Dışsal Yukarıdakilerin her birisi birer dikkat stilidir.

İÇSEL Düşünme planlama analizde kullanılır Spesifik imajlar Bilişsel işaretler DAR GENİŞ Basketbol:faul atışı Takozdaki sprinterin konsantrasyonu Dış çevrenin geniş alanıdır. Örneğin/futbolcunun pas atacak oyuncuyu araması DIŞSAL

PSİKO-FİZYOLOJİK YAKŞALIM Dikkat süreçlerinin psikofizyolojik incelemesinde kullanılırlar. Göstergeler ise; EEG kayıtları Spesifik bir uyarana beyinin tepkisi. KAH

KONSANTRASYON Dikkatin daralması,belli uyaranlara sabitlenmesi ve seçilen uyaranlar üzerinde dikkatin tutulmasıdır.

T E Ş Ş E K Ü R L E R