Ekosistemlerde Sıralı Değişim

EKOSİSTEMİN DEĞİŞMESİ Ekosistem sürekli olarak dengede olan statik bir varlık değil, tersine sürekli değişim içinde olan dinamik bir varlıktır. Mevcut organizmalar, özellikle insan çevre şartlarını sürekli değiştirmektedir. Ekosistemi meydana getiren biyotik toplumlar, ya toplumların kendileri ya da yangın, sel, erozyon, tarım, sanayileşme, kirlenme ve şehirleşme vb. bir dış kaynak tarafından çevrenin değiştirilmesine karşılık vermek üzere devamlı olarak değişmektedir.

Bir ekosistem üç ana mekanizma yardımıyla stabilitesini muhafaza ve devam ettirir. 1. Sistem içinde enerji akımının hızının kontrolü 2. Sistem içinde kimyasal madde döngülerinin hızının kontrolü 3. Değişik türlerin besin ağlarının muhafaza edilerek bazı türlerin ve beslenme ağlarının kalkmasının, sistemin stabilitesi üzerinde bir etki meydana getirmemesinin sağlanması

Bir Ekosistemde Ortaya Çıkabilen Bazı Önemli Problemler 1. Esaslı kimyasal döngülerin bozulması a) Döngünün kopması b) Aşırı yükleme veya kaçaklar nedeniyle döngü hızının değişmesi c) Döngülere insan yapısı kimyasal maddelerin sokulması 2. Enerji akımının bozulması a) Atmosferin özelliklerini değiştirerek giren güneş enerjisinin miktarının azaltılması veya artırılması b) Çok fazla sayıda insanın, çok fazla enerji tüketmesi nedeniyle çevrede ısı veya entropi artması 3. Türlerin sayısının ve beslenme ağlarının azalmasıyla ekosistemin bozulması

Ekosistemde Sıralı Değişim (Suksesyon) Tropikal yağmur ormanı, meşe-ceviz ormanı veya bir mercan resifi yerden veya deniz tabanından birden bire ortaya çıkmaz, zamanla gelişerek olgunlaşır. Evvela öncü türlerden meydana gelen basit bir biyotik toplum belirli bir alanda gelişmeye başlar. Ekosistemin yapısı değişirken bu türlerin yerini daha fazla sayıda başka türler alır, veya baskın hale geçer. Zaman içinde bir çeşit organizma topluluğunun, çok sayıda toplumlarla yer değiştirmesi olayına sıralı değişim "suksesyon" denir. Bu değişim sonucunda çevre faktörlerinin elverdiği ölçüde hemen hemen dengede stabil bir durum oluşur. Bu duruma klimaks toplum denir. Klimaks toplumlar o bölgenin baskın durumda bulunan bitki topluluğu ile adlandırılır. Klimaks toplumlar yüzlerce, bazen binlerce yıl içinde ortaya çıkar. Klimaks bir toplum, büyük doğal felaketlerle veya insan eliyle bozulmamışsa, stabil olan ve kendi kendine yeten bir sistemdir.

Primer Suksesyon Steril bir alanda başlayan sıralı değişime primer suksesyon denir. Primer suksesyon başladığında toprak yoktur, çıplak kaya yüzeyi, yeni soğumuş ve katılaşmış lav yüzeyi, kum yığını üzerinde gelişmeye başlar. Primer suksesyonun ilk toplumları likenledir. Likenler asit salgılayarak kayaları parçalayıp, toprak oluşumunu başlatır. Zaman içinde liken toplumlarının yerini kurağa dayanıklı yosunlar alır, bunları eğreltiler ve yabancı otlar takip eder. Ardından, yabancı otları çalılar, onları farklı tiplerde ormanlar takip eder ve klimaks orman toplumları oluşur.

Kaya Yüzeyinde Primer Suksesyon Çıplak kaya yüzeyinde yaşama alanı zor ve çok azdır. Güneş altında sıcaklık 90oC'ye kadar çıkar, yağmur yağmadığı sürece sudan yoksundur. Sahip olduğu mineraller kayanın kristal yapısına bağlanmıştır, canlılara faydası yoktur. Likenler bu tür kaya yüzeylerinde ve gözenekli kayaların daha rutubetli olan içlerinde yaşayabilir. Likenler kurumaya son derece dayanıklıdır, su olmadığında büyümelerini durdurur fakat, su geldiğinde hızla tekrar büyümeye başlarlar. İhtiyaç duydukları suyu ıslandıkları anda absorbe ederler. Liken generasyonları ilerledikçe kayaların yüzeyinde birikirler. Kayalar mineral formlarına ayrılır, ölü liken organik maddeleriyle birleşerek toprak oluşumu başlar. Alınabilir su likenlerin bünyesinde ve oluşan toprakta birikmeye başlar. Bunlar devam ederken küçük hayvanlar buraya taşınır ve yerleşirler. Artan biyokütle, toprak oluşumu, su tutulması ve artan yaşam formları birlikte alanı daha yaşanır hale getirir ve yosunlar yerleşmeye başlar. Yosunlar likenlerden daha hızlı gelişir sonuçta organik madde birikimi ve toprak oluşumu hızlanır. Bu şekilde habitat tekrar değişir ve eğreltiler, otlar onların yerine gelir.

Kaya yüzeyinde primer suksesyon Liken Liken Yosun Bitki

Kumullarda Primer Suksesyon Göl ve deniz sahillerinde yoğun kum tepeleri vardır ve bunlar rüzgar hareketi ile yer değiştirirler. Buralarda gündüzleri sıcaklık çok yüksek, geceleri düşüktür, bitkilerin ihtiyaç duyduğu mineral bakımından da yetersizdir. Sonuç olarak çok az bitki türü kumul çevre şartlarına tolerans gösterebilir. Çim bitkileri kumullara yerleşen öncü bitkilerdir. Çim bitkileri yerleşince kökleri kumulları stabilize eder ve hareketleri önlenir. Daha sonra yüzeye yayılarak büyüyen çalılar gelir ve stabilizasyonun artırır. Çok sonraları çam ağaçları yetişmeye başlar, bunları da meşe ağaçları takip eder. Meşeler klimaks topluluklardır, onların yerini başka topluluk alamaz. Ekolojik gelişmenin ilk safhalarında büyük sayıda organizma fakat sadece bir kaç türün mevcut olduğu görülür. Yani tür dağılımı düşük sistemin stabilitesi zayıftır. Böyle genç ekosistemlerin üretimi yüksektir. Değişimin ileri safhalarında tür çeşitliliği ve stabilite artar, çok kompleks yaşama ortamları ve nişler ortaya çıkar, üretim tüketimi ancak karşılayabilir, klimaks halde üretim-solunuma eşit olur.

Kumullarda Primer Suksesyon

İnsan yapılarında primer suksesyon Kapari

Su ekosisteminde primer suksesyon

Sekonder Suksesyon Daha önce çok iyi gelişmiş fakat, orman yangınları, terk edilmiş tarım alanları gibi oluşmuş toprak üzerinde gelişen biyolojik hayat sekonder suksesyon olarak bilinir. Sekonder sıralı değişimde değişim çok daha hızlı ve suksesyonun tamamlanması için gerekli süre çok daha azdır. Ekolojik bakımdan yeniden sağlığa kavuşmak anlamına gelen bu değişim 50-200 yıl kadar sürebilir.

Yanmış Ormanda Sekonder Suksesyon

Sekonder Suksesyonda Hayvanlar Sekonder sıralı değişim ilerledikçe, vejetasyonun değişimine paralel olarak yaban hayvanları da değişir. Her aşama da görülen hayvanlar da var olabilir. Terk edilmiş tarım alanlarının sekonder suksesyonunun birinci dönemi olan yabancı ot safhasında alan açık tarla gibidir ve çekirgeler, tarla faresi, tavşan, çekirge serçesi ve tarla kuşu hakimdir. Alan çam fidanları ile kaplanmaya başladığında bu hayvanlar kaybolur ve fundalık hayvanları geyik, keklik, kızılgerdan kuşu vb. hakim duruma geçer. Çam ormanları oluşup kozalaklar tohum vermeye başladığında tavşanlar yerini sincap'a, kuşlar bülbül vb. kuşlara bırakır. Suksesyonun her aşaması karakteristik kendi canlılarını barındırır. Özet olarak; 1. Bitki ve hayvanların çeşitleri ekolojik gelişme ile birlikte devamlı olarak değişir. 2. Organizmaların biyolojik kütleleri ve organik madde miktarı suksesyonun ilerlemesine bağlı olarak artar. 3. Suksesyonun ilerlemesine bağlı olarak türlerin çeşitliliği artar. 4. Organizma toplumunun net üretiminde bir azalma ve solunum kaybında sürekli artış görülür. Sonuçta üretim tüketime eşitlenir.

B e s i n Z i n c i r i n d e Ç e ş i t l i l i k

Climax toplum: son stabil toplum. Klimaks toplum da değişir fakat değişim oranı düşüktür, eğer tahrip edilmezse değişmeden uzun süre aynı kalabilir.

Ekolojik Değişimin Önemi Zengin bir tür dağılımına, büyük bir organik yapıya ve kendi arasında dengelenmiş enerji akımlarına sahip bulunan olgun bir organizma toplumu, genç bir topluma nazaran fiziksel çevreyi daha kararlı bir halde tutma gücüne sahiptir. Genç toplum genellikle daha üretken ve verimli olur. İnsan ilk gelişme safhalarındaki ekosistemlere gıda kaynağı olması bakımından muhtaçtır. Çünkü hasat için büyük bir net üretime sahip olmalıdır. Klimaks toplumun üretimi bitki ve hayvanların solunumu ile tüketildiğinden toplumun net üretimi sıfır olabilir. Diğer yandan klimaksın stabilitesi ile su ve sıcaklık gibi fiziksel çevreyi kararlı tutma ve kontrol etme gücü insanlar için arzu edilen özelliktir. İnsanın hem üretken hem de kararlı bir çevreye sahip olmasının yolu, sıralı değişimin ilk ve olgun safhalarının iyi bir karışımını muhafaza etmesi ile mümkündür.

En az stabil olan biyolojik topluluk hangisidir? A) Samanlı dağı ormanları B) Acarlar Longoz C) Sakarya mısır tarlaları D) Anatolian çayır-stepleri