Evren-Örneklem, Örnekleme Yöntemleri 2

Örnekleme Yöntemleri Örnekleme yönteminin seçiminde; evrenin tanımı, veri toplama teknikleri, araştırmanın deseni ve bütçe, zaman ve kontrol açısından sahip olunan olanaklar önemli faktörlerdir. Literatürde örnekleme yöntemlerinin sınıflandırılmasında bazı farklılıklar gözlense de, örnekleme birimin seçiminin olasılıklı olma (probability sampling) ve olasılıklı olmama (non-probability sampling) durumu, sınıflandırmada sıklıkla kullanılan temel bir ölçüttür (Anderson, 1990; Cohen ve Manion, 1989; Çıngı, 1994; İşcil, 1977). (Büyüköztürk vd.,2013)

Örnekleme Yöntemleri Örnekleme yöntemi ile ilgili önemli kavramlardan biri, “seçkisizlik (randomization)”dir. Seçkisizlik (yansızlık), örneklemede temel alınan birimlerin örneklem için seçilme olasılıklarının eşit olmasını tanımlar. Örnekleme birimi ister küme ister eleman olsun, oluşturulacak evrene ait çerçevede yer alan tüm birimlerin örneklem için seçilme olasılıklarının eşit olması, evren değerlerinin daha güçlü tahminine yol açacaktır. Örneklemede seçkisizlik ile ilgili bilinmesi gereken önemli bir kavram da bağımsızlıktır. Bu ilke, birimlerin örnekleme seçilme durumlarının birbirinden bağımsız olmasını tanımlar. (Büyüköztürk vd.,2013)

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd.,2013)

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) Seçkisiz Örnekleme Yöntemleri Seçkisiz örnekleme yöntemlerinin temel özelliği, örneklemin evreni temsil etme gücünün yüksek olmasıdır. Bunun da ön koşulu, örnekleme birimlerinin örnekleme seçilme olasılıklarının eşit ve bağımsız olması olarak açıklanan seçkisizlik kuralına uyulmasıdır. Bu yöntemler ile evrene geçerli genellemelerin yapılabileceği temsil gücü yüksek örneklemlerin oluşturulması hedeflenir.

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) Basit Seçkisiz Örnekleme Her bir örneklem seçimine eşit seçilme olasılığı vererek (seçilen birim yerine konularak ya da konulmadan) seçilen birimlerin örnekleme alındığı yöntemdir. Bu örnekleme yönteminde evrendeki tüm birimler, örneğe seçilmek için eşit ve bağımsız bir şansa sahiptir. Temsil edici bir örneklemin seçiminin geçerli ve en iyi yolu seçkisiz örneklemedir.

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) 2. Tabakalı örnekleme Her bir evren birimi bir ve yalnız bir tabakaya ait olacak ve hiçbir evren birimi açıkta kalmayacak; tabaka içi değişim olabildiğince küçük (homojen), tabakalar arası değişim oldukça büyük (heterojen) kalacak şekilde alt gruplara bölünerek, örneklemin her bir tabakadan ayrı ayrı ve birbirinden bağımsız olarak çekildiği örnekleme yöntemidir (Çıngı, 1994). Evrendeki alt grupların belirlenip bunların evren büyüklüğü içindeki oranlarıyla örneklemde temsil edilmelerini sağlamayı amaçlayan bir örnekleme yöntemidir.

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) B. Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Sistematik Örnekleme Evren birimlerinin düzgün bir şekilde sıralanabildiği varsayılsın. Örneklem büyüklüğünün evren büyüklüğüne bölünmesiyle bulunan örneklem aralığının k olduğunu düşünelim. İlk k birimden birinin belirlenerek başlangıç noktası olarak alındığı ve bundan sonra gelen her k’ıncı birimin örnekleme seçildiği yöntemdir (Çıngı, 1994). Örneklem için başlangıç noktasının kur’a ile belirlenmesi beklenir. Bu durumda birimlerin örnekleme eşit seçilme olasılıkları söz konusu olur.

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) 2. Amaçsal Örnekleme Olasılı ve seçkisiz olmayan bir örnekleme yaklaşımıdır. Çalışmanın amacına bağlı olarak bilgi açısından zengin durumların (information-rich cases) seçilerek derinlemesine araştırma yapılmasına olanak tanır. Araştırmacı, seçilen durumlar bağlamında doğa ve toplum olaylarını ya da olgularını anlamaya ve bunlar arasındaki ilişkileri keşfetmeye ve açıklamaya çalışır. Kendi içerisinde 6’ya ayrılır;

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) Aykırı durum örnekleme: İncelenen problemle ilgili olarak var olan birbirine aykırı (uç) durumların daha net görüleceği kabul edilir. Uçlarda yer alan durumlarla ilgili ayrıntılı bilgi elde edilmek istendiğinde kullanılabilir. Maksimum çeşitlilik örnekleme: Evrende incelenen problemle ilgili olarak kendi içinde benzeşik farklı durumların belirlenerek çalışmanın bu durumlar üzerinde yapılmasıdır. Dikkat edilmesi gereken nokta, örnekleme yansıtılacak çeşitlilik durumlarının araştırmanın amacını gözeterek karar verilmesidir.

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) c. Benzeşik örnekleme: Evrenden araştırmanın problemi ilgili olarak benzeşik bir alt grubun, durumun seçilerek çalışmanın burada yapılmasını tanımlar. Evrende yer alan ve kendi içlerinde benzeşik olan alt grupların seçilmesi hedeflenir. d. Tipik durum örnekleme: Araştırma problemi ile ilgili olarak evrende yer alan çok sayıdaki durumdan tipik olan bir durumun belirlenerek bu örnek üzerinden bilgi toplanmasını gerektirir. Burada esas olan sıra dışı olmayan ortalama, tipik bir durumun seçilmesidir.

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) e. Tabakalı amaçsal örnekleme: İlgilenilen belli alt grupların özelliklerini göstermek, betimlemek ve bunlar arasında karşılaştırmalara olanak tanımak amacıyla tercih edilir. f. Ölçüt örnekleme: Bir araştırmada gözlem birimleri belli niteliklere sahip kişiler, olaylar, nesneler ya da durumlardan oluşturulabilir. Bu durumda örneklem için belirlenen ölçütü karşılayan birimler (nesneler, olaylar vb.), örnekleme alınırlar.

Örnekleme Yöntemleri (Büyüköztürk vd., 2013) 3. Uygun Örnekleme Zaman, para ve işgücü kaybını önlemeyi temel amaç edinen bu yöntem, sonuçlarına en az güvenilen ve araştırmacılar tarafından önerilmeyen bir yöntemdir. Olayları ve olaylar arasındaki mantıksal bağlantıları görmemize yarayan yeterince zengin bilginin toplanması zordur. Burada araştırmacı, ihtiyaç duyduğu büyüklükteki bir gruba ulaşana kadar en ulaşılabilir olan yanıtlayıcılardan başlamak üzere örneklemini oluşturmaya başlar ya da en ulaşılabilir ve maksimum tasarruf sağlayacak bir durum, örnek üzerinde çalışır (Cohen ve Manion, 1989; Ravid, 1994)

Büyüköztürk, Ş. , Akgün, Ö. E. , Karadeniz, Ş. , Demirel, F Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. ve Kılıç, E. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi