Prof.Dr.Devran Gerçeker NEISSERIA Prof.Dr.Devran Gerçeker

Neisseriaceae ailesi içinde Eikenella Kingella Aquaspirillum Chromobacterium Simonsiella cinsleri bulunur.

Neisseria cinsini ilk olarak Alman araştırmacı Neisser tarafından 1879 yılında tanımlanmış ve adını almıştır.

İnsanda 10 tür bulunur 1.Neisseria gonorrhea 2. Neisseria meningitidis 3. Neisseria catarahlis 4. Neisseria sicca 5. Neisseria flavescens 6. Neisseria flava 7. Neisseria mucosa 8. Neisseria lacatamica

Neisseria cinsi sadece insanlarda Patojen olan 2 önemli tür içerir. N Neisseria cinsi sadece insanlarda Patojen olan 2 önemli tür içerir. N.meningitidis N. gonorrhoeae Diğer türler nazofarinks, orofarinks ve anogenital mukozalarda bulunmaktadır.

Neisseria gonorrhoeae Gram negatif diplokok (kahve çekirdeği) Oksidaz pozitif, Katalaz pozitif Aerop, Hareketsiz, Sporsuz Pilileri uzun ve yoğun olup antijenik nitelik verir. Ig A proteaz diğer bir virulans faktörü Ig A’yı bağlar

Glukoz şekerini kullanır sukroz ve maltozu kullanmaz. N. meningitidis türünden ayrımında önemlidir Gram boyası ile kırmızı renkte, kahve çekirdeğine benzer yan yana duran kok şeklinde görünür. Genital akıntıdan yapılan smear ’de oval veya yuvarlak görünebilir.

Her zaman Patojen kabul edilir. Uretra, Serviks, anus, konjuktiva gibi mukozalarda prizmatik epitel çizgisine tutunduğundan bu alanlardan sürüntü örneklerinin kültürü yapılır. Zenginleşmiş besiyerlerinde (koyun kanı ile) Çukulata veya spesifik Thayer-Martin Besiyerinde % 5-10 CO2 ‘li koşullarda 350C-36 0C ürer. Nistatin, Kolistin,Vancomisin ve trimethoprim içerir.

Neisseria gonorrhoeae (Gonokok) Gonore veya Bel soğukluğu hastalığının etkenidir. İnsandan-insana direk temasla geçer. Dış ortamda uzun süre canlı kalamaz. ABD’de Cinsel temas ile bulaşan hastalıklar içinde en sık görülen ikinci bakteridir. Erkeklerden kadınlara geçiş oranı daha fazladır. % 50-80

Klinik olarak Genital organlarda ağrı, pürülan, kokulu akıntı,dizüri,kanama ile seyreden akut enfeksiyon Asemptomatik enfeksiyon infertiliteye neden olabilir Oftalmik enfeksiyon bebeklerde doğum kanalından geçer Sistemik enfeksiyon

Patogenez Cinsel temasla bakteri epitel hücreye tutunur. Opa ,dış membran proteini bunu sağlar. Daha sonra subepiteliyal bölüme geçer ve bazale ilerler bu arada çoğalır ,TNF salınımı makrofajların harabiyetine neden olur ve ortamda enfeksiyon meydana gelir. Tedavi edilmez ise kronikleşir.

Hastalık tekrar ,tekrar geçirilir çünkü bakterinin lipopolisakkarit yapısı değişir immun sistem tanıyamaz ayrıca pililerin antijenik değişimi için de RdgC proteini bulunmaktadır. Aşı çalışmalarıda başarısız olmuştur halen koruyucu aşı bulunmamaktadır.

Laboratuvar Üretral veya diğer alan sürüntü örnekleri kullanılır. Mikroskopi :Gram boyasında Gr (-) diplokok en kısa sürede bildirilir. Asemptomatik olguda duyarlılığı azdır. Kültür spesifiktir ancak üreme zorluğu vardır ayrıca kullanılan ekipman nedeniyle pahalıdır ve deneyimli kişi gerektirir

PCR moleküler yöntem altın standarttır. ELISA antijen testi en yoğun kullanılan yöntemdir. Kemilüminesan ile işaretlenmiş probların kullanıldığı DNA hibrit testleri % 85 duyarlılık %99 özgüllüğe sahiptir

NAAT(Nükleik asit amplifikasyon testi) %95 doğrudur ama yalancı pozitiflik verebilir kontamine örneklerle.

Tedavi Penicillin direnci; Plazmidlerle ,beta laktamazın geçişi 1976’dan beri direnci artmaktadır Penicillin duyarlı olduğu vakada kullanılır ancak kullanılamadığı durumlarda özellikle ilk olgularda Seftriakson, Siprofloksasin, tercih edilmelidir.

Konağın savunmasına özellikle kompleman eksikliğine bağlıdır ( C 6-9) Gonoreli annelerden doğan bebeklerin göz mukozalarına bakteri tutunarak purulan konjuktivit yapar, fark edilmez ise körlüğe kadar gider.

Yayılımın olması suşun virulansı kadar; 1-serumun bakterisidal özelliğine dirençli 2-penicilline dirençli 3- arginin, hipoksantin,urasil gereksinimi olan suşlara bağlıdır.

Korunma tüm cinsel yolla bulaşan hastalıklarda olduğu gibidir Korunma tüm cinsel yolla bulaşan hastalıklarda olduğu gibidir. Erken tanı ve tedavi kronikleşmeyi önler. Taşıyıcılar kontrol edilmelidir.

Neisseria meningitidis Yaşamı tehdit eden bir hastalığa da neden olabilen ve kısaca meningokok olarak isimlendirilen patojen tür toplum kökenli meningokokal menenjit veya Meningokoksemi etkenidir.

İlk kez İsviçre’de 1805 yılında ortaya çıkan salgınla tanımlanmıştır İlk kez İsviçre’de 1805 yılında ortaya çıkan salgınla tanımlanmıştır. Etken 1887 yılında N.meningitidis olarak belirlenmiştir. Günümüzde batı toplumlarında bile yılda ortalama 3000 olgu görülmektedir

Meningokoklar, 0.6-0.8 mikron büyüklüğünde zenginleştirilmiş besiyerlerine gereksinimi olan bakterilerdir. Besiyerinde küçük, yuvarlak ,nemli, gri Renkte koloniler oluşturur.

Üredikleri ortamlar kanlı agar,çikolatamsı agar ve spesifik Thayer_Martin besiyerleridir. Optimal ısı 37 C0, pH , 7.4 ‘dür. İlk izolasyonda % 5-10 CO2’li ortam gereklidir.

Virulans faktörleri Polisakkarid yapısındaki kapsülü aynı özellikleri taşıdığı gonokoklardan ayrılmasını, fagositozdan korunmasını ve antikor oluşmasını sağlar

Kapsülleri nedeniyle mukoid koloni yaparlar Eskiyen kültürlerde ise R koloni ve hafif hemoliz görülür normalde hemolizi yoktur. Karbonhidratlardan glikoz ve maltoza Etkilidir.

Kapsüller polisakkarit yapının antijenik özelliklerine göre en az 13 serolojik alt gruba ayrılır. Meningokokların kapsüler yapıya bağlı olarak ayrıldığı serogruplar A,B,C,D,29E,H,I,K,L W-135,X,Y,Z isimlendirilmiş

insanlarda en sık invaziv hastalık yapanlar A,B,C,Y ve W-135 serogruplarıdır. Bu antijenler hastalık döneminde kan ve beyin omurilik sıvısında bulunur.

Konakta, kapsüler polisakkaride karşı oluşan antikorlar kolonizasyondan iki hafta sonra ölçülme düzeyine gelir. Konak savunmasında önemli bir rolü olan Komplemanın (C5,C6,C7,C8,C9) eksikliğinde meningokokal bakteriyemi riski artmaktadır.

Bakterinin kapsülünden başka dış membranı endotoksini vardır,bu endotoksin diğer gram negatif bakteriler gibi Lipopolisakkarid (LPS) yapısındadır. Endotoksin klinik olarak ateş,hipotansiyon gibi şok belirtilerine neden olur.

Bakteri fimbriaları mukozaya yapışmasını (adezyon) sağlar, Diğer bir virulans faktörü olan Ig A proteaz İse salgısal Ig’leri etkileyerek mukozaya Bağlanmasına neden olur.

Konak dışındaki şartlara dayanıklı değildir Konak dışındaki şartlara dayanıklı değildir. Kuruluk, ısı,dezenfektanlar, fiziksel ve kimyasal etkilerden kolayca zarar görürler.

İnsandan- insana geçiş solunum yolu ve boğaz sekresyonlarının, damlacık yoluyla aktarılması, Kapalı ortamlarda uzun ve yakın temasla (yurt,kışlada, aksırma,öksürük gibi) olur.

İlk olarak nazofarinkse yerleşen Meningokoklar birçok insanın Nazofarinks mukozasında geçici olarak bulunurlar, % 5-30 taşıyıcılık vardır.Taşıyıcılık birkaç gün ile ,birkaç ay arasında değişebilir

Bu süreç önemlidir çünkü,hem rezervuar rolü oynar hem de immün sistem uyarılarak antikor oluşumu gerçekleşir. Taşıyıcılık ergenlerde ve genç Erişkinlerde görülür

Nazofarinksde lokal farenjit Yapabilir ki bu farenjit bir süre sonra tamamen geçebilir. Veya Nazofarinksten kana karışıp Bakteriemiye veya septisemiye neden olur

Meningokoların merkezi sinir sistemine geçerek meninkslere yerleşmesi İle menenjitte eklenebilir. Akut epidemik menenjit hastalığını Meydana getirir.

Hastalık belirtileri; Yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı,ense sertliği, bulantı,kusma Huzursuzluk, bilinç bulanıklığı gibi nörolojik bulgulardır. Septisemilerde deri döküntüleridir

Hastalığın başlama süresi genellikle 3-4 gündür. Hastalık atakları 3-12 ay Arasındaki bebeklerde sıktır. Daha çok kış sonu bahar aylarında Salgınlar görülür.Salgınları A grubu;sporadik olguları B ve C grubu Meningokoklar yapar.

Hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasından 24-48 saat içinde hastaların % 5-10’u kaybedilir. İyileşen hastaların % 10-20’sinde beyin hasarına bağlı ,kalıcı sağırlık, öğrenme güçlüğü,körlük ruhsal bozukluklar görülür. Septisemi halinde ise dolaşım yetmezliği,kollaps görülür.

Laboratuvar Tanı Örnek olarak, taşıyıcılarda ve nazofarinks İnfeksiyonlarında nazofarinks sürüntüsü, Septisemilerde kan alınır. Menenjitlerde BOS(beyin omurilik sıvısı), alınır.

BOS invaziv yöntemle alınan bir örnektir, menenjit olgularında biyokimyasal (tuz,şeker,protein,) incelemede yapılması gerektiğinden en az iki tüpe alınmalıdır. Mikrobiyoloji laboratuvarında önce Bulanıklığı, rengi kontrol edilir

Santrifüj yapıldıktan sonra sediment kültür için uygun besiyerine ekilir (Kanlı agar, çikolatamsı agar,Thayer- Martine ve Brain-Heart çoğaltma besiyeri) uygun şartlarda inkübe edilir.

Sedimentten hazırlanan preperat ise Gram,Giemza, EZN boyaları ile boyanır. hücrelerin özellikleri ve bakterilerin olup olmadığı değerlendirilir.

Özellikle BOS ve kan örneklerinde Gram boyamada Gram negatif diplokokların görülmesi kültür sonucu çıkıncaya kadar tedaviye başlanması bakımından önemlidir.

Meningokokal menejitlerde BOS bulanık,irinlidir,parçacıklı çekirdekli lökositler artmıştır. Biyokimyasal olarak,protein miktarı artar glukoz miktarı düşer klor normal düzeylerdedir.

Besiyerlerinin inkübasyonu sonunda Koloni özellikleri, bakteri morfolojileri, Oksidaz,katalaz testi karbonhidratlara etkisi ,grup serumları ile aglütinasyon testi ile tanımlama yapılır.

Serolojik olarak, BOS, kan idrarda, spesifik antijen araştırılır Serolojik olarak, BOS, kan idrarda, spesifik antijen araştırılır. Lateks aglütinasyon,immunelektroforez Kullanılabilir. Moleküler yöntemler kullanılabilir.

Antibiyotiklere genel olarak duyarlıdır Penicillin Seftriakson Ampisilin Rifampisin Kloramfenikol

Korunmada Grup A, C, AC ve A,C,Y,W135 kapsüler aşılar kullanılabilir Korunmada Grup A, C, AC ve A,C,Y,W135 kapsüler aşılar kullanılabilir. Ancak bebeklerde immün cevapsızlık nedeniyle kullanılamaz ,salgın sırasında erişkinlere uygulanır.