Çoklu Zeka Kuramı

Çoklu Zeka Kuramı Eğitime yeni bir yaklaşım getiren çoklu zeka kuramı, Harward Üniversitesi öğretim üyelerinden Howard Gardner tarafından 1983 yılında geliştirilmiştir. Gardner’ın geliştirdiği kurama göre, zeka biyopsikolojik bir potansiyeldir ve şöyle tanımlanmıştır: Zeka bir kişinin; 1. Bir veya birden fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme kapasitesi

2. Gerçek hayatta karşılaştığı problemlere etkili ve verimli çözümler üretebilme becerisi. 3. Çözüme kavuşturulması gereken yeni veya karmaşık yapılı problemleri keşfetme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde kabul görmüş çoklu zeka alanları aşağıdaki biçimde sıralanabilir:

Çoklu zeka kuramının temel düşünce yapısı aşağıdaki özellikleri içerir: 1. Çoklu zeka kuramına göre çok sayıda zeka alanı vardır. 2. Zekalar çeşitli biçimlerde gösterilebilir. 3. Zeka profilleri kişiye özgüdür. 4. Zekalar güçlendirilebilir. 5. Bir öğrenmeyi gerçekleştirmenin çeşitli yolları vardır.  

Çoklu Zeka Alanları Sözel, Dilsel Zeka Sözel-dil zekası, bir bireyin kendi diline ait kavramları etkili bir biçimde kullanabilmesi kapasitesidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma ile iletişim sağlayarak, bu zekanın en belirgin özellikleri kullanılır. Dil zekası iletilenin bireysel olarak algılanmasını sağlar.

Mantık- Matematik Zekası Bu zeka biçimi gelişmiş olan insanlar nesneleri tanımlamada, analiz etmede ve problem çözmede başarılıdırlar. Rakamlarla araları iyidir. Bulmacalar, şekiller ilgilerini çeker.

Müzik Zekası Gardner düzenli olarak müzikle bir arada olan her insanın beste yapma, şarkı söyleme ve enstrüman çalma gibi müzikal etkinliklerde sahip olduğu bazı becerilerle başarılı olabileceğini belirtmektedir. Bu zekası gelişmiş bireyler notalara karşı duyarlı olurlar, müzik kulakları gelişmiştir.

Bedensel Zeka Spor yapmayı dans etmeyi severler, el göz koordinasyonları, vücut kontrolleri iyidir. Beden dillerini sağlıklı biçimde kullanmaya yatkındırlar.

Sosyal Zeka Bu zeka çevredeki bireylerle iletişim kurma, onları anlama, bu kişilerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. Arkadaş gruplarıyla vakit geçirmekten hoşlanırlar. İyi bir dinleyici olabilirler.   

İçsel Zeka Kendine ilişkin farkındalıkları artmış, duygu ve düşüncelerini anlamlandırabilen bireylerdir. Meditasyon gibi içe dönük faaliyetlerden hoşlanırlar. Kendileriyle barışıktırlar.

Doğa Zekası Bu zekası gelişmiş bireyler doğayla iç içe yaşamayı, doğa yürüyüşlerini severler. Diğer canlılara karşı hassas ve meraklıdırlar. Görüldüğü gibi IQ testlerine dayanılarak yapılan “zeki” tanımı yavaş yavaş gerilerde kalmıştır. İnsan sürekli olarak kendi potansiyelini ve gerçek yeteneklerini keşfetme arayışındadır. Arayışlar da beraberinde yepyeni kuramlar getirmektedir.

Sözel-Dilsel Zeka Dinleme becerisi yüksektir Kelime oyunlarını sever İyi bir fıkra anlatıcısıdır Kitaplarla iç içedir İyi bir kelime dağarcığı vardır Sözel olarak iyi iletişim kurar Yazmaktan hoşlanır İyi bir hafızası vardır

Mantıksal-Matematiksel Zeka Zihinden işlemleri kolayca yapar. Güçlü muhakemesi vardır. Kategorileri, ilişkileri farkeder, açıklar. Bilgiler arasında bağlantı kurar. Rakamlarla ilgili işlem yapmaktan hoşlanır. Satranç, dama, matematik oyunlarından hoşlanır. Soyut ve kavramsal düşünebilir. Sebep-sonuç ilişkilerini kolayca anlar.

Mantıksal-matematiksel zeka, sayılar ve ilişkilerle düşünmeyi içerir Mantıksal-matematiksel zeka, sayılar ve ilişkilerle düşünmeyi içerir. Bir problem hakkında düşünme, problem çözme, durumları ve nesneleri analiz etme, soyut semboller kullanma, mantıksal ardışıklıkları keşfetme ve kullanma, sebep-sonuç ilişkilerini anlama, eğer.... o zaman.... tipi ilişkileri kavrama bu zeka alanının başlıca işlevleri arasındadır.

Görsel-Uzamsal Zeka Harita, tablo ve diyagramları kolay okur. Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar. Resim, sanat etkinliklerinden hoşlanır. Yaşına oranla daha iyi şekil çizer. Görsel sunuları tercih eder. Bulmaca çözmekten hoşlanır. Resimlerden daha fazla öğrenirler. Kitap ve defterlerini çizer. Nesnelerin yerini bilir

Gardner, görsel-uzamsal zeka alanının ana elemanları olarak üç yetenek ileri sürer. Bu yetenekler şunlardır : Nesneleri doğru bir şekilde algılamak. Bir nesneyi uzayda hareket ediyor gibi hayal ederek ya da başka birinin perspektifinden resimleyerek yönlendirmek. Birinin algılarını iki ya da üç boyutlu somut örnekler halinde transfer etmek.

Müziksel-Ritmik Zeka Şarkıların melodilerini hatırlar. Güzel şarkı söyler. Müzik aleti çalar. Ritmik konuşur ya da hareket eder. Farkında olmadan mırıldanır. Çalışırken masaya vurarak ritim tutar. Çevresel gürültülere duyarlıdır. Müzik dinleyerek çalışmayı sever. Öğrendiği şarkıları sınıfta söyler.

Bedensel-Kinestetik Zeka Duygularını vücut diliyle ifade eder. Boya ve hamurla oynamayı sever. Nesneleri parçalayıp bütünleştirmeyi sever. Küçük kas gelişimi mükemmeldir. Bir veya daha fazla sporla uğraşır. Otururken elleri ve ayaklarıyla oynar. Yerinde duramaz.

Kişilerarası Zeka Sosyal ilişki kurmaktan hoşlanır. Doğal bir lider olarak görülür. Problemi olan arkadaşlarına öğütler verir. Organizasyonların baş elemanıdır. Bir şeyler anlatmaktan hoşlanır. İki ya da daha fazla yakın arkadaşı vardır. Başkalarını düşünür, diğerleri onu arkadaşlık için arar.

İçsel Zeka Bağımsızlık duygusu güçlüdür. Güçlü ve zayıf yönlerini tanır. Gerçekçi amaçlar oluşturur. Kendini iyi motive eder. Hobileri vardır. Kendi başına çalışmayı tercih eder. Ne hissettiğini doğru bir şekilde söyler. Hatalarından ve başkalarından öğrenebilir. Öz saygısı yüksektir.

Nasıl Öğreniyorum? Çoklu zeka teorisine göre, her öğretmenin sınıftaki her öğrencinin bireysel farklılığını çok ciddi olarak ele alması gerekmektedir.

Çoklu zeka teorisinin öğretim alanına sağladığı en büyük katkı, öğretmenlerin sahip oldukları öğretim yöntemleri repertuarlarının sözel-dil ve mantıksal-matematiksel zeka alanlarının dışına çıkarak daha da genişletmeleri gerektiğini vurgulamasıdır.

Bu yönüyle çoklu zeka teorisi, çok kapsamlı bir öğretim modeli ortaya koyarak, öğretmenlerin sınıftaki bütün öğrencilere ulaşabilmek için öğretimde yöntem zenginliğine gitmeleri gerektiğini vurgulamaktadır.

Kaynakça: Açıkgöz,Kamile Ün; Aktif Öğrenme,Eğitim Dünyası Yayınları,2002,İzmir Başbay,Alper: Çoklu Zeka kuramına Göre Eğitim Programları ve Sınıf İçi Etkinliklerin İncelenmesi,Yüksek Lisans Tezi,Ankara, 2000 Saban, Ahmet; Çoklu Zeka Teorisi ve Eğitimi, Nobel Yayınları, Ankara, 2001