STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ

STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ Isı Yolu İle Sterilizasyon 1-Nemli ısı ile Sterilizasyon *Basınçlı su buharı ile 2-Kuru Isı ile Sterilizasyon 3-Düşük Isı İle Sterilizasyon *Ethilen Oksit Gazı *Hidrojen Peroksit *Formaldehit

STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ Sıvı Kimyasal Madde İle Sterilizasyon *Gluteraldehit *Parasetik asit Radyasyon İle Sterilizasyon *Gama Radyasyon

Sterilizasyonun Etkinliği için; Mekanik temizlik Kurulama Sterilizasyon yöntemine göre uygun paketleme materyali Uygun yükleme Sterilizan türüne göre uygun süre Uygun depolama

1-NEMLİ ISI İLE STERİLİZASYON

Basınçlı Buhar ile Sterilizasyon Yöntemi Basınçlı su buharının taşıdığı yüksek enerji mikroorganizmaların proteinlerini hidroliz yoluyla denatüre eder ve kısa sürede etki oluşturur *Cerrahi aletler *Ameliyat örtüleri *Tamponlar ve kompresler *Sıvılar

Otoklav adı verilen

Evreleri *Hava tahliyesi *Sterilizasyon *Kurutma

Basınçlı Buhar ile Sterilizasyon Yöntemi Yerçekimli (Graviti) Buhar Sterilizatör: *Buhar sterilizatör içine girer ve hava ile yer değiştirir *134 °C’ 15 dakika *Lümenli olmayan malzemeler için uygun değil *Bowie-dick testi uygulanmaz

Basınçlı Buhar ile Sterilizasyon Yöntemi Ön vakumlu Buhar Sterilizatörü: Vakum yolu ile cihaz içindeki hava boşaltılır ve buhar seri dalgalar halinde sterilizatöre dolar

STERİZASYON PARAMETRELERİ. Zaman (8-10 dakika). Sıcaklık(121-134 °C ) STERİZASYON PARAMETRELERİ *Zaman (8-10 dakika) *Sıcaklık(121-134 °C ) *Doygun Buhar (%97)

Buhar sterilizatörü yükleme prensipleri Her paket ve her malzeme etrafında buharın serbestçe dolaşmasına izin vermeli ,raflar fazla doldurulmamalı, buhar geçişini engelleyecek şekilde sıkıştırılmamalı Buharın girmesini ve havanın vakum edilmesini engelleyecek kadar büyük paketleme yapılmamalı Paketler ile sterilizatörün duvarı arasında 5- 10cm’lik boşluk olmalı Sıvıların sterilizasyonunda, çözeltiler bulundukları kabın % 80 ine kadar doldurulmalı, Gravity programında steril edilmeli

Buhar sterilizatörü yükleme prensipleri Paketlenmiş tepsiler yatay, bohçalar dikey, cerrahi kaplar yan yana hafif aşağı bakacak şekilde Aletler ve kumaş aynı anda yükleniyorsa; -Konteynırlar alta -Bohçalar üste

Buhar Sterilizatörü Boşaltma Prensipleri Sterilizasyon işleminden sonra sterilizatörden çıkarılan bütün malzemeler ,yeterince soğumalarına kadar otoklav arabası üzerinde bekletilmeli Sıcak paketler , nemi ve dolayısıyla bakterileri emdikleri için soğuma süreci içerisinde bu malzemelere dokunulmamalı Sıcak malzemeler hiçbir zaman soğutma için arabadan soğuk metal raflara nakledilmemeli Yere düşen , sıkışmış, yırtılmış yada ıslak paketler kirlenmiş kabul edilmeli

Avantajları Dezavantajları Ekonomik Süre kısa Toksik değil Çevre için emniyetli Uygulama hataları en düşük Isıya ve neme duyarlı malzemeler Elektrikli aletler Yağlı maddeler

Flash Yöntemi İle Sterilizasyon Graviti yöntem 134 derecede 3 dakika Paketlenmemiş malzeme Yedeği olmayan acil malzeme

Flash Yöntemi İle Sterilizasyon Mekanik göstergeler kontrol edilmeli Mekanik temizlik Ağır malzemeler alta Hafif malzemeler üste Her çevrimde kimyasal indikatör, her gün biyolojik indikatör

Flash Yöntemi İle Sterilizasyon Lümenli, gözenekli malzemeler, implantlar v.b. Steril edilmemeli Transfer sırasında kontaminasyon riski yüksek

2-KURU ISI İLE STERİLİZASYON

KURU HAVA Yağlı maddeler, tozlar ve cerrahi aletler Bu amaçla pasteur fırınları(Etüv) kullanılır. 180 °C 1 saat 160 °C 2 saat

ETÜV Sıcaklık ve zaman göstergeleri kontrol edilir Cihaz içine konulan malzemeler ile duvar arasında en az 1-2cm mesafe Cihazın sıcaklık istenen dereceye kadar yükseldikten sonra süre başlamalı

ETÜV İşlem başladıktan sonra kapak kesinlikle açılmamalı Cihazın kapak contaları sık sık kontrol edilmeli, ısı kaçakları önlenmeli Kumaş ve lastik malzemeler için uygun değil İşlemin uzun sürmesi ve yüksek ısının aletlere zarar vermesi

3-DÜŞÜK ISI İLE STERİLİZASYON

Hidrojen Peroksit İle Sterilizasyon Hidrojen peroksit içeren bir kasetle cihaz içerisine vakum altında enjekte edilerek Radyo Frekans enerjisiyle plazma yaratılır

Hidrojen Peroksit İle Sterilizasyon Vakum İnjeksiyon Diffüzyon Plazma (RF) Havalandırma

Hidrojen Peroksit İle Sterilizasyon 44 derece 55-72 Dakika

Yükleme prensipleri Metal ve plastik malzemeler aynı oranda yerleştirilir Paketlerin iç çembere değmemesine dikkat edilir

Dezavantajları Avantajları Güvenli Non-Toksik Isı ve neme duyarlı aletler Havalandırma gerek yok Süre kısa İyi Monitörizasyon Dezavantajları Kumaş-selüloz-sıvılar uygun değil Kabin küçük Boyu 40cm’den uzun çapı 3mm’den dar malzemeler Özel paket materyali

Ethilen Oksit ile Sterilizasyon Su buharı mikroorganizma yüzeyini yumuşatarak Ethilen oksitin penetre olmasını sağlar Isı ve neme hassas malzemeler

Ethilen oksit sterilizasyon evreleri; Kabin havasının boşaltılması Kabinin ETO ile doldurulması Kabin havasının tekrar boşaltılması Havalandırma

Sterilizasyon parametreleri Zaman 4-5 saat Gaz konsantrasyonu %10 EO+%90 CO2 Sıcaklık 37-55 °C Nem %40-60 Havalandırma 8-12 saat (55 °C’de)

Ethilen Oksit Sterilizatörü Yükleme Prensipleri Paketler rafa dik olarak konulacaksa birbirine paralel , plastik yüzey kağıt yüzeye gelecek şekilde Paketler düz konulacaksa kağıt kısmı tabana gelecek şekilde Yükün sıkışık olmamasına dikkat edilir Paketlerin iç çembere değmemesine dikkat edilmeli

Havalandırma süreci Ethilen Oksit Sterilizasyonu sırasında plastik, bez ve lastik gibi geçirgen malzemeler ETO’i emer ETO sterilizasyonundan sonra malzemenin 37°C 36 saat veya 55°C’de 12 saatte havalandırma işlemine tutulmalı. Havalandırma işlemi ; bazı cihazlarda bu işlem sterilizatörün içerisinde otomatik olarak Bazı cihazlarda bu işlem için ayrı bir kabin kullanılmaktadır. Eğer bu iki yöntem de yok ise özel bir havalandırma odası kurulmalı (1 hafta sürede havalandırılmalı)

Boşaltma Prensipleri Sterilizasyon işlemi bitip havalandırma süreci dolunca, sterilizatörün kapısının arkasına geçilerek kapı aralanır ve odadan çıkılır. Koruyucu önlem alınarak(eldiven, uzun kollu gömlek, göz koruyuculu maske ve bone) Sterilizatörün kapısı 5-10 dakika sonra açılarak sepet dışarı alınır ve malzeme oda sıcaklığına gelene kadar oda içerisinde bekletilir. Biyolojik test sonucu negatif ise sepet çekilerek üniteye götürülür ve bölümlere göre malzemeler ayrılır. İşlemden sonra eller mutlaka yıkanmalı

GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Tehlike uyarı işareti asılır Sadece yetkili kişiler ETO odasına girebilir İlgili personeline ETO’ nun tehlikeleri ve güvenli kullanımı hakkında eğitim verilir Malzeme boşaltılırken koruyucu önlemler alınır Gaz atığı çatıya bağlantılı bir kanalla dışarıya atılır ETO odasında gaz seviyesi için sesli alarm sistemi olmalıdır.

Avantajları Dezavantajları Isı ve neme hassas malzemeler Alet lümenlerine penetre Kolay bir yöntem Plastik ve lümenli aletlerin sterilizasyonu Aletlere daha az zarar Sterilizasyon ve havalandırma süresi uzun Sıvılar steril edilemez Kumaş kullanılmaz Yanıcı ve patlayıcı gaz Toksik Karsinojen Çevre,hasta ve sağlık çalışanları için güvenlik

STERİLİZASYON SÜRECİNİN KONTROLÜ Süreç İzleme Hangi sıklıkta? Hangi ürün? Cihaz Kontrol Her gün Bowie Dick Test Yük Kontrol Her Yükte Kimyasal Indikatör Maruziyet Kontrol Her pakete İnd. Bandı, Etiket Paket Kontrol Her pakete Kimyasak İndikatör Biyolojik kontrol Her Gün Biyolojik indikatör Kayıt Tutma Her uygulamada Etiketler, Formlar

MONİTÖRİZASYON Fiziksel-mekanik kontrol yöntemi Kimyasal kontrol yöntemi Biyolojik kontrol yöntemi

1-CİHAZ KONTROLÜ Ön vakumlu sterilizatörlerde Hava tahliyesini ve buhar penetrasyonunu kontrol eder Gözden kaçan cihaz hatalarından kaynaklanan riskleri en aza indirir. 46

Bowie-dick test paketi En az günde 1kez Her günün başlangıcında ve cihaz boşken Cihaz herhangi bir arıza yaptıktan ve tamirat işlemi sonrası

Bowie-dick test paketi Cihazın hava tahliye borusuna en yakın yere 134 °C 3.5 dakika Hava kaçağı yok ise homojen renk değişikliği

Uygun renk değişikliği oluşmuş kontrol kağıtlarına otaklav numarası,tarih yazılarak Buhar Sterilizasyon Kullanıma Hazırlık Formu’na yapıştırılarak kaydedilir. Bu formlar geriye dönük kontroller için 6ay süre ile saklanır. Merkezi sterilizasyon ünitemizde her gün bu yöntem ile kaçak testi kontrolü yapılmaktadır.

Bowie-dick test paketi Test paketinde sorun varsa teknik servis çağrılır. Nedenler: *Yetersiz hava tahliyesi *Cihaz içi kaçak *Kalitesiz buhar temini 46

2-MARUZİYET KONTROLÜ Tek başına kesinlikle sterilizasyon göstergesi değil Bant indikatörleri Paketlerin sterilizatöre girip girmediğini anlamak için Bant şeritlerinin renk değiştirmesi beklenir. Bohçanın kapalı olması için kullanılır

3-YÜK KONTROL Malzemelerin kullanıma sunulmadan önce ünitede kontrol edilmesini sağlar Her yüklemede kullanılır

Test paketi; Paket buhar tahliye borusunun yanına yerleştirilir Test paketi içindeki kimyasal indikatör kontrol edilir Renk değişikliği gerçekleşmiş ise malzeme kullanıma sunulur Sonuçlar dökümante edilir

4-PAKET İÇİ KONTROL Paketin içine sterilizanın girip girmediğini ve etkili olup olmadığını kontrol eder. Çok parametreli kimyasal indikatör Her paket Biyolojik kontrolüne destek verir.

Kimyasal İndikatör Sterilizasyon yöntemine göre farklı kimyasal indikatörler Satıcı firmanın önerdiği şekilde renk değiştirir

Kimyasal İndikatörler Malzeme kullanılmadan önce indikatör kontrolü yapılır İndikatörler ameliyat bitimine kadar masada bekletilir.

Kimyasal İndikatörler Problem var ise * Paket ağırlığı * Yükleme biçimi * Cihaz fonksiyonları kontrol edilir * Sorun devam eder ise teknik servis çağrılır

5-BİYOLOJİK KONTROL Sterilizanın biyolojik ölümü gerçekleştirmede yeterli olup olmadığı Her yükü garanti eder Sterilizasyon ve cihaz hatalarını erken dönemde fark eder.

BİYOLOJİK İNDİKATÖRLER Sterilizan Biyolojik ajan sıklık EO Bacillus atrophaeus (B.subtilis) Her yükleme BUHAR Geobacillus stearothermophilus Günde 1 kez FLASH HİDROJEN PEROKSİT

Biyolojik İndikatörler Buhar Sterilizatörde * test kontrol paketinin içinde Ethilen Oksit Sterilizatörde *enjektör içine konmuş şekilde paketlenerek Hidrojen Peroksit Sterilizatörde *paketleme kağıdına konularak Flash Sterilizatörde *sepet içine konularak

İNKÜBASYON SÜRESİ Sterilizan Isı Süre Buhar 56 °C 3 saat Flaş 1 saat EO 37 °C 4 saat Hidrojen Peroksit 48 saat

Biyolojik İndikatörler Sonuçlar negatif ise; * malzeme dağıtılır ve dökümante edilir. Pozitif ise; *Cihaz kullanım dışı bırakılır *Teknik servis çağrılır *Yüklemedeki malzemeler dağıtılmaz, paketleri açılır

STERİLİZASYON İZLEMİ KAYIT TUTMA Yapılan işlemlerin ve testlerin kanıtlarını oluşturur Malzemenin izlemesinde kullanılan sterilizasyon kontrol göstergeleri B&D test kağıtları, Bohça indikatörleri kayıtları Tamir ve Teknik servis raporları

KAYIT TUTMA Alınan kayıtlar ve test sonuçları bölüm sorumlu hemşiresi tarafından kontrol edilir Bu işlemler için kayıt saklama dosyaları kullanılır. 6ay ile 2 yıl arasında formlar saklanır Tüm basamaklara istendiği zaman tekrar dönülmesini sağlar.

DEPOLAMA Depolama alanındaki ısı 23ºC ve %30-50 nem olmalı. . Steril malzemeler soğumadan dokunulmamalı, sonrasında ise mümkün olduğunca az dokunulmalı Steril malzeme kullanım anına kadar steril kalmalı ve olabilecek kontaminasyondan korunmalı. Steril malzemelere elleyecek personelin elleri mutlaka temiz olmalı Steril malzemeler zeminden en az 20cm tavandan 45cm ve duvardan en az 5 cm uzaklıkta tel raf/kapalı dolap saklanmalı Genel olarak “İlk gelen, ilk çıkar” ilkesine dayanarak stok dönüşü sağlanmalı

DEPOLAMA Aynı tip malzemeler beraber depolanmalı Steril olan her malzemenin üzerinde cinsi, sterilizasyon tarihi ve son kullanım tarihi bulunmalı Steril malzemeler ıslanmaya neden olan objelerden uzak tutulmalı lavaboların yanında, altlarında, açıktaki su ve kanalizasyon borularının altında ya da ıslanabilecekleri başka herhangi bir yerde saklanmamalı. Malzemeler ezilmeyecek, eğilmeyecek, delinmeyecek şekilde ve tarihlerine göre yerleştirilmeli. Sterilizasyon süresi dolan malzemeler kontrol edilip tekrar paketleri açılarak steril edilmeli. Depolanan steril malzemeler etiketsiz, delinmiş, ıslanmış veya yere düşmüş ise non-steril kabul edilip tekrar steril edilmeli.

RAF ÖMRÜ Paketlemenin kalitesi Saklama koşulları Dokunma miktarı * Nemli ısı ile 1 ay * Ethilen Oksit ile 3 ay * Hidrojen peroksit ile 6 ay

RAF ÖMRÜ Çok sık kullanılmayan bazı malzemeler steril olmadan saklanıp ve sadece gerektiğinde steril edilmeli Steril malzemelerin son kullanım tarihi mutlaka kontrol edilmeli Bazı bölümler bunu kontrol etmek için düzenli zamanlara sahiptir. Bu seçilen zaman depodaki işlerin en az olduğu zaman olmalıdır.