ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLERDE DİL VE ANLATIM

ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLERDE ANLATIM Anlatım, düşüncenin duygunun kısacası sözle, davranışla jest ve mimiklerle alıcıya ulaştırılmasıdır. İnsan iletişimi sağlamak için anlatır ve anlar. Edebi eserde anlatma bir olay çevresinde gelişir. Farklı durumların ve ruh halinin dile getirilmesi çevresinde metinde ifadesini bulur.

Okuyucu bütün olup biteni bu anlatıcı aracılığı ile öğrenir. Anlatmaya bağlı edebi metinlerde yazar anlatma görevini bir anlatıcıya yükler. Okuyucu bütün olup biteni bu anlatıcı aracılığı ile öğrenir. Bu kurmaca bir kişidir.

Kahraman anlatıcının bakış açısı, Gözlemci anlatıcı bakış açısı, Anlatmaya bağlı edebi metinlerde İlahi bakış açısı, Kahraman anlatıcının bakış açısı, Gözlemci anlatıcı bakış açısı, olmak üzere üç tip anlatıcı ve bakış açısı vardır. Bakış açısını bulabilmek için “Olan biten kimin gözünden ve kime göre anlatılıyor?” sorusunu sormalıyız.

1- İLAHİ BAKIŞ AÇISI Anlatıcı olayların içerisinde yer almaz. Her şeyi bilen bir anlatıcının bakış açısıdır. Anlatıcı kişilerin zihinlerinden geçenleri, geçmişte yaşadıklarını bütün ayrıntısı ile bilir. Anlatıcı, olayları anlatır, istediği yerleri özetler. Bu durumda anlatıcı, kahramanlardan daha fazlasını bilir. Üçüncü ağızdan anlatım vardır.

Olayları bir kamera tarafsızlığı ile anlatır. 2- GÖZLEMCİ BAKIŞ AÇISI Anlatıcı olayların içerisinde yer almaz. Olayları bir kamera tarafsızlığı ile anlatır. Anlatıcı, olayları sadece dışarıdan gözlemleyen bir şahit konumundadır. Görünüşte tarafsız olan bir şahit gibi olup biteni anlatır.  Bu durumda anlatıcı, kahramandan daha az şey bilir. Üçüncü ağızdan bir anlatım vardır.

3- KAHRAMAN ANLATICI BAKIŞ AÇISI Anlatıcı, hikâyenin bir kahramanıdır. Hikâyeyi bize kendi bakış açısından anlatır. Anlatıcı gördüğünü, duyduğunu, bildiğini anlatır. Bu durumda anlatıcı ve kahraman eşit bilgiye sahiptir. Birinci ağızdan anlatım vardır.

Bu bakış açıları, anlatıcının kahramanları karşısında farklı tavırlar almasını sağlar. İlahi bakış açısında, anlatıcı her şeyin bilgisine ve görüşüne sahiptir. Gözlemcide  ise sadece bir gözlemcidir. Birinci hal, ikinci hale göre  anlatıcıya kahramanlarını daha çok yargılama imkânı verir. Bakış açıları, okuyucunun olay karşısındaki tavrını da etkiler. Bakış açısı değiştikçe okuyucunun olaya katılım tarzı değişir.

ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLERDE DİL Anlatmaya bağlı edebi metinlerde dil, bilinen bütün özellikleri ile karşımıza çıkar. Kullanılan edebi dilin metnin yazıldığı dönem, sosyal hayat, edebi zevke göre değişiklik gösterir. Dil, tema ve verilen mesajla ilgilidir. Dil şiirsel işlevi ile kullanılır. İletişim aracı metindir.

Mustafa KARLI Türk Edebiyatı Öğretmeni Anadolu Ticaret ve Ticaret Meslek Lisesi TURGUTLU www.edebiyatogretmeni.net