Lojistik ve Lojistik Operasyonlar Lojistik Yönetimi Ders – II Lojistik ve Lojistik Operasyonlar Dr. Gültekin ALTUNTAŞ

Giriş Lojistik, tüm dünyada, 7 / 24 / 365 sloganıyla, mal ve hizmetlerin istek ya da ihtiyaç duyuldukları yer ve zamanda teslim edilmesi ile ilgilidir. Tedarik zinciri yönetimi kapsamında lojistiğin temel görevi, mal ve hizmetlerin doğru zamanda, doğru yerde, doğru miktarda, doğru şartlarda bulunmasını sağlamak adına mümkün olan en düşük maliyetle mal ve hizmet akışını temin etmektir. 2

Giriş Tedarik zinciri yönetiminin bir parçası olarak lojistik yönetimi, «Müşteri istek ve ihtiyaçlarının karşılanması adına, mal ve hizmetler ile mal ve hizmetlere ilişkin bilginin kaynağından ve başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar etkili ve verimli bir biçimde ileri / geri akışının ve stoklanmasının planlanması, yürütülmesi ve kontrol edilmesidir.» biçiminde tanımlanabilir. 3

Giriş Lojistik yönetimi faaliyetleri, Gelen giden malların taşınmasının yönetimini, Filo yönetimini, Depolamayı, Malzeme elleçlemeyi, Siparişlerin yerine getirilmesini, Lojistik şebeke (network, ağ) tasarımını, Stok yönetimini, Arz ve talep planlamalarını, Üçüncü parti lojistik hizmet sunucuları ile ilişki yönetimini içerir. 4

Giriş Lojistik, Yalın lojistik ise, Malzeme ve hizmetlerin kaynaklarının bulunmasını, Tedariklerinin yapılmasını, Üretim planlarının yapılmasını, Son montaj ve paketleme işlemlerinin yürütülmesini ve Müşteri hizmetlerini de kapsar. Yalın lojistik ise, «Toplam maliyet en düşük olacak biçimde, -her türlü zaman, işgücü, stok ve para israfının önüne geçerek- hammadde, yarı mamul ve mamul stoklarının hareketlerini ve coğrafi konumlandırmasını sağlayacak bir sistemin tasarlanması ve idare edilmesidir.» 5

Müşteri sipariş işlemleri Stok yönetimi Satın alma sipariş işlemleri Üretim siparişleri yönetimi Taşıma Depo (Ambar) ve depo kullanımı Malzeme elleçleme ve paketleme Satış sonrası hizmetler Lojistik şebeke yönetimi Lojistik hizmet sunucuları 6

Üç tür sipariş vardır: Müşteri (satış) siparişi Satış siparişlerinin oluşturulmasından başlayarak sipariş kapsamının müşteriye teslim edilerek faturalanmasını içerir. Üretim siparişi (iş emri) Satın alma siparişi 7

Müşteri siparişi işlemleri ile, Üretici ve tüketici arasındaki coğrafik mesafe ortadan kaldırılır. Üretim ve tüketim zamanları arasındaki fark kapanır. Büyük miktarlardaki üretim, küçük parçalara ayrılmış olur. Müşteriler, farklı ama birbirlerini tamamlayan ürünleri bir arada alabilirler. Üretilen malların, tüketiciye ulaşmasına yarayan toplam ticari işlem miktarı azaltılmış olur. 8

Stok yönetimi, Fiili müşteri siparişleri ya da olası müşteri istek ve ihtiyaçlarından hareket ederek, hangi ürünün, ne zaman, hangi miktarda, müşterilere sevk edilmek ya da üretim siparişlerine verilmek üzere, stoklara alınması gerektiğinin planlanması, koordine edilmesi, yürütülmesi ve kontrol edilmesi işlemidir. Müşteri hizmet düzeyi ile yakından ilişkilidir. Lojistik stratejinin temel amacı, hedeflenen müşteri hizmetleri düzeyini sağlayacak malzeme akışının optimizasyonu, bir başka deyişle, az miktarda stok ile hızlı stok dönüşlerini temin etmek ve stokları bulunabilir kılmaktır. 9

Satın alma sipariş işlemleri, İşletme adına istek ya da ihtiyaç duyulan mal ve hizmetlerin kaynağına satın alma siparişinin açılmasından, malzemenin fiilen işletmede kullanıma hazır duruma getirilmesine kadar olan süreci kapsar. Tedarikçinin seçimine, hangi tedarikçilerden temin edileceğine, satın alınacak ürünün özelliklerine, fiyatına, miktarına, fason üretim yapılmasına ilişkin kararları içerir. 10

Üretim siparişleri yönetimi, Müşterilere satılmak ve teslim edilmek üzere, ürünlerin stokta hazır bulundurulmasını hedefleyen sipariş işlemleridir. Belirli bir ürünün, belirli bir tarihte ve miktarda üretilmesini öngörür. Makine, ekipman ve işgücü gibi üretim kaynakları ile dışarıdan temini gereken malzeme ve hizmetleri de belirtir. 11

Taşıma, Hammadde, malzeme ve bitmiş ürünlerin, tedarik zincirinden bir sonraki aşamaya geçirilmesi ile ilgilidir. Özmal taşıması ya da bu hizmetin dışarıdan satın alınması söz konusu olabilir. Taşıma işlerinde 3 temel faktör söz konusudur: Maliyet, hız ve güvenilirlik... Maliyet, coğrafik yer değiştirmenin parasal ifadesidir. Hız, coğrafik yer değiştirme sırasında harcanan sürenin ifadesidir. Güvenilirlik, taşıma sürelerindeki farklılıkları, hasarsız ve hatasız operasyon düzeyini ifade eder. 12

Depo (veya aynı anlama gelen ambar) Malzeme ve ürünleri korumak ve saklamak üzere konulan fiziki mekan anlamına gelir. Depolanacak malların teslim alınması, saklanması ve korunması, malların ayrıştırılması, sevk edilmek üzere miktar ve tür olarak seçilmesi ve sevkiyata hazırlanması, sevk edilmesi vb. işlemler depolarda yürütülür. Asorti ve birleştirme işlemleri de yapılabilir. 13

Paketleme, Elleçleme, Malların dış etkilerden korunması, Malların taşınma ve yer değiştirme işlemlerinin kolaylaştırılması ve etkinleştirilmesi işini sağlar. Elleçleme, Hammadde, malzeme ve mamullerin yer değiştirme işlemlerinin gerçekleştirilmesi ile ilgilidir. 14

Satış sonrası hizmetler, Son kullanıcılara teslim edilen ürünlerin kusursuz ve ayıpsız olması gerekliliği ile ilgilidir. Ürün satın alındığında, montaj, kuruluş ya da ayar gerektiren işlemler nedeniyle, müşteri kullanımına hazır olmayabilir. 15

Lojistik şebeke (network, ağ) yönetimi, Lojistik ağının kuruluşu ve işleyişi ile ilgilidir. Temel olarak, aşağıdaki soruların yanıtlarını arar: Tesis yerleri nereleri olmalıdır? Hangi tesis ne büyüklükte olmalıdır? Hangi tesisten kaç tane olmalıdır? Hangi tesis nerede olmalıdır? Dağıtım ve pazarlama şebekeleri nasıl olmalıdır? Tesisler arasında ulaşım, taşıma ve haberleşme nasıl sağlanmalıdır? 16

Lojistik işlem ve fonksiyonlar konusunda uzmanlaşmış kuruluşlardan hizmet satın alınmasıdır. Üçüncü bir taraftan hizmet alınması, üçüncü parti lojistik (3PL) olarak adlandırılır. Dördüncü parti lojistik (4PL) ise, bir tedarik zinciri boyunca gerçekleştirilen tüm hizmetlerin, bir hizmet üretici tarafından kontrol edildiği entegre yapıyı ifade eder. Lider Lojistik Hizmet Sağlayıcı ve Dördüncü Parti Lojistik Hizmet Sağlayıcı… 17

Depo ve fabrika yer seçimi Tedarik Mal iadeleri Çöp toplama Müşteri hizmetleri Sipariş işlemleri Talep tahminleri Dağıtım ve haberleşme Stok kontrolleri Depo ve stoklama Malzeme elleçleme Yedek parça desteği Depo ve fabrika yer seçimi Tedarik Mal iadeleri Çöp toplama Hurdaların toplanması Ulaştırma ve nakliye 18

Tedarik ve satın alma döngüsü  Üreticiye kadar Lojistik operasyonlar, hammadde, malzeme ve parçaların başlangıç noktasından sevkiyatı ile başlar; nihai ürünlerin son kullanım noktasında müşteriye teslim edilmesi ile tamamlanır. Tedarik ve satın alma döngüsü  Üreticiye kadar Üretim döngüsü  Depolar ve üretim tesisleri arası Pazarlama ve dağıtım döngüsü  Tüketiciye kadar Atıkların toplanması ve tersine lojistik… 19

Tedarik zinciri içerisindeki noktalar arası, haber, sipariş ve talimatlar, planlama verileri, plan önerileri, üretim ve teknik bilgiler gibi birtakım bilgilerin ileri ve geri yönlü hareketidir. Planlama bilgi akışı Operasyon bilgi akışı 20

Tedarik zinciri içerisindeki noktalar arası, haber, sipariş ve talimatlar, planlama verileri, plan önerileri, üretim ve teknik bilgiler gibi birtakım bilgilerin ileri ve geri yönlü hareketidir. Planlama bilgi akışı Operasyon bilgi akışı 21

Stratejik Hedefler Eylem Kısıtları Müşteri Siparişleri Satış Tahminleri Stok Oluşturma Planı Üretim Planı İhtiyaç Planı Tedarik Planı Satın Alma Planı 22

A) Planlama Bilgi Akışı Stratejik hedefler Talep tahminleri Eylem kısıtları Üretim planı Satın alma planı B) Operasyonel Bilgi Akışı Pazarlama dağıtım döngüsü Müşteri siparişleri, sipariş işleme, stok yönetimi, ürün tahsisi ve sevk emri, sevkiyat Üretim döngüsü Üretim siparişleri, imalat, malzeme ihtiyacı, stok yönetimi Satın alma ve tedarik döngüsü Stok yönetimi, satın alma siparişleri, sevkiyat, teslimat

Müşteri gözünde değer, daha iyi mal ya da hizmet ile daha düşük maliyettir. Yaşam süreleri göreceli olarak daha uzun fonksiyonel ürünlerde fiyat rekabeti; Daha kısa değişken moda ürünleri ile yenilikçi ürünlerde hızlı olmak esastır. Dolayısıyla, maliyet, müşteri hizmetleri, zaman, kalite, esneklik, sunum yeri önem arz eder. 24

Yalın lojistiğin temel amacı, Tüm lojistik operasyonların en az kaynak kullanımı ve en düşük maliyetle gerçekleştirilmesidir. Çevik lojistiğin temel amacı, Müşterilerin değişen istek ve ihtiyaçlarını yakından izleyerek cevap verebilecek yeteneğe erişerek, tüm lojistik operasyon ve süreçleri, müşteri istek ve ihtiyaçlarına uygun hale getirerek kişiselleştirilmiş özel hizmet sunabilme sahip olabilmektir. 25

Karakteristik Yalın Lojistik Çevik Lojistik Amaç Etkin Operasyon Müşteri Memnuniyeti Yöntem İsrafı Önleme Esneklik Performans Ölçütü Verimlilik, Maliyet Hız ve Müşteri Memnuniyeti Operasyon Tipleri Standart Değişken Ürün Tipleri Standart, Endüstriyel Moda, Yenilikçi Talep Özellikleri Düzenli, Beklenen Ürün Çeşitliliği Az Çok Ürün Yaşam Süresi Uzun Kısa 26