FEN BİLİMLERİ-8 4.ÜNİTE MADDE VE ENDÜSTRİ 1.Periyodik Sistem HALİM GÜNEŞ

KAZANIMLAR F.8.4.1.1. Periyodik sistemde, grup ve periyotların nasıl oluşturulduğunu açıklar. F.8.4.1.2. Elementleri periyodik tablo üzerinde metal, yarımetal ve ametal olarak sınıflandırır.

PERİYODİK SİSTEM Grup, Periyot, Periyodik sistemin sınıflandırılması

Doğada bulunan ve laboratuvarda üretilen elementlerle birlikte toplam 118 element vardır. Bu kadar çok element hakkında bilgiye nasıl ulaşılmıştır? Acaba elementler nasıl bir sistem içinde sıralanmıştır?

Kütüphanede bulunan kitapların sınıflandırılması gerekseydi bu sınıflandırmayı nasıl yapardınız? Elementlerin hangi özelliklerine göre sınıflandırılabiliriz? Acaba periyodik sistem nasıl oluşturulmuştur?

Elementleri belirli bir düzene koymak için yapılan ilk çalışmalar, Alman Kimyacı Wolfgang Döbereiner (Volfgank Döberayner,1780-1849) tarafından yapıldı. Döbereiner, bazı elementlerin üçlü gruplar hâlinde düzenlenebileceğini fark etti. Daha sonraları İngiliz Kimyacı John Newlands (Can Nivlınds, 1837-1898) elementleri sekizli gruplar hâlinde ayırdı.

Periyotlar cetveli ilk defa Rus bilimci Dimitri Mendeleyev’e (Dimitri Mendeleyev, 1834- 1907) tarafından yapılmıştır. Elementler için tüm bilgileri kartlarda toplayarak atom kütlesi artışına göre yatay bir sıra hâlinde dizmeye başladı. Birbiri altında olan elementlerin benzer özellikleri olduğunu keşfetti.

Günümüzdeki modern periyodik sisteme son şeklini veren ve Atom numaralarının öneminin farkına varan İngiliz fizikçi Henry Moseley (Henri Mozeli, 1887-1915) oldu. Elementler atom numaralarına yani proton sayısına göre yatay olarak dizildiğinde Mendeleyev’in tablosundaki hatalar giderildi.

Periyodik tablo elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu çizelgeye neden periyodik sistem adı verilmiştir?

Elementler periyodik sistemde artan proton sayılarına göre dizildiklerinde, belli aralıklarla bu elementlerin özellikleri arasında periyodik bir tekrarı olduğundan dolayı adı periyodik sistem olmuştur. Periyodik tabloda elementler soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru artan atom numaralarına göre dizilmişlerdir.

Atomlar, proton sayılarına göre çizelgeye yerleştirildiğinde elementlerin özellikleri belirli aralıklarla tekrar eder. Bu nedenle bu tabloya periyodik sistem (periyodik tablo) adı verilmiştir. Elementlerin sembolleriyle gösterildiği, Element ve element atomların özellikleri hakkında bilgiler içeren bir çizelgedir.

Periyodik tabloda alt alta gelen elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri bir birine benzer. Periyodik sistemde elementler, artan atom numaralarına göre düşey ve yatay sıralar oluşturur.

GRUP: Dikey sıralara denir.

PERİYOT: Yatay sıralara denir.

GRUP: Dikey(düşey) sıralara grup denir. Her bir sütun gruptur GRUP: Dikey(düşey) sıralara grup denir. Her bir sütun gruptur. 18 grup vardır.8 tane A grubu vardır. 1A, 2A, 3A, ..., 8 A PERİYOT: Yatay sıralara denir. Periyodik cetvelde verilen her bir satır periyottur. 7 tanedir.

Elementler fiziksel hal, sertlik, yumuşaklık, iletkenlik kararlılık, iyon yükü vb. özelliklerine göre sınıflandırılır. Elementler metal, ametal ve yarı metal şeklinde gruplandırılmakla birlikte aynı grupta yer alan farklı elementlerin de kendilerine has özellikleri vardır.

METAL - AMETAL - YARIMETAL

ALKALİ METALLER: Periyodik tablonun 1A grubunda yer alan elementler alkali metaller olarak adlandırılır. TOPRAK ALKALİ METALLER: Periyodik tablonun 2A grubunda yer alan elementlere toprak alkali metaller adı verilir.

HALOJENLER: Periyodik tabolunun 7A grubunda yer alan elementlere halojenler adı verilir. ASAL GAZLAR: Periyodik tablonun 8A grubunda yer alan elementler soy gaz ya da asal gaz olarak bilinir.

METALLER

Cıva (Hg) elementi hariç bütün metaller oda sıcaklığında katı halde bulunur. Işığı yansıtırlar. Metaller genellikle dayanıklı, parlak maddelerdir. Birbiriyle bileşik oluşturmazlar. Metaller ısıyı ve elektriği iyi iletirler, şekil verilebilir ve çınlama sesi çıkarırlar. İnce teller haline getirilebilir.

Demir, bakır, alüminyum, kurşun, potasyum, kalsiyum, magnezyum, kalay ve cıva günlük yaşamda karşılaştığımız metallerden bazılarıdır. Tencere, kaşık, çatal, elektrik telleri, elektronik cihazlar, inşaat malzemeleri ve daha birçok alanda metaller kullanılır.

Kalsiyum diş macunlarında, kireç ve çimento üretiminde; cıva termometre, diş dolgusu ve pil yapımında kullanılır. Altın, ziynet ve süs eşyası yapımında; kurşun ise akü, lehim ve pil yapımında kullanılan metallerdendir.

METALLER: Periyodik sistemin daha çok sol ve orta kısmında yer alır.

Metaller — Oda sıcaklığında genellikle katı hâlde bulunurlar. —Yüzeyleri parlaktır. —Tel ve levha hâline getirilebilirler. —Isıyı ve elektriği iletirler. —Erime ve kaynama noktaları yüksektir. —Atomik yapılıdırlar.

AMETALLER

Ametaller periyodik sistemin sağ tarafında yer alan, elektriği ve ısıyı iyi iletmeyen, mat görünümlü olan elementlerdir. Ametaller oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz halde bulunabilirler. Katı halde bulunanları kırılgandır. Dövülerek şekil verilemez.

Ametallerden kükürt, kauçuk üretiminde ve tarım ilacı yapımında kullanılır. Klordan, suların dezenfekte edilmesinde ve temizlik malzemesi yapımında yararlanılır. İyot, ilaç ve mürekkep yapımında kullanılır. Kömürün yapısında bulunan karbondan çelik üretimi gibi pek çok alanda yararlanılır.

AMETALLER: (H hariç) periyodik sistemin sağ üst köşesinde yer alır.

Ametaller —Oda sıcaklığında farklı hâllerde bulunabilirler. —Yüzeyleri mattır. —Tel ve levha hâline gelmezler. —Isı ve elektriği iletmezler. —Erime ve kaynama noktaları düşüktür. —Molekül yapılıdırlar.

Ametallerden 8A grubunda yer alanlar soygaz olarak adlandırılır Ametallerden 8A grubunda yer alanlar soygaz olarak adlandırılır. Soygazlardan bazıları, uçan balonların içinde ve bazı neon lambalarda kullanılır. Çok hızlı hareket eden cisimlerin fotoğraflarını çekebilmek için bazı soygazlardan yararlanılır. Ayrıca, elektrik ampullerinin doldurulmasında da kullanılır.

Soygazlar — -Erime ve kaynama noktaları düşüktür. —-Tel ve levha hâline getirilemezler. —-Oda sıcaklığında gaz hâlinde bulunurlar.

YARI METALLER

Periyodik tabloda metaller ve ametaller arasında olan bazı elementler vardır. Bunlar yarı metal olarak adlandırılır. Fiziksel özellikleri yönünden metallere, kimyasal özellikleri bakımından daha çok ametallere benzerler. Silisyum (Si), Germanyum (Ge), Arsenik (As), Antimon(Sb) ve Tellür (Te), Polanyum (Po) ve Bor(B) Yarı Metallere örnektir.

Önemli bir yarı metal olan silisyum, güneş enerjisi panelleri ve yapı malzemelerinde kullanılır. Ülkemizde çok fazla bulunan bor, ısıya dayanıklı cam imalatında, roketlerde ateşleyici olarak ve nükleer santrallerde kullanılır.

YARI METALLER

Yarı Metaller Parlak veya mat olabilir. Elektrik ve ısıyı ametallerden daha iyi metallerden daha az iletir. İşlene bilir. Tel ve levha haline gelebilir. Kırılgan değildir.

KONUMUZ BİTMİŞTİR. KONUYU EVDE TEKRAR ETMEYİ UNUTMAYIN. BİR SONRAKİ KONUYA HAZIRLANARAK GELİN.