ÇEVİRİ VE TERMİNOLOJİ STANDARTLARI Atılım Üniversitesi - Ankara 28 Mart 2018 Dr. İlksen Hilâl TANRIKUT Avrupa Birliği Bakanlığı Çeviri Eşgüdüm Başkanı

ÇEVİRİ VE TERMİNOLOJİ STANDARTLARI (Sunum İçeriği) Çevirmenlik Mesleği Açısından Standartların Önemi ISO TC 37 ve TSE MTC 112 Çeviri Standartları Terminoloji Standartları Türkiye’de Çeviri Alanında Meslek Standardı EN 15038’den ISO 17100’e Dünya Neleri Konuşuyor? Geleceğe Yönelik Perspektif

ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ AÇISINDAN STANDARTLARIN ÖNEMİ HEDEF: Kalitenin (ürün, süreç ve yönetim sistemi) sağlanması ve değerlendirilmesi (Quality assurance and assessment) Mümkün olan en düşük hata marjının sağlanması Çeviri kapsamındaki her türlü çalışma, bileşen ve ürünün belgelendirilmesi İzlenebilirlik (Traceability) Tutarlılık (Consistency) Etkililik (Effectiveness) Gizliliğin sağlanması (Confidentiality assurance)

ISO TC 37 – TSE MTC 112 ISO/TC 37 - Terminoloji ve diğer dil ve içerik kaynakları (Terminology and other language and content resources) Kuruluş: 1947 34 katılımcı (TR-TSE) 29 gözlemci üye (5 alt komite ve 3 çalışma grubu) (https://www.iso.org/committee/48104.html) «Standardization of principles, methods and applications relating to terminology and other language and content resources in the contexts of multilingual communication and cultural diversity.» 51 basılmış ISO Standardı 26 geliştirilmekte olan ISO Standardı TSE MTC 112 (Ayna Komite) – Çevirisi yapılmış 4 standart

ISO TC 37 – ALT KOMİTELERİ ISO/TC 37/SC 1: İlkeler ve Yöntemler ( 5 standart) ISO/TC 37/SC 1 Principles and methods ISO/TC 37/SC 2: Terminografik ve Leksikografik Çalışma Yöntemleri (14 standart) ISO/TC 37/SC 2 Terminographical and lexicographical working methods ISO/TC 37/SC 3: Terminoloji, Bilgi ve İçerik Yönetimi Sistemleri ( 4 standart) ISO/TC 37/SC 3 Systems to manage terminology, knowledge and content ISO/TC 37/SC 4: Dil kaynağı yönetimi (20 standart) ISO/TC 37/SC 4 Language resource management ISO/TC 37/SC 5: Yazılı Çeviri, Sözlü Çeviri ve Bağlantılı Teknolojiler (8 standart) ISO/TC 37/SC 5 Translation, interpreting and related technology

Dil ve Çeviri Alanındaki Bazı Önemli Standartlar ÇEVİRİ STANDARTLARI Dil ve Çeviri Alanındaki Bazı Önemli Standartlar TS EN ISO 17100 - Çeviri hizmetleri - Çeviri hizmetleri için gereklilikler (2016) ISO 17100:2015/Amd 1:2017- Translation services — Requirements for translation services (son güncelleme Ağustos 2017) TSE ISO/TS 11669 Yazılı çeviri projeleri - Genel kılavuz (2014) ISO/TS 11669:2012 Translation projects -- General guidance ISO 24616:2012 Language resources management -- Multilingual information framework ISO 24614-1:2010 Language resource management -- Word segmentation of written texts -- Part 1: Basic concepts and general principles ISO 20109:2016 Simultaneous interpreting -- Equipment -- Requirements ISO 13611:2014 Interpreting -- Guidelines for community interpreting ISO 18587:2017 Translation services -- Post-editing of machine translation output – Requirements

TERMİNOLOJİ STANDARTLARI Terminoloji Alanındaki Bazı Önemli Standartlar ISO 704: Terminology work — Principles and methods TS ISO 704 Terminoloji çalışması - İlkeler ve yöntemler ISO 860: Terminology work — Harmonization of concepts and terms TS ISO 860 Terminoloji çalışması - Kavramların ve terimlerin uyumlaştırılması ISO 1087-1: Terminology work -- Vocabulary -- Part 1: Theory and application ISO 10241-1: Terminological entries in standards — Part 1: General requirements and examples of presentation ISO 16642: Terminological Markup Framework (TMF) ISO 30042: TermBase exchange (TBX) ISO 29383: Terminology Policies — Development and implementation ISO 22128: Terminology products and services — Overview and guidance ISO 12616: Translation-oriented terminography

ÇEVİRİ HİZMETLERİ STANDARDINDA YAKLAŞIM EN 15038’DEN ISO 17100’E ÇEVİRİ HİZMETLERİ STANDARDINDA YAKLAŞIM EN 15038 Avrupa Standardı Çeviri odaklı Genel Müşteri çeviri hizmet sağlayıcısı ilişkisi sınırlı ölçüde tanımlı ISO 17100 Dünya Standardı Süreç odaklı Ayrıntılı (kapsamlı terim/tanım) listesi Çeviri projesinin hazırlık süreci ve çeviri sonrası süreç detaylı İnsan kaynaklarının yeterliliğine ilişkin detaylar

ÇEVİRİ HİZMETLERİ STANDARDINDA YAKLAŞIM KARŞILAŞTIRMA KRİTERİ EN 15038’DEN ISO 17100’E ÇEVİRİ HİZMETLERİ STANDARDINDA YAKLAŞIM KARŞILAŞTIRMA KRİTERİ EN 15038 ISO 17100 Temel aktörler Çevirmen Düzeltmen Son okumayı /baskı öncesi son okumayı yapan kişi (gerektiğinde) EN 15038 ile benzerdir Ancak proje yöneticisi ve müşteri sürece dahil edilmiştir Odak noktası Yapılan çeviri (ürün) Çeviri süreci Proje yöneticisinin rolü Asgari Çeviri sürecinin kilit unsuru Veri koruma Dikkate alınmamıştır ancak İfşa Etmeme Sözleşmesi imzalanır Daha çok vurgulanmıştır Kapsam Daha genel Daha detaylı tanımlanmış

TÜRKİYE’DE ÇEVİRİ ALANINDA MESLEK STANDARDI VE MEVCUT DURUM Çevirmen-Ulusal Meslek Standardı: 29.1.2013 tarih ve 28543 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Meslekleşme yolunda bir mihenk taşı. Bağlayıcı değildir. Çalışma Grubu: Avrupa Birliği Bakanlığı, üniversiteler, çeviri sektöründe yer alan STK’lar Süreç: Hazırlanan Meslek Standardı Taslağı; Tüm kurum/kuruluşlarına görüşe açılma MYK’nın internet sitesinde 30 gün süreyle yayım Gelen görüşler doğrultusunda nihai hale getirilmesi

TÜRKİYE’DE ÇEVİRİ ALANINDA MESLEK STANDARTLARI VE MEVCUT DURUM 6 Yeterlilik Alanı: Konferans Çevirmeni, Toplum Çevirmeni, İrtibat Çevirmeni, İşaret Dili Çevirmeni, Yerelleştirme Çevirmeni, Özel Alan Çevirmeni Görevlendirilen Kuruluş: İstanbul Üniversitesi Süreç: Taslak yeterlilikler görüşe sunulduktan sonra yapılacak düzeltmelerin ardından ölçme ve değerlendirme yöntemlerine ilişkin pilot uygulamalar Taslak Yeterlilikler’in MYK ilgili Sektör Komitesi’ne sunulması Uygun bulunması halinde MYK Yönetim Kurulunca onaylanarak yürürlüğe girmesi

DÜNYA ÇEVİRİ VE TERMİNOLOJİ STANDARTLARINDA NELERİ KONUŞUYOR? ISO TC 37 (26 standart üzerinde çalışmalar) ISO/AWI 20539 Translation, interpreting and related technology -- Vocabulary ISO/CD 20771 Legal and specialist translation services -- Requirements ISO/FDIS 20108 Simultaneous interpreting -- Quality and transmission of sound and image input - Requirements ISO/DIS 20228 Legal interpreting ISO/DIS 18841 Interpreting services -- General requirements and recommendations ISO/DIS 21720 XLIFF (XML Localisation interchange file format) ISO/AWI 21999 Translation quality assurance and assessment – Models and metrics ISO/AWI 21998 Medical/healthcare interpreting ISO/AWI 22259 Conference systems -- requirements ISO/NP 1087 [Under development] Terminology work -- Vocabulary -- Theory and application ISO/DTR 20694 [Under development] Typology of language registers ISO/NP 29383 [Under development] Terminology policies -- Development and implementation

Birçok sektör gerileme yaşarken çeviri düzenli olarak büyüyen bir sektör Küreselleşme ile birlikte giderek daha fazla sayıda sektörün dış pazarlara açılmasıyla kaliteli çeviri hizmetine duyulacak ihtiyaçtaki artış CSA (Common Sense Advisory, ‘Top 100 Language Service Providers: 2016’) öngörüsü: 2020 yılında çeviri sektörünün toplam değerinin 45 milyar dolara ulaşacağı yönünde Çeviri standartları : Müşteri-çeviri hizmet sağlayıcısı, çeviri hizmet sağlayıcısı- çevirmen ilişkileri ;güven duyulan bir yere konumlandırma ve rekabetçi olabilme Standardın gereklilikleri ile uyum sağlama çabası: Çeviri hizmet sağlayıcısının daha verimli bir biçimde örgütlenmesini ve dolayısıyla sürekli bir gelişim içerisinde olması olanağı Standartlar ile uyumlu bir biçimde yürütülecek çalışmalar neticesinde müşteri tarafından iletilen olumlu veya olumsuz görüşler, uzun süreli güvenilirlik ve verimlilik sağlanması bakımından düzenleyici ve önleyici tedbirlerin alınması olanağı

TEŞEKKÜR EDERİZ AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI Çeviri Eşgüdüm Başkanlığı www.ab.gov.tr (ceb@ab.gov.tr)