nəticələr və tövsiyyələr IBP-nin yerli eksperti İctimai Vəsaitin Monitorinqi Mərkəzi Milli Büdcə Qrupu Beynəlxalq Büdcə Tərəfdaşlığı Açıq Büdcə İndeksi 2010: nəticələr və tövsiyyələr Kənan Aslanlı IBP-nin yerli eksperti 28 oktyabr 2010-cu il

Aşıq Büdcə İndeksi nədir? Açıq Büdcə İndeksi (Open Budget Index - OBI) xüsusi sorğu vasitəsilə ölkələrin büdcə prosesinin şəffaflığını ümumi şəkildə ölçməyə və digərləri ilə müqayisə etməyə imkan verən indeksdir. Bu indeks Beynəlxalq Büdcə Tərəfdaşlığı (International Budget Partnership) təşkilatı (ABŞ) tərəfindən hazırlanır.

OBI 2010 8 vacib büdcə sənədi barədə 123 suallıq (bu suallardan 92-si əsasdır) sorğu 94 ölkədən seçilən yerli partnyor təşkilatlar tərəfindən doldurulmuşdur. Azərbaycan tərəfdən yerli tərəfdaş MBQ üzvü olan İctimai Vəsaitin Monitorinqi Mərkəzi olmuşdur. Tədqiqat əsasən 2008-2009-cu büdcə illəri ərzində olan dəyişiklikləri əhatə etmişdir. Azərbaycan üzrə yerli tədqiqatçının ilkin fikirlərinə iki əlavə anonim şərhçinin və hökümət nümayəndəsinin qeydləri olmuşdur.

Azərbaycanın mövqeyi OBI 2010 – 94 ölkə arasında 52-ci yer (OBI 2008 – 85 ölkə arasında 50-ci yer, OBI 2006 – 59 ölkə arasında 45-ci yer) Azərbaycan 100 mümkün baldan 43 bal toplayıb Bu OBI 2010 üzrə orta səviyyədən (42 bal) 1 bal çoxdur. Neft və qaz gəlirlərindən asılı 24 ölkənin orta səviyyəsindən (26 bal) 17 bal çoxdur.

OBI üzrə son 3 sorğunun nəticələri

“OBI 2006” ilə müqayisədə “OBI 2010” üzrə mövqeyi yaxşılaşan ölkələr

Azərbaycanın mövqeyindəki irəliləyişin səbəbləri Hesablama Palatasının veb səhifəsində dövlət büdcəsi və DSMF-nin büdcəsi üzrə qanun layihələrinə rəylər intensiv şəkildə yerləşdirilmişdir (http://ach.gov.az/?/az/content/168/). Büdcə zərfində dövlət büdcəsinin izahatı hissəsi bir qədər detallaşdırılıb, vergi daxilolmalarında neft və qeyri-neft sektoru bölgüsü aparılıb. Maliyyə Nazirliyi 2008 və 2009-cu illərdə bir neçə dəfə dövlət büdcəsinin icrası ilə bağlı aralıq hesabat açıqlamışdır.

Şəffaflıq və milli gəlir arasında əlaqə

Azərbaycan və qonşuları büdcə şəffaflığı güzgüsündə

Azərbaycan üçün tövsiyyələr “Vətəndaş büdcəsi” (citizens budget) və “Büdcə öncəsi bəyanat” (pre-budget statement) hazırlanmalı və yayılmalıdır; Dövlət büdcəsi üzrə qanun layihələrinin, aralıq büdcə hesabatlarının və icra olunmuş büdcə üzrə hesabatların məzmunu və əhatəliliyi daha da zənginləşdirilməlidir; Parlamentdə ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirakı ilə geniş tərkibdə açıq büdcə dinləmələri keçirilməlidir; Parlament yalnız büdcə layihəsi müzakirə olunanda və təsdiqlənəndə deyil, büdcə icra olunanda da onun üzərində nəzarət imkanları əldə etməlidir; Hesablama Palatasının (HP) rəyləri və audit hesabatları bütün büdcədənkənar fondları əhatə etməlidir. İndiki halda HP-nin Dövlət Neft Fondunun büdcəsi üzrə rəyləri açıqlanmır və orada hər hansı auditin aparılması haqda məlumatlar verilmir.

Təşəkkür edirəm !!!