TÜRKİYE’DE NÜFUS VE YERLEŞME Sınırları belli bir alanda yaşayan insan sayısına nüfus denir. ( Nüfus bilimi = demografi ) Osmanlı Devletinde ilk nüfus sayımı II. Mahmut döneminde sayıyı ve askere gidecekleri belirlemek için yapılmıştır. Cumhuriyet döneminde ise : İlk sayım 1927 yılında yapılmış, yaklaşık 13,5 milyon çıkmıştır. İkinci sayım 1935 yılında yapılmıştır yılına kadar 5 yılda bir, 1990 yılından sonra 10 yılda bir yapılmıştır.

Nüfus Sayımları ile: Ülkelerin toplam nüfusuna Yaş gruplarına göre nüfusa Cinsiyete göre nüfusa Nüfusun meslek gruplarına göre dağılımına Çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımına Nüfusun artış hızına İdari birimlerdeki nüfus sayısına Kentsel ve kırsal nüfus miktarına Nüfusun eğitim düzeyine ulaşılabilir.

NOT : Ülkemizde Nüfus artış hızı sürekli değildir. En yüksek artış hızı 1960 yılında, En düşük artış hızı ise 1940 – 1945 yılları arasında olmuştur. ( II dünya Savaşı )

TÜRKİYE’DE NÜFUS ARTIŞ HIZINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1–Doğumlar ( Doğum oranını yüksek olması o ülkenin gelişmediğinin göstergesidir. ) 2- Ölümler ( Gelişmiş ülkelerde ölüm oranı düşüktür. Yaşam seviyesi ve tıbbi gelişmelere bağlı olarak) 3- Göçler ( iç ve dış göçler ülke nüfusunu etkiler.Dış göçler işçi göçü, beyin göçü,mübadele, savaş vs.) (iç göçler ülke içinde mevsimlik veya sürekli göçlerdir. Ekonomik, sağlık,eğitim,sosyal sebepler. )

NOT: Ülkemizin nüfus artış hızında: 1918 – 1923 yılları arasında savaşların yaşanması 1940 – 1945 yılları arasında II. Dünya Savaşı nedeniyle seferberlik ilan edilmesi – 1965 yılları arasında iş amacıyla yetişkin erkek nüfusunun yurt dışına çıkması yılından günümüze kadar kadının iş hayatında daha fazla yer alması. Eğitim seviyesinin artması gibi faktörler etkili olmuştur.

BÖLGELERE GÖRE DOĞUM ORANI

DIŞ GÖÇLER Ülkemizde dış göçler Avrupa ülkelerine, özellikle Almanya’ya olmuştur. Göçün temelinde iş imkanları yer alır. Ülkemizden beyin göçü genelde A.B.D. ve Almanya’ya olmuştur. Mübadele göçü Lozan Ant. Gereği Yunanistan ile aramızda olmuştur. Buna göre İstanbul, Bozcaada ve Gökçeada hariç Türkiye’deki Rumlar ile Batı Trakya hariç Yunanistan’daki Türkler değiştirilmiştir.

İÇ GÖÇLER Ülkemizde göçler, mevsimlik ya da kırdan kente göç şeklindedir. Mevsimlik göçler Tarım amaçlı ( Çukurova-pamuk Ordu, Giresun, Trabzon –fındık, Rize- çay) Turizm amaçlı (Kuşadası, Side, Alanya, Marmaris…vs)

Coğrafi Bölgelerin Göç Oranı ( TÜİK 2009 ) Doğu Anadolu Bölgesi yılları arasında 176,973 kişi göç alırken, 246,118 kişi göç vererek nüfusu ‰ – 0,95 azalmıştır. ( döneminde 306,217 kişi ile Karadeniz bölgesi ilk sırada yer almıştır.

En çok göç veren iller ( TÜİK )

Kırdan kente göçü azaltmak için şu önlemler alınabilir: Kırsal kesimde tarım dışı iş imkanları oluşturmak Tarımda sulama sorununu çözmek Kırsal kesimde alt yapı hizmetlerini geliştirmek. Verimi arttırmak için besi ve ahır hayvancılığını geliştirmek. Kırsal kesimde eğitim ve sağlık hizmetlerini geliştirmek. Köylerde iş imkanlarını geliştirmek için kalkınma projelerini hayata geçirmek.

TÜRKİYE’DE NÜFUS YOĞUNLUĞU 1.Aritmetik (gerçek) Nüfus Yoğunluğu: Km²’ye düşen insan sayısıdır. Toplam Nüfus / Yüz Ölçümü Ülkemizde 2012 yılında km²’ye düşen insan sayısı 98 kişidir. Aritmetik nüfus yoğunluğu Türkiye Ortalamasının altında olan bölgeler: İç Anadolu Bölgesi(73), Akdeniz Bölgesi(83), Doğu Anadolu Bölgesi(38), Karadeniz Bölgesi(54) Aritmetik nüfus yoğunluğu Türkiye Ortalamasının üstünde olan bölgeler: Marmara Bölgesi ( 321 ), Ege Bölgesi ( 113 ), Güneydoğu Anadolu Bölgesi ( 118 ) ( TÜİK 2011 )

TÜİK 2011

Nüfus Yoğunluğu Fazla Olan İller Nüfus Yoğunluğu Az Olan İller (TÜİK -2009)

1.Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu: Belirli bir alanda yaşayan insan sayısının o alandaki tarım alanlarının yüz ölçümüne bölünmesiyle hesaplanan yoğunluktur. (toplam nüfus / ekili-dikili alan yüz ölçümü) Türkiye Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu 316 kişi / km² dir. Yer şekillerinin dağlık ve engebeli olması sanayileşme ve göçler fizyolojik nüfus yoğunluğu üzerinde etkilidir.

Bölgelere göre F.N.Y. (km²/kişi)İllere göre F.N.Y. (km²/kişi) Marmara Bölgesi727 kişiRize 584 kişi Akdeniz Bölgesi 430 kişiHakkari 545 kişi Ege Bölgesi347 kişiArtvin 398 kişi Karadeniz Bölgesi260 kişiBalıkesir 268 kişi Güneydoğu And. Böl. 243 kişiKonya 94 kişi Doğu And. Bölgesi254 kişi İç Anadolu Bölgesi155 kişi TÜİK

3.Tarımsal Nüfus Yoğunluğu: Belirli bir yerde yaşayan ve geçimini tarımla sağlayan nüfusun o yerin tarım alanlarına bölünmesi ile elde edilir. ( Tarımla uğraşan nüfus / ekili-dikili alan yüz ölçümü) Arazi ile nüfus arasındaki ilişkiyi en iyi yansıtan nüfus yoğunluğudur. En gerçekçi yöntemdir. Ülkemizin tarımsal nüfus yoğunluğu 73 kişidir. Ülkemizin tarımsal nüfus yoğunluğu sürekli düşmüştür.

YıllarTarımsal Nüfus Yoğunluğu kişi kişi kişi kişi kişi kişi

TÜRKİYE’DE NÜFUSUN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1.DOĞAL FAKTÖRLER: Yer Şekilleri Yükselti Eğim Dağların uzanışı İklim Yağış Sıcaklık Toprak Bitki örtüsü 2. BEŞERİ FAKTÖRLER: Tarım Ticaret Sanayi Ulaşım Madencilik Turizm

KAYDET!!! NOT: Türkiye’de Nüfusun düzenli bir şekilde dağılımını engelleyen en önemli faktör yer şekilleridir. NOT: Yağışın fazla olduğu yerlerde nüfuslanma fazla olur, yargısına Menteşe Yöresi, Yıldız Dağları, ve Hakkari Bölümleri’ndeki nüfuslanma ters düşer.

TÜRKİYE NÜFUSUNUN GENEL ÖZELLİKLERİ 1-Türkiye’de Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı: Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı arasında yakın bir ilişki vardır. 0 – 14 yaşgenç nüfus (çocuk) 15 – 64 yaşaktif nüfus ( faal, olgun) yaş yaşlı nüfus Doğum oranı ve nüfus artış hızı fazla olan gelişmemiş ülkelerde genç nüfus fazlayken, gelişmiş ülkelerde yaşam standardının artmasına bağlı yaşlı nüfus fazladır.

(TÜİK )

NOT: 0-14 yaş arası nüfus ile 65 + nüfusun toplamına bağımlı nüfus denir. Ülkemizde 0-14 yaş arası nüfus fazla olduğu için bağımlı nüfus fazladır. Nüfus piramidine bakılarak Nüfus yoğunluğu, göçler, nüfusun bölgelere göre dağılımı gibi konularda bilgi sahibi olunur. TÜİK 2012

2- Nüfusun Cinsiyete Göre Dağılımı: Ülkemizde kadın erkek nüfusunda genel olarak bir denge vardır, ancak erkek nüfus az da olsa kadın nüfustan fazladır. (2012 Erkek %50.2, Kadın % 49,8 ) Bölgeler arasındaki kadın erkek nüfusundaki denge üzerinde etkili olan faktörler: Göçler Askeri etkenler Turizm Savaşlar Doğum ve Ölümler

3- Nüfusun Eğitim Durumu: 1935 yılında okuma yazma oranı % 19.2 iken günümüzde(2009) % 93 tür. Ülkemizde okuma yazma oranı en fazla olan bölge Marmara Bölgesi, en ise Güney D. Anadolu’dur. 4- Çalışan (aktif)Nüfusun Sektörel Dağılımı: Gelişmiş ülkelerde aktif nüfusun en çok yer aldığı sektör hizmet iken geri kalmış ülkelerde tarımdır.

(TÜİK – 1935 )( TÜİK – 1980 )

( TÜİK )

5- Kırsal ve Kentsel Nüfus: 1980 yılına kadar ülkemizde kırsal nüfus kentsel nüfus oranından fazladır. Kırsal nüfusta yaşanan işsizlik nedeniyle kentlere doğru yaşanan göçler sonucu kent nüfusu artmıştır. Ülkemizde günümüzde kentsel nüfus oranı % 77.3 iken kırsal nüfus oranı % 22.7 tir. (2012) Kentsel nüfusun en fazla olduğu bölge Marmara Bölgesi’dir. Kentsel nüfus oranı en düşük olan bölge Doğu Anadolu Bölgesi’dir(%56.6). (2011) Kırsal nüfus miktarı en fazla Karadeniz Bölgesi’ndedir( 3.1 milyon kişi) (2011)

TÜİK-2011

TÜRKİYE NÜFUSUNUN GENEL ÖZELLİKLERİ Nüfus artış hızı azalma eğilimindedir.Bu gelişmişliğin giderek arttığını gösterir. Nüfusun en önemli özelliği genç ve dinamik bir yapıya sahip olmasıdır. Kent nüfusu kır nüfusundan fazladır. Bağımlı nüfus fazladır. Erkek nüfus kadın nüfustan fazladır. Erkeklerdeki okur – yazarlık oranı kadınlardan fazladır. Toplam nüfus içinde en fazla paya olgun nüfus(15-64)en az paya yaşlı nüfus(65 +) sahiptir. Faal nüfusun sektörel dağılımında en fazla pay hizmet sektörüne aittir. İşsizlik fazladır. Nüfusun bölgelere göre dağılımı düzensizdir.

TÜRKİYE’DE YERLEŞME Ülkemizde kır ve kent olmak üzere iki tür yerleşme vardır. Bunda: Nüfus miktarı Ekonomik faaliyet türü İdari yapı gibi faktörler etkilidir.

1- Türkiye’de Kır Yerleşmeleri: Başlıca Özellikleri; Nüfusları azdır. Doğum oranları fazladır. Çoğunlukla tarım ve hayvancılık temel geçim kaynağıdır. Kır yerleşmeleri köy ve köy altı yerleşmeler olarak ikiye ayrılır.

Köy Altı Yerleşmeler Yayla: Ülkemizde en yaygın köy altı yerleşmedir. Hayvancılık temel faaliyettir. Karadeniz,Akdeniz, Doğu A. Böl. Kom: Temel faaliyet hayvancılıktır. Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaygındır. Mezraa: Temel faaliyet tarım, yanı sıra hayvancılıkta yapılır.En fazla Doğu Anadolu, Güneydoğu ve Karadeniz Böl. Ağıl : Küçük baş hayvancılık yapılır, çit veya taşla çevrili alan. İç ve Doğu Anadolu da yaygındır. Oba: Temel faaliyet hayvancılıktır. Ege,Toroslar ile Doğu ve Orta Karadeniz. Dam: Küçük çaplı tarım ve hayvancılık yapılır. Ege Bölgesi ve Göller yöresi. Çitlik: Bir yada birkaç ev ile tarım arazilerinden oluşur.Düz ve geniş arazilerde kurulur.Marmara, İç And, G.D.A, Ege Divan: Tarım yapılır. Karadeniz’de yaygındır.Birkaç mahalleden oluşur toplu yada dağınık olabilir. Dalyan: Temel faaliyet balıkçılıktır. Kıyı Ege’de yaygındır. Köyün Bölündüğü parçaların her birine Mahalle denir.

Köy Yerleşmeleri Kır yerleşmelerinin en büyüğüdür.Ülkemizin en küçük yönetim birimidir. Muhtar tarafından yönetilir. Toplu veya dağınık yerleşmeler görülür. Bunda: yer şekilleri, iklim ( yağış), ve tarım alanlarının dar ve parçalı olması etkilidir. Dağınık yerleşme : Karadeniz Özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi, Toplu Yerleşme: İç, Güney Doğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde görülür.

Meskenlerde kullanılan yapı malzemeleri Meskenlerde kullanılan yapı malzemeleri üzerinde iklim, jeolojik, yapı, gelir düzeyi ve geleneksel yapı gibi faktörler etkilidir.

2-Türkiye’de Kentsel Yerleşmeler: Nüfus bakımından kır yerleşmelerinden daha kalabalıktırlar. Tarım dışı sektörler temel ekonomik faaliyettir. Ülkemizde kentsel nüfusun en fazla olduğu bölge Marmara Bölgesidir. Şehir olarak İstanbul,Ankara ve İzmir.

Fonksiyonlarına göre şehirler: Tarım kenti: Niğde,Aksaray, Karaman, Giresun, Rize… Ticaret kenti: Kayseri, İstanbul, İzmir, Eskişehir, Mersin… Sanayi Kenti: İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, Adana… Liman Kenti: İstanbul, İzmir, Samsun, Trabzon, Mersin… Turizm Kenti: Antalya, Kuşadası,Fethiye, Didim, Göreme… İdari,Askeri,Kültürel: Ankara, Erzurum,Erzincan,Malatya, İstanbul… Madencilik Kenti: Zonguldak, Soma, Elbistan, Seydişehir… Ulaşım Kenti : İstanbul, Anakara, İzmir, Adana… Çok Fonk. Kentler: İstanbul, İzmir, Ankara, Adana…

Göç sonucu kentlerde meydana gelen sorunlar: Gecekondulaşma Hava kirliliği Yeşil ve açık alanın yetersiz kalması Çöplerin depolanmasında ve toplanmasında zorluklar Sosyal ve kültürel çatışma Yasadışı asayiş olaylarının artması Trafik sorunu Su ve gürültü kirliliği

KAYDET!!! Türkiye’deki nüfus miktarındaki artış süreklidir ve ilk sayım 1927 yılında yapılmıştır. Nüfus miktarı ve nüfus yoğunluğu en fazla Marmara, en az doğu Anadolu Bölgesindedir. Kıyı bölgelerde nüfuslanma iç bölgelerden fazladır. İç Göçler genelde doğudan batıya doğrudur. Çalışan nüfusun sektörel dağılımında en fazla pay hizmet sektöründedir. Yer şekillerinin engebeli olduğu yerlerde fizyolojik ve tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır.

KAYDET!!! Türkiye’de nüfus dağılışını en çok etkileyen doğal faktör yer şekilleridir. Karadeniz,Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu en çok göç veren bölgelerdir. Marmara,İç Anadolu ve Ege en çok göç alan bölgelerdir. Türkiye’de erkek nüfus sayısı ve okur yazarlık oranı kadınlardan fazladır. Türkiye’de göçlerin en temel nedeni işsizliktir. Türkiye’de mevsimlik işçi göçleri tarım ve turizm amaçlıdır.

SORU kpss

Çalışma çağında (15-64 yaş arası) olan ve bir işte çalışan nüfusa aktif nüfus denir. Türkiye’de 1955 yılında nüfusun % 82’si aktifken bu oran 2005 yılında % 45’e düşmüştür. Türkiye’de, kalkınma hızının ve kişi başına düşen ulusal gelirin artmasına karşın aktif nüfusun azalmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu savunulamaz? A) Kadınların çalışma hayatında daha fazla yer alması B) Nüfusun bir kısmının çalışmak üzere yurt dışına göç etmesi C) arası yaş grubundaki öğrenci sayısının artması D) İş olanaklarındaki artışın nüfus artışından az olması E) Makineli tarıma geçilmesiyle tarımda çalışan kişi sayısının azalması

SORU kpss Benzer topoğrafik ve klimatik özelliklere sahip olmasına karşın İstanbul ilinin nüfus yoğunluğu Çanakkale ilinin 50 katıdır. Bu yoğunluk farkının oluşmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi diğerlerinden daha fazladır? A) İstanbul’un kapladığı alanın daha küçük olması B) İstanbul’da ticaret ve endüstrinin çok gelişmiş olması C) Çanakkale Boğazı’nın batı yakasını oluşturan Gelibolu Yarımadası’nın millî park olması D) İstanbul’da kültür ve sanat etkinliklerinin daha fazla olması E) Çanakkale’de tarım alanlarının geniş yer tutması

SORU kpss Turizm geliri en yüksektir. Endüstri kolu çeşitliliği en fazladır. Enerji tüketimi en fazladır. Okullaşma oranı en yüksektir. Bu özelliklerin tümüne sahip olan bölge aşağıdakilerden hangisidir? A) Akdeniz B) Karadeniz C) Marmara D) İç Anadolu E) Ege

SORU KPSS

SORU kpss Bursa’nın komşu olduğu illere göre, nüfusunun fazla olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha azdır? A)Önemli yer altı kaynaklarına sahip olmasının B)İklim koşullarının elverişli olmasının C)Tarıma elverişli geniş topraklara sahip olmasının D)Endüstrinin gelişmiş olmasının E)Turizm olanaklarının ve çeşitliliğinin fazla olmasının

SORU kpss Türkiye’de nüfusun tarihsel gelişimi ve sayım dönemlerine göre nüfus hareketleri göz önüne alındığında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Yıllık nüfus artış hızının en fazla olduğu dönem 1955 – 1960 yılları arasındadır. B) En düşük nüfus artış hızı 1940 – 1945 yılları arasındadır. C) Cumhuriyet Dönemi'nde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. D) Özellikle 1950’den sonra tarım sektöründe çalışanların oranı sürekli azalmıştır. E) Sayım dönemlerine göre kentsel nüfus, kırsal nüfustan daima fazla olmuştur.

SORU kpss Aşağıdaki mesleklere sahip kişilerden hangisi, farklı bir ekonomik faaliyet grubu içinde yer alır? A)Çubuk Ovası’nda buğday tarımı yapan çiftçi B)İzmir – Ankara arasında bir otobüs firmasında çalışan şoför C)Mardin’de bir ilköğretim okulunda görev yapan öğretmen D)Konya’da bir hastanede görev yapan doktor E)Ilgaz Dağı’ndaki bir otelde çalışan aşçı

Soru- Yukarıdaki grafikte Türkiye'nin yılları arasındaki nüfus artış hızı belirtilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi grafiğe göre yanlıştır? A) Artış hızının en az olduğu dönem arasıdır. B) 1935'ten sonra nüfus devamlı artmıştır. C) 1950'den sonra nüfus artış hızı devamlı artmıştır. D) Artış hızının en fazla olduğu dönem 1960'dır. E) 1940 ile 1945 yılları arasında artış hızında çok önemli bir azalma olmuştur.

Soru- I. Tuz Gölü çevresi II. Hakkari bölümü III. Menteşe yöresi III. Taşeli platosu IV. Yıldız Dağları bölümü Yukarıda Türkiye'nin az nüfuslanmış alanları verilmiştir. Bu alanlardan hangisinin az nüfuslanması diğerlerinden farklı bir nedene bağlıdır? A) IB) IIC) IIID) IV E)V

Soru- Türkiye'de nüfusun hızlı artmasının sonuçları arasında; I. Kırsal alandan kentlere olan göçlerin artması II. Konut yetersizliği III. İşsizlik sorununun ortaya çıkması IV. Nitelikli işgücü ihtiyacının karşılanabilmesi V. Kalkınma hızının azalması gibi özelliklerden hangisi sayılamaz? A) I B) II C) III D) IVE) V

MUZAFFER ADEM COĞRAFYA ÖĞRETMENİ