YA İSTİKLAL YA ÖLÜM ÜNİTE III - Doğu Cephesi - Güney Cephesi - Batı Cephesi - I.İnönü Savaşı - Londra Konferansı - Moskova Antlaşması - Sakarya Savaşı - Kars Antlaşması - Ankara Antlaşması - Büyük Taarruz - Mudanya Ateşkes Antlaşması

DOĞU CEPHESİ Wilson ilkelerinden ve Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan yararlanılarak Ermeniler Kars,Iğdır,Nahcivan ve Şavsat’ı işgal etmişlerdir.Ermeni saldırılarının artması üzerine Kazım KARABEKİR emrindeki 15.kolordu Ermenilere karşı Doğu taarruzunda üstünlük kazandı ve Ermeniler barış istedi.3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması imzalandı.

Gümrü Antlaşması’na Göre: Kars ve çevresi Türkiye’ye bırakılacak, Ermeniler TBMM’nin varlığını kabul edecek, Ermeniler Sevr Antlaşması’ndan vazgeçecektir. NOT: TBMM’yi tanıyan ilk devlet Ermenistan’dır.

Gümrü Antlaşması’nın Önemi: Doğu sınırları,Ardahan’ın bir bölümü ve Artvin dışında bugünkü şeklini aldı. Doğu Cephesi kapatılmıştır. Doğudaki birliklerin bir kısmı Batıya kaydırılmıştır. TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısı olmuştur. TBMM’nin gücü ve otoritesi artmıştır.

GÜNEY CEPHESİ Fransız – Ermeni işbirliği karşısında bölge halkı silahlandırıldı.Ancak Güneyde düzenli ordu birlikleri yoktu. Bölge halkının direnişe geçtiği bu yörelerde subaylar ve halk düşmana karşı büyük bir direniş gösterdi. NOT: TBMM, Antep’e Gazi Urfa’ya Şanlı Maraş’a Kahraman ünvanlarını verdi.

BATI CEPHESİ Batı Cephesi’nde İtilaf Devletlerinin, özellikle İngiltere’nin desteklediği Yunan Ordusu’na karşı savaşılmıştır. Batı Cephesi’nde Yunanlılara karşı olan ilk direniş Kuvay-i Milliye’den gelmiştir.

I.İNÖNÜ SAVAŞI Çerkez Ethem İsyanı’nı askeri ve siyasal çıkarlarına uygun bulan Yunanlılar, bu isyanın yarattığı karışıklık ve bölünmüşlüğü değerlendirerek Bursa ve Uşak üzerinden harekete geçtiler. İnönü mevkilerinde Yunanlılara karşı verilen savunma savaşını T.B.M.M. Orduları kazanmıştır.

LONDRA KONFERANSI I.İnönü Savaşı’nın kazanılması üzerine Fransızlar ve İtalyanlar Anadolu direnişinin basit bir hareket olmadığını, Türklerin yepyeni bir devlet kurduklarını anlamışlardı. İtalya ve Fransa’nın bu tutumu karşısında ortak çıkarlarını öne süren İngiltere, Londra Konferansı’nın toplanmasını önermiştir. NOT: Bu durum İtilaf Devletleri arasında görüş birliği olmadığını ortaya çıkarmıştır.

LONDRA KONFERANSININ ÖNEMİ Anlaşma Devletleri, T.B.M.M. temsilcilerini toplantıya çağırmakla ve onunla görüşmelerde bulunmakla T.B.M.M. Hükümeti’ni resmen ve hukuken tanımışlardır. Anlaşma Devletleri arasında yaşanan çelişki ve anlaşmazlıklar su yüzüne çıkmıştır.

MOSKOVA ANTLAŞMASI 1917’de Rusya’da Bolşevik İhtilali ile kurulan Bolşevik rejimi, Anadolu Hareketi’ni destekleme yoluna gitti. Rusya, Misak-ı Milli’yi tanıdı ve kapitülasyonlardan vazgeçti. Taraflar, birbirlerinin bağımsızlıklarına saygı duyacaklarını ortaya koymuşlardır.

SAKARYA SAVAŞI Kütahya – Eskişehir Savaşlarını kazanan Yunanlılar, hazırlıklarını tamamladıktan sonra Sakarya’nın doğu yakasına doğru hareket ettiler. Yirmi iki gün ve yirmi iki gece süren bu savaş, ordumuzun tam bir zaferiyle sonuçlanmıştır.

SAKARYA SAVAŞI’NIN ÖNEMİ Düşmanın saldırı gücü kırılmış, Türk topraklarını ele geçirme umudu yok olmuştur Mustafa Kemal’e Mareşal rütbesi ve Gazi unvanı verilmiştir. İtalya, birliklerini tamamen geri çekmiştir. Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars, Fransa ile Ankara Antlaşmaları imzalanmıştır. İngiltere, askeri ve politik anlamda yalnız kalmıştır.

KARS ANTLAŞMASI Sakarya Savaşı’nın kazanılması üzerine Rusya’ya bağlı Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan, T.B.M.M. ile temasa geçti. Ardahan, Türkiye’ye bırakılmıştır. Batum, Gürcistan’da kalmıştır. Türkiye’nin Doğu sınırı kesin şeklini almıştır.

ANKARA ANTLAŞMASI Sakarya Savaşı’ndan sonra Fransızlar, T.B.M.M. Hükümeti ile temasa geçmişlerdir. Taraflar arasında savaş sona ermiştir. Türkiye – Suriye sınırı Hatay dışarıda kalmak üzere çizilmiştir. Misak-ı Milli’yi ve T.B.M.M.’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti, Fransa olmuştur.

BÜYÜK TAARRUZ 26 Ağustos 1922’de Afyon Kocatepe’de ani bir baskın şeklinde taarruz başladı. 30 Ağustos’ta Dumlupınar (Başkomutanlık) Meydan Muharebesi kazanıldı. 18 Eylül’de tüm Batı Anadolu düşmandan temizlendi.

BÜYÜK TAARRUZUN ÖNEMİ Bu zaferle sıcak savaş dönemi sona ermiş, sıra diplomatik zaferlere gelmiştir. Emperyalist Devletlerin Anadolu’ya yönelik beklentileri iflas etmiştir. Kazanılan kesin ve etkili bu zaferle, Anlaşma Devletleri ateşkes önermiş ve 11 Ekim 1922’de Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI Sakarya Savaşı’ndan sonra İtalyan ve Fransız birliklerinin Anadolu’dan çekilmesi üzerine yalnız kalan İngiltere, barışa razı olmak zorunda kaldı. Antlaşma Devletleri’nin 23 Eylül 1922’deki ateşkes önerisiyle 3 Ekim’de Mudanya’da başlayan görüşmeler, 11 Ekim’de sonuçlanmıştır.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASININ ÖNEMİ Kurtuluş Savaşı’nın silahlı mücadele dönemi sona ermiştir. Askeri zaferleri tamamlayan diplomatik bir zaferdir. Fransa’dan sonra İtalya ve İngiltere de T.B.M.M. Hükümeti’ni resmen tanımıştır. Misak-ı Milli’nin Trakya sınırı çizilmiştir. Lozan Konferansı’nın yolunu açmıştır.

HAZIRLAYAN: BEYZA ÇETİNKAYA 127 8-A İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK