Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Yrd. Doç. Dr. Akın Usupbeyli

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Temsilciler; Cagan, Phelps, Brunner, Meltzer, Friedman, Schwartz, Temel olarak Keynesyen iktisada bir tepkidir. Keynesyen iktisatla temel çelişki Philips eğrisi ve para/maliye politikalarının etkinliği üzerinedir.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Para arzının nominal geliri etkileyen en önemli faktör olduğu savunurlar. Bu yüzden en önemli iktisadi değişkenin para arzı olduğunu iddia ederler. Kısa dönemde ekonomi üzerinde en etkili politika aracı olduğunu iddia ettikleri para arzının, uzun dönemde çıktı ve istihdam düzeyinde (reel ekonomide) hiçbir etki doğurmadan sadece fiyatlar genel seviyesini arttıracağını söylerler. Diğer bir deyişle uzun dönemde para politikası yansızdır.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Kısa dönemde oluşan konjonktür dalgalanmalarının temel sebebi para arzında meydana gelen değişikliklerdir. Devlet müdahaleleri ekonomideki istikrarsızlığın temel nedenidir. Özel sektör doğası ve yapısı gereği daha istikrarlı ve etkindir. Devlet müdahale etmemelidir. Ekonomideki para arzı ekonomik büyüme oranı kadar arttırmalıdır. Yani para arzındaki artış bir kural doğrultusunda gerçekleştirilmelidir. Ekonomik istikrarın temel prensibi budur. Enflasyon daima parasal bir sorundur.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Maliye politikası para politikasına nazaran çok daha etkisizdir. (LM eğrisinin dik olması nedeniyle). Dışlama etkisi çok kuvvetlidir. Bu yüzden maliye politikası istikrarı sağlayamaz. Her ne kadar Klasik ekolü takip etseler de “İşçi yanılma” modeli geçerlidir. Emek talebi reel ücretin fonksiyonu iken emek arzı beklenen reel ücretin bir fonksiyonudur.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Örneğin MB para arzını arttırdığında, toplam talep eğrisi sağa kayar ve çıktı düzeyini tam istihdamın üzerine çıkartır. Fiyatlar genel düzeyi artar. Fiili çıktı tam istihdam çıktısı üzerine çıkınca işsizlik (u) doğal işsizliğin (un) altına iner ve nominal ücretler artar. Fiyatlar genel düzeyi artışını doğru tahmin edemeyen/öngöremeyen işçiler nominal ücret artışını reel ücret artışı sanır ve emek arzını arttırırlar. Bu da çıktının artmasını sağlar. Aslında reel ücretler düşmüştür. Uzun vadede bunu fark ederler ve reel ücret düzeylerini eski haline döndürecek nominal ücret artışı talep ederler. Sonuç olarak bu talep SRAS’yi sola kaydırarak tekrar uzun dönem dengeye gelinmesini sağlar.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat İşçi yanılma modeline gelen eleştiriler şöyledir. İşçiler piyasadaki fiyat değişikliklerini piyasada işlem yaptıkları için takip edebilirler. Basında enflasyon bilgileri sık sık açıklanır. Sendikalar enflasyondaki gelişmeleri takip ederek bunu toplu sözleşme dönemlerinde tahmin hatası yapmadan hayata geçirilir. İşçiler geçmiş tecrübelerine dayanarak ihtiyatlı davranırlar.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Ücret ve fiyatlar esnek olduğundan piyasalar sürekli temizlenmektedir. (Keynesyen ve yeni Keynesler ücret yapışkanlığını savunur) Adaptif (uyarlayıcı) beklentiler söz konusudur. Bu varsayıma göre ekonomik birimler geleceğe dönük fiyat beklentilerini fiyat düzeyinin geçmişteki değerine bakarak belirler. Bu tahmini yaparken yanılsalar bile (işçi yanılma) geçmiş hatalarından ders alırlar ve sistematik hata yapmazlar.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Para arzı dışsaldır. (faizden bağımsız) Klasikler ve Keynes de aynı fikirdeler. Monetaristlere göre bir ekonomide ortaya çıkan enflasyonun sebebi yanlış uygulanan para politikasıdır. Para politikası bir kural çerçevesinde büyüme oranı kadar arttırılmalıdır. Aksi takdirde enflasyon yaratacaktır.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Doğal büyüme oranına denk gelen doğal işsizliği savunurlar. Tam istihdam düzeyinde üretim yapılırsa doğal işsizliğe ulaşılır ve bu işsizlik enflasyonu arttırmaz. (NRU) Dışlama etkisini ilk kez ortaya atanlar monetaristlerdir.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Sürekli gelir hipotezini savunurlar. Tüketim sürekli gelirin bir fonksiyonudur. Bu yüzden maliye politikasını etkinsiz bulurlar. Gerçekleştirilen hükümet harcaması artışının ileride vergi artışı olarak geri döneceğini düşünürler ve ekonomik bireylerin hükümet harcamasıyla arttırdıkları gelirlerinin geçici gelir artışı olarak algılayıp tüketimlerini değiştirmezler. (Ricardo-Barro teorisi)

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Keynes para politikasının çıktı düzeyini etkilemesini faizler üzerinden açıklarken, monetaristler işçi yanılması üzerinden açıklarlar. Çünkü monetaristler para arzı artışının sürekli faiz düşüşüne yol açmayacağını düşünürler. Likidite etkisinin gelir, enflasyon ve beklenen enflasyon etkisinden küçük olduğunu savunurlar.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Para talebi istikrarlıdır. (Klasiklerde sabit, Keynes'de istikrarsızdır) Gelire yüksek duyarlılık söz konusuyken faize daha az duyarlıdır.(gelir az değişirken, faizler daha oynaktır.) Böylece dik bir LM eğrisi ortaya çıkar. Buna karşın yatırımlar faize çok duyarlıdır. IS eğrisi yatıktır. Dolayısıyla AD de yatıktır. Böylece para politikasının etkinliğini kanıtlarlar. Ancak bu etkinlik kısa dönemde geçerlidir. Uzun dönemde etki ortadan kalkar. Monetaristlere göre genişleyici para politikası belirli bir gecikme sonucu etkili olur ve yaklaşık bir buçuk sene sonunda etkisini kaybeder.

Alternatif Makro Modeller: Monetarist İktisat Monetaristler ekonominin tam istihdama yakın düzeyde çalıştığını öngörürler. Bu yüzden SRAS eğrisi yeni keynesyenlere nazaran daha diktir. Para lüks bir maldır. Paranın gelir esnekliği birden büyüktür. Paranın dolaşım hızı istikrarlıdır. Philips eğrisinin geçerliliğini petrol krizi ile ortaya çıkan stagflasyon ile kaybettiğini iddia ederler.