Sağlık Eğitimi ve İletişim Prof Dr Süheyla Ünal

Eğitim Tanımı: Kişilere istendik davranışlar kazandırmak, istenmeyen davranışlarında olumlu değişiklikler oluşturmak Amacı: Öğretilen fikrin benimsetilmesi, bilginin uygulanmasının sağlanması, davranış değişikliği oluşturulmasıdır

Yetişkin «Kendi yaşamını yöneten, sorumluluğunu üstüne alan, kendi kararlarını vermeye kendini  hazır hisseden, fiziksel ve psikolojik gelişimini  tamamlamış, uygun ve doğru davranabilen, olgunluğa ulaşmış kişidir.»

Androgoji Yetişkinlikte öğrenmenin farklı olduğunu düşünüyor musunuz?

Deneyimlerini ve fikirlerini sunar, Andragoji-Pedagoji Pedagoji Andragoji Katılımcının Rolü Pasif, Sorumluluğu az, İzleyici Deneyimlerini ve fikirlerini sunar, Aktif, Sorumlu Motivasyon Dıştan İçten İçerik Seçimi Öğretmen Katılımcı Yöntem Öğretme/Öğrenme Deneyime dayalı

Yetişkin nasıl öğrenir? Yetişkin ihtiyaçları doğrultusunda (eksikliğini giderici ve geliştirici bilgiyi) öğrenir Öğrenmeye hazır olduğunda öğrenir Kişisel kaygıları vardır güvenli bir ortama gereksinim duyar  (Başarısızlıktan, anlaşamamaktan, becerileri uygulayamamaktan korkar)  Hemen ya da kısa sürede uygulayabileceği bilgi ve becerileri öğrenmek  ister

Yetişkin nasıl öğrenir? Özgün ve özel bir birey olarak görülmek ister  (Herkesten farklı bilgi, görgü ve deneyime sahiptir. Saygı bekler, etkinliklere katılmayı bekler)  Özgüvenlerini korumak ister (başarılarının takdir edilmesini bekler) Öğrenme sürecine etkin bir şekilde katılmak ister (soru sorma ve geri bildirimde bulunma)

Yetişkin nasıl öğrenir? Kendi tecrübesini açıklamak ve tartışmak ister Kendileri ve eğitmenleri için beklentileri yüksektir Olumlu geri bildirim verilmesini bekler  (Konuya ait geri bildirim yapılmalı, olumlular söylenmeli, evet, doğru -çok iyi- iyi soru…),  Grup etkileşiminden hoşlanır, İçeriğin belirlenmesinde yer almak ister

Yetişkin nasıl öğrenir? Eğitimde çeşitlilik (farklı eğitim yöntemleri uygulanmasını) ister  Sertifika gibi ödül almak öğrenme cesaretini arttırır  Zamanı değerlidir Eğitim, kendi konularıyla ilgiliyse motive olurlar Eğitimin kendi konularıyla bağlantılı olmasını isterler 

Yetişkin nasıl öğrenir? Yetişkin pratik düşünür (Pratik ve güncel konular) Eğitimin sonuçlarını bilmek, değerlendirmek ister  Öğrendiklerini hemen uygulamaya koymaz Sorumluluk ve benlik duyguları gelişmiştir Herkesten farklı bilgi, görgü ve deneyime sahiptir 

Yetişkin nasıl öğrenir? Bilgi, beceri, alışkanlık ve hareketlerini geliştirecek, problemlerini kendi başına çözebilecek yöntemleri kazanmak ister Eğitmen ile arasındaki ilişkinin arkadaş meslektaş ilişkisi olmasını ister

Eğitim planlama-5N1K Ne ? Neden? Kiminle ? Nerede? Ne zaman ? Nasıl? sorularının yanıtlanması

Profilin Analizi SON HAZIRLIKLAR PROVA Malzemelerin Belirlenmesi ve Tamamlanması Profilin Analizi İhtiyaçların Tanımlanması Sunum Amaçlarının Tanımlanması Yapının Kurulması Stratejilerin Oluşturulması YÖNTEM Değerlendirme & Geribildirim

Olumlu eğitim ortamı Yetişkin öğrenmesini esas alır Öğrenmeyi destekler ve aracı olur Güvenli bir ortam sağlar Sorumluluğu katılımcıların ve eğitimcilerin paylaşmasını sağlar

Eğitim öncesi hazırlık Katılımcılar hakkında bilgi edinilmeli Eğitim araç- gereçleri gözden geçirilmeli Fiziksel koşullar düzenlenmeli Katılımcıların ihtiyaçlarına ilişkin düzenlemeler yapılmalı Eğitici kendi ile ilgili hazırlıklar yapmalı

Eğitici özellikleri Öğrenmekten ve öğretmekten gerçekten hoşlanmalı Gerekli düzenlemelerle öğrenmeyi yönlendirmeli, yol göstermeli Kendi bilgisinin sınırları hakkında açık bir fikre sahip olmalı Algılamayı ve farkındalığı geliştirecek uyarıcı materyaller sunmalı

Katılımcı özellikleri Katılımcı sayısı Kursa neden, hangi amaçlarla başvurdukları Almış oldukları eğitimler, deneyimleri Eğitimden sonra işyerlerine döndüklerinde yapacakları gündelik işler ve sorumlulukları Sosyo-kültürel özellikleri

Eğiticinin hazırlanması Konu ile ilgili yenilikleri öğrenmeli Klinik becerilere uygun eğitim yöntemini seçmeli ve gerekli araç- gereci sağlamalı Sunuları gözden geçirmeli Sunum yaparken kılavuz olarak kullanılacak ders notlarını hazırlamalı

Tanışma Katılımcıların birbiriyle tanışması Kurs amaçları ve öğrenim hedeflerinin gözden geçirilmesi, mesleki performansla ilişkisinin kurulması Katılımcıların beklentilerinin öğrenilmesi Kurs programı ve kurs gereçlerinin incelenmesi Katılımcıların sorularının yanıtlanması

Anlatım özellikleri Sesin tonu, vurgusu ve yüksekliği iyi ayarlanmalı Güçlü bir girişle başlanmalı Konular arasında yumuşak geçiş olmalı Açık, net, anlaşılabilir sözcükler kullanılmalı Olumlu yönde, uygun dozda mizah yapılmalı Belli sözcük veya ifadeleri tekrardan kaçınmalı

Beden dilini etkili kullanmak Uygun yüz ifadeleri “güler yüz, göz teması” Jestler, mimiklerin uygun kullanımı Hevesli, coşkulu, enerjik görünmek Uygun kıyafet Oda içinde dolaşmak Dikkat çekici hareketlerden kaçınmak

Eğitimin sonlandırılması Kurs sırasında zorluklarla başa çıkmayı öğretmek Ortak tartışmalar yapmak, deneyim paylaşmak Katılımcılarla birlikte eylem planı yapmak Öğrenilenlerin uygulamaya geçirilmesini izlemek, geri bildirim vermek Destekleyici izlem ve eğitsel etkinlikler yapmak

İnsanlar hatırlamaktadır Okuduklarının % 10’unu Duyduklarının % 20’sini Gördüklerinin % 30’unu Görüp, duyduklarının + % 50’ sini Görüp, duyup, söylediklerinin + % 80’ini Görüp, duyup, söyleyip , + + dokunduklarının % 90’ını hatırlamaktadır

Gösterdim, gördü anlamına gelmez. Söyledim, duydu anlamına gelmez. Duydu, doğru anladı anlamına gelmez. Anladı, hak verdi anlamına gelmez. Hak verdi, inandı anlamına gelmez. İnandı, uyguladı anlamına gelmez. Uyguladı, sürdürecek anlamına gelmez

Öğrenmede kişisel engeller Bilinmeyenden korkma Gülünç olma korkusu Güvensizlik ve sosyal açıdan yetersiz olma korkusu  Öğrenmeye karşı olumsuz tutum  Eğitimin sağlayacağı yarardan emin olmama

Öğrenmede kişisel engeller Zihinsel ve fiziksel eksiklikler Ev yaşamından kaynaklanan engeller   Vardiya çalışması  Vücut yorgunluğu, Ulaşım zorluğu, Ekonomik yetersizlik

Öğrenmede eğitmene ilişkin engeller Eğitmenin sözcüklere boğulması anlatılanları karıştırması grubun algı hızını fark edememesi konuya ilgi uyandıramaması bedensel ve ruhsal rahatsızlıkları beden dilini  iyi kullanamaması liderlik vasfının olmaması

Öğrenmede ortama ait engeller Fiziksel çevredeki rahatsızlıklar Havalandırma Nem oranı Gürültü Aydınlatma Isı Eğitim ortamı, materyaller ve oturma düzeni Masa-koltuk düzeni Oturma düzeni ve katılımcı sayısı

Eğitimin temel ilkeleri Amaç açık olmalıdır Bireysel farklılıklar dikkate alınmalıdır Konular bilinenden bilinmeyene doğru belli bir sırayla anlatılmalıdır Eğitim, gerçek yaşamdakine benzer olmalı ve uygulama yaptırılmalıdır: Sonuçların doğruluğu ölçülebilir ve gözlenebilir yöntemlerle kontrol edilebilmelidir

Öğrenmenin temel bileşenleri İstek, merak ve güdülenme Hazırlık Dikkat Çok sayıda duyu organını kullanma Kavrama Organize etme Tekrarlama Uygulama

İstek Bilgi edinmeye kararlı olma Kendini yenileme isteği Kendi dışındaki dünyaya açık olma, olanları algılama ve karşılık verebilme

Eğitim yöntemleri-Sunu Bilginin aktarılması, kavram, ilke ve genellemelerin açıklanmasında kullanılır Bilgilerin düzenlenmiş, sıralanmış olması gerekir Öncelikletemel kavramlar, genel ilke ve kavramlar verilir, bunu ayrıntılı bilgiler izler Daha sonra örnekler vererek kavramlar, ilkeler ve olgular arasındaki temel benzerlik ve farklılıklar vurgulanır

Eğitim yöntemleri Gösterip yaptırma Vaka çalışması Canlandırma/rol oynama Taklit (simulasyon) Küçük grup tartışması Soru-cevap Pratik yapma Saha gezisi Beyin fırtınası Ev ödevi Bilgisayar destekli öğretim

DSÖ’ye göre Sağlık Eğitimi Kişilere sağlıklı yaşam için alınması gereken önlemleri benimsetmeye ve uygulatmaya inandırmak, Kendilerine sunulan sağlık hizmetlerini doğru olarak kullanmaya alıştırmak ve Sağlık durumlarını ve çevrelerini iyileştirmek amacıyla, birey ya da toplumca karar aldırtmaktır

Sağlık eğitimi ilkeleri Eğitim verilecek “hedef kitle”nin sağlık durumu belirlenmelidir Hedef kitlenin gereksinimleri, var olan sorunları saptanmalıdır Güdülenme sağlanmalıdır Eğitim hizmet ve olanaklarla desteklenmelidir Eğitim sürekli olmalıdır Eğitim herkesi kapsamalıdır Eğitici nitelikli olmalıdır

Sağlık eğitimi ilkeleri Sağlık eğitimi bir bütün olarak ele alınmalıdır Sağlık eğitiminde tüm sağlık personeli görev almalıdır Sektörler arası işbirliği sağlanmalıdır: Uzun erimli planlarda, ara hedefler belirlenmelidir Yapılan planlar değiştirilebilir olmalıdır Eğitimde cezalandırma ve ödüllendirme yerine göre kullanılmalıdır

İletİşİm

İletişim İletişim, hangi yolla olursa olsun insanların duygu ve düşüncelerini birbirleri ile paylaşmasıdır. İletişim, katılanların bilgi sembol üreterek birbirlerine ilettikleri ve bu iletileri anlamaya, yorumlamaya çalıştıkları bir süreçtir. Bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma sürecidir.

Amaç İletişimin genel amacı bilginin veya iletinin aktarılmasıdır. Temel amaç ise alıcıyı etkilemek ve onun davranışını değiştirmektir.

Yönetim amaçlı iletişim Amaç ortaklığı ve işbirliği isteği yaratarak insanların bir araya gelmesini ve bunun sürekliliğini sağlamak Örgüt üyelerini eğitmek, bilgili ve deneyimli kılarak verimliliklerini artırmak Doğru kararlar vermek için gerekli bilgilere ulaşmak

Yönetim amaçlı iletişim Birim ve bireylere görev dağıtarak böylece onları eşgüdülemek Çalışanları güdülemek Erdemli ve doğru davranış kalıplarına sahip grup ve topluluklar oluşturmak Örgütle toplumun uyumunu sağlamaktır

Niçin iletişim kurarız? Var olmak, kendini ortaya koymak Haberleşmek, bilgi alışverişinde bulunmak Etkilemek ve yönlendirmek Eğlenmek ve mutlu olmak İhtiyaçları karşılamak

İletişimin öğeleri Gönderici İleti İletişim kanalı Alıcı Yorum Geri bildirim İletişim ortamı

Gönderici özellikleri bilgi,beceri ve deneyim düzeyi istek ve güdüleri, işyerindeki konumu, ait olduğu gruplar, sosyo-kültürel durumu, kişiliği, davranış kalıpları, ruh hali, işyeri ve orada çalışanlar hakkındaki düşünceleri alıcılarla olan ilişkileri

İleti Göndericinin alıcıya iletmek istediği bilgi, duygu, düşünce veya isteğine ileti denir Bir iletinin içeriği yani esas iletmek istediği bilgi kadar, iletinin kimden, nereden geldiği, ne ile ilgili ve amacın ne olduğu, neden, nasıl ne ile gönderildiğinin alıcı tarafından bilinmesi çok gereklidir

İletişim kanalı İletinin gönderilme ya da aktarılma biçimine iletişim kanalı denir. Başlıcaları; Sözlü Sözsüz (ses tonu, mimik ve vücut hareketleri vb.) Yazılı (genelge, afiş, broşür, bülten, kitap vb. Elektronik aygıtlar( radyo, televizyon vb. )

Etkili iletişim kanalı İletişimde, iletiye ve duruma en uygun kanal seçilmelidir Gereğinde çoklu kanal kullanılması alıcının iletiyi alması ve algılamasını kolaylaştırır İletilecek bilgi ve isteklerin önce sözel olarak aktarılması, görsel ve işitsel araçlarla desteklenmesi, arkasından da iletilen bu bilgi ve isteklerin yazılı olarak bırakılması alıcının alma ve algılama düzeyini çok yükseltir.

Alıcı İletinin gönderildiği ve göndericinin etkilemek istediği kişi, grup veya kurumdur. Alıcının, bilgi, beceri ve deneyim düzeyi, istek ve güdüleri, örgütteki konumu, ait olduğu gruplar, sosyo - kültürel durumu, kişiliği, davranış kalıpları, ruh hali, gönderici hakkındaki düşünceleri ve onunla olan ilişkileri gibi özellikleri iletişimi etkileyen önemli etmenlerdir.

Alıcı özellikleri Etkili bir iletişimde, alıcının mutlaka aktif olması ve iletişime katılması gerekir. İletiyi aldıktan sonra, onu yorumlamalı, göndericiye yanıt vermeli ve tepki göstermeli; yani geri bildirimde bulunmalıdır. Tüm bunların olabilmesi için, yöneticinin olduğu kadar, alıcının da örgüt ve toplumunu iyi tanıması gerekir

Yorum Alıcının, iletiyi deşifre ettikten ve yorumladıktan sonra, anladığı, algıladığı anlam, düşünce ve içeriğe deşifre edilmiş ileti ya da yorum denir. Alıcı, iletiden farklı bir algılama ve yorum çıkarabilir. Çünkü; bir sözcüğe ya da şekle (simgelere / sembollere) ve bunlardan oluşan bir yazıya veya konuşmaya kişilerin verdiği anlam onların, başta geçmiş deneyimi olmak üzere, sosyo kültürel özelliklerine bağlıdır.

Geribildirim Alıcının, iletiyi aldıktan sonra gösterdiği ve göndericiye ulaşan tepkisine ya da göndericiye gönderdiği yanıta geri bildirim denir. Bir iletişimin etkili olması için, mutlaka alıcının da iletişime aktif olarak katılması ve göndericiye tepki, duygu, düşünce ve isteklerini iletmesi; yani geri bildirim yapması gerekir.

İletişim ortamı İletişimin yapıldığı, dış ortam çevre ) ve iç ortam ( alıcı ve vericinin ruh hali ) bileşenlerinden oluşur. İletişimde, özellikle de yüz yüze yapılan iletişimlerde göz önünde bulundurulması gerekir. Morali bozuk, üzüntülü bir yönetici ya da çalışanlar iyi bir iletişim kuramayacaktır. Böyle zamanlarda,ileti düzenlememeli, iletişimde bulunmamalıdır.

İletişim ortamı kirliliği "gürültü” Gürültü ya da iletişim ortamı kirliliğine karşı alınacak en etkili önlem iletişimin ertelenmesi ya da yinelenmesidir.

Tek yönlü iletişim Üstlerden astlara emir verilmesi, yazılı emirlerin, genelgelerin kuralların gönderilmesi, astlardan da üstlere raporlar gönderilmesi bu tür iletişime örnektir. Hızlı olması, göndericinin sözü kesilmeden aktarım yapılabilmesi, kesin ve tartışmasız bir iletiye sahip olması gibi avantajlarına karşılık bazı dezavantajları vardır.

İki yönlü iletişim Bilginin anlaşılması ve paylaşılması ancak iki yönlü bir iletişimle olanaklıdır. İki yönlü iletişim geri bildirim öğesinin de bulunduğu iletişim biçimidir. İki yönlü iletişim daha doğru sonuçlar alman bir iletişim biçimidir. Çünkü; alıcılar ileti konusundaki eksiklikleri, belirsizlikleri ve akıllarına takılan soruları sorarak, konuyu açığa kavuşturma olanağına sahiptir

Çok yönlü iletişim Daha çok yüz yüze yapılan ve göndericisi ile alıcısı net bir sınırla ayrılmayan iletişim modelidir. Bu biçimde her iki taraf birbirine mesaj aktarır ve birbirini etkilemeye çalışır.

Gürültü eğitmen katılımcı Geri Bildirim Kodlama Kod Açma KANAL İLETİ

Etkili iletişim Gözlem İlgi ve odaklaşma İyi bir dinleyici olma Geri bildirim Empati yapma Özetleme

İletişim engelleri Anlatım yetersizliği Güvensizlik Öğüt verme Savunma Sempati Uzaklık Zamanlama İşyeri iklimi

İletişim engelleri Ahlak dersi verme, dayatma Suçlama, tehdit etme, yargılama, kişilik sorunu haline getirme Uygun olmayan beklenti oluşturma/ umutlandırma, aşırı güven Önemsememe, küçültme veya abartma