2000’den Günümüze Devlette Reform
Yerelleşme Uygulamaları İl özel idaresi Belediye Büyükşehir belediyesi
3360 sayılı kanunda İl Özel İdareleri (1987) İl özel idaresi, mahallî müşterek nitelikte olan imar, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, çevre sağlığı ve koruması, eğitim ve spor, tarım, ağaçlandırma, orman tesisi, ekonomi ve ticaret, haberleşme, kültür, turizmle ilgili görevler ve bu Kanun dışında çeşitli mevzuatla verilen görevleri imkânları ve tespit edeceği öncelik sırasına göre yürütür. İl özel idarelerinin görevli olduğu mahallî ve müşterek ihtiyaçların kapsamı ve sınırı Bakanlar Kurulunca tespit olunur.
5302 sayılı kanunda İl Özel İdareleri (2005) İl halkının mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi. İdari ve mali özerklik ilk kez tanınmıştır. Görevlerde soyutluk var. Genel yetkili kılınıyorlar. Özel idarenin görev ve yetkilerinin ayrıntılı olarak sayılması yerine bu kanunda sadece hizmet alanlarının belirtilmesi ile yetinilmiştir.
5302 sayılı kanunda İl Özel İdareleri (2005) Valiler İl Genel Meclisinin başından ayrılmış, yerlerine il genel meclisleri kendi içlerinden bir üyeyi başkan olarak seçmeye başlamıştır. İl genel meclisi tarafından alınan kararların tam metni, en geç beş gün içinde valiye gönderilir. Vali, hukuka aykırı gördüğü kararları, yedi gün içinde gerekçesini de belirterek yeniden görüşülmek üzere il genel meclisine iade edebilir. Valiye gönderilmeyen meclis kararları yürürlüğe girmez.
5302 sayılı kanunda İl Özel İdareleri (2005) Eski İÖİK’ya göre meclisin aldığı tüm kararlar valilinin onayına tabiydi. (5302’nin ilk hali) Yeniden görüşülmesi istenilmeyen kararlar ile yeniden görüşülmesi istenip de il genel meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğuyla ısrar edilen kararlar kesinleşir. Anayasa Mahkemesi 2007
5302 sayılı kanunda İl Özel İdareleri Eski düzende, Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere yılda iki defa toplanan meclis, 5302 sayılı kanuna göre bir aylık tatil hariç yılın on bir ayı toplantı yapmaktadır. Vali, Mart ayı toplantısında bir önceki yıla ait faaliyet raporunu meclise sunacak; Faaliyet raporundaki açıklamalar, meclis üye tam sayısının dörtte üçünün çoğunluğuyla yeterli görülmezse, yetersizlik kararıyla görüşmeleri kapsayan tutanak, meclis başkanı tarafından gereği yapılmak üzere İçişleri Bakanlığına gönderilecektir.
5302 sayılı kanunda İl Özel İdareleri (2005) Görevleri, belediye sınırları dahil olmak üzere il sınırları içinde ve belediye sınırları dışındaki alanlardadır. 2005 yılında Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü kaldırılarak bu kuruluş il özel idarelerine bağlanmıştır.
5302 sayılı kanunda İl Özel İdareleri a) Sağlık, tarım, sanayi ve ticaret; ilin çevre düzeni plânı, bayındırlık ve iskân, toprağın korunması, erozyonun önlenmesi, sosyal hizmet ve yardımlar, yoksullara mikro kredi verilmesi, çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları; ilk ve orta öğretim kurumlarının arsa temini, binalarının yapım, bakım ve onarımı ile diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına ilişkin hizmetleri il sınırları içinde, b) İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma, kültür, turizm, gençlik ve spor; orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında,
İl Özel İdarelerinde Örgütlenme İl özel idare müdürleri yerine il özel idare sekreterleri göreve getirilmiştir. İl özel idaresi teşkilatı; genel sekreterlik, malî işler, sağlık, tarım, imar, insan kaynakları, hukuk işleri birimlerinden o luşur. İl genel meclisi, her dönem başı toplantısında, üyeleri arasından seçilecek en az üç, en çok beş kişiden oluşan ihtisas komisyonları kurabilir. Plân ve Bütçe ile İmar ve Bayındırlık komisyonları en çok yedi kişiden meydana gelir.
İl Özel İdarelerinde Örgütlenme İl özel idarelerinin personel istihdamının norm kadro ilke ve standartları çerçevesinde olması ilkesi benimsenmiştir. İl genel meclisi, her yılın ocak ayında yapılacak toplantısında il özel idaresinin bir önceki yıl gelir ve giderleri ile hesap ve işlemlerinin denetimi için kendi üyeleri arasından gizli oyla ve üye sayısı üçten az, beşten çok olmamak üzere bir denetim komisyonu oluşturur.
5302 sayılı kanunda İl Özel İdareleri-Belediyeler (Denetim) İl özel idarelerinin denetimi; faaliyet ve işlemlerinde hataların önlenmesine yardımcı olmak, çalışanların ve il özel idaresi teşkilâtının gelişmesine, yönetim ve kontrol sistemlerinin geçerli, güvenilir ve tutarlı duruma gelmesine rehberlik etmek amacıyla; hizmetlerin süreç ve sonuçlarını mevzuata, önceden belirlenmiş amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine ve kalite standartlarına göre tarafsız olarak analiz etmek, karşılaştırmak ve ölçmek; kanıtlara dayalı olarak değerlendirmek, elde edilen sonuçları rapor hâline getirerek ilgililere duyurmaktır.
5302 sayılı kanunda İl Özel İdareleri-Belediyeler (Denetim) Ayrıca, il özel idaresinin malî işlemler dışında kalan diğer idarî işlemleri, idarenin bütünlüğüne ve kalkınma plânı ve stratejilerine uygunluğu açısından İçişleri Bakanlığı, vali veya görevlendireceği elemanlar tarafından da denetlenir.
5393 sayılı Belediye Kanunu (2005) Yeni kanun ile bir yerleşim yerinde belediye kurulabilmesi için asgari nüfus şartı 5000 olarak belirlenmiştir. Köylerin veya muhtelif köy kısımlarının birleşerek belediye kurabilmeleri için gerekli olan azami 500 metre (istisnai durumlarda 2500 metre) şartı yeni kanunla azami 5.000 metre mesafeye çıkarılmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu 5393 sayılı Belediye kanunun 11.maddesi ile nüfusu 2000’in altına düşen belediyelerin tüzel kişiliğinin Danıştay’ın görüşü alınarak İçişleri Bakanlığı’nın teklifi üzerine müşterek kararname ile sona erdirilmesi imkanı getirilmektedir. (2007, 5747, köy) İdari ve mali özerklik.
5393 sayılı Belediye Kanunu 1580 sayılı kanununda maddeler halinde ve ayrıntılı olarak sayılan görevler varken 5393 sayılı kanunda daha geniş ifadelerle (konu olarak) ve daha genel görevler verilmiştir. Yani 5393 sayılı kanun ile “Genel Yetki İlkesi” uygulanmaya başlanmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu (Görevler) a) İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı… Sağlık, kültür, ekonomi b) Okul öncesi eğitim kurumları açabilir; Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir; sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir; kültür ve tabiat varlıkları ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir.
5393 sayılı Belediye Kanunu 14. madde «Belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur.» diyerek yerindelik anlayışını benimsemiştir. 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun 13.maddesinde; «Her Türk nüfus kütüğüne yerli olarak yazıldığı beldenin hemşehrisidir.» hükmü «Herkes ikamet ettiği beldenin hemşehrisidir.» şeklinde değiştirilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu (Mahalle) Mahalle, belediyenin bir yönetim birimi haline gelmiştir. Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.
5393 sayılı Belediye Kanunu Meclis toplantılarının 1580 sayılı kanunda öngörülen ve yılda üç defa yapılan olağan toplantı usulünden vazgeçilmiş ve bir aylık tatil haricinde her ay yapılmasına karar verilmiştir. Encümenin uzmanlık niteliği güçlendirilerek yürütmeye ilişkin daha dinamik bir karar alma mekanizması öngörülmektedir.
5393 sayılı Belediye Kanunu Belediye meclisinin belediye başkanı hakkındaki 2/3 yetersizlik kararı 3/4’e çıkarılmıştır. Belediyeler diğer kurum ve kuruluşlarla olan yazışmalarını valilik ve kaymakamlık aracılığıyla yürütmekteydiler. Bu duruma son verilmiş ve doğrudan yazışma yapabilecekleri belirtilmiştir. 5393 sayılı kanunda sözleşmeli personel istihdamına olanak sağlanmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu Kent Konseyi uygulaması getirilmiştir. Kent konseyi, kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşerilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışır.
5393 sayılı Belediye Kanunu Meclisin aldığı kararların kesinleşmesi için mülki amirin onayını alması gerekmemektedir. Belediye meclisi, üyeleri arasından en az üç en fazla beş kişiden oluşan ihtisas komisyonları kurabilir.
5393 sayılı Belediye Kanunu (Örgütlenme) Belediye teşkilâtı, norm kadroya uygun olarak yazı işleri, malî hizmetler, fen işleri ve zabıta birimlerinden oluşur. Beldenin nüfusu, fizikî ve coğrafî yapısı, ekonomik, sosyal ve kültürel özellikleri ile gelişme potansiyeli dikkate alınarak, norm kadro ilke ve standartlarına uygun olarak gerektiğinde sağlık, itfaiye, imar, insan kaynakları, hukuk işleri ve ihtiyaca göre diğer birimler oluşturulabilir. Bu birimlerin kurulması, kaldırılması veya birleştirilmesi belediye meclisinin kararıyla olur.
5393 sayılı Belediye Kanunu (Faaliyet Raporu) Belediye başkanınca meclise sunulan bir önceki yıla ait faaliyet raporundaki açıklamalar, meclis üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğuyla yeterli görülmezse, yetersizlik kararıyla görüşmeleri kapsayan tutanak, meclis başkan vekili tarafından mahallin mülkî idare amirine gönderilir. Vali, dosyayı gerekçeli görüşüyle birlikte Danıştaya gönderir. Yetersizlik kararı, Danıştayca uygun görüldüğü takdirde belediye başkanı, başkanlıktan düşer.
Büyükşehirde Reform (2004) 5216 sayılı yasayla büyükşehir belediyesi sınırlarına hem ölçek hem de nüfus kriteri getirilmiştir. GEÇİCİ MADDE 2.- Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte; büyükşehir belediye sınırları, İstanbul ve Kocaeli ilinde, il mülkî sınırıdır. Diğer büyükşehir belediyelerinde, mevcut valilik binası merkez kabul edilmek ve il mülkî sınırları içinde kalmak şartıyla, nüfusu bir milyona kadar olan büyükşehirlerde yarıçapı yirmi kilometre, nüfusu bir milyondan iki milyona kadar olan büyükşehirlerde yarıçapı otuz kilometre, nüfusu iki milyondan fazla olan büyükşehirlerde yarıçapı elli kilometre olan dairenin sınırı büyükşehir belediyesinin sınırını oluşturur.
Büyükşehirde Reform (2008) 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile büyükşehir belediye yönetimi kurulan yerlerde belde belediyeleri kaldırılmış ve alt kademe belediyesi uygulamasından da vazgeçilerek yalnızca ilçe belediyesi statüsüne yer verilmiştir.
6360 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (2012) Büyükşehir belediyelerinin sınırları il mülki sınırları olarak değiştirildi. Nüfus koşulu 750.000 30 büyükşehir belediyesinin bulunduğu ildeki il özel idareleri 6360 sayılı Yasa ile kaldırıldı. Büyükşehir belediyesi içinde kalan ilçe belediyelerinin sınırları da ilçe mülki sınırları olarak değiştirildi. Büyükşehir belediye başkanlığı seçiminde seçim çevresi il sınırıdır.
6360 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (2012) Türkiye nüfusunun % 70’i büyükşehir yönetimleri altında. “Yerel yönetimlerin sınırlarında, mevzuatın elverdiği durumlarda ve mümkünse bir referandum yoluyla ilgili yerel topluluklara önceden danışılmadan değişiklik yapılamaz.” Kimi illerde daha küçük nüfusa sahip olan merkez belediyeler, kendilerinden daha büyük yerleşim yerleri üzerinde büyükşehir yetkilerini kullanabileceklerdir. (Hatay, Mardin, Muğla)
6360 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu Büyükşehir belediyesinin mülki sınırları içinde kalan tüm köy ve belediyelerin kamu tüzel kişilikleri kaldırıldı. Köyler mahalle olarak, belediyeler ise belde ismiyle tek mahalle olarak birlikte bağlı bulundukları ilçenin belediyesine katılmıştır. 1592 belediye ve 16.082 köy kapatılmış, mahalleye dönüştürülmüş ve 26 yeni ilçe kurulmuştur. Böylece köylülerin yüzyıllardan beri kullandığı orta malları, çayır ve meralar artık büyükşehir sınırları içine alınmaktadır.
6360 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu İçişleri Bakanlığının taşra teşkilatı olarak “Yatırım, İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı” kurulmaktadır. İlçelerin otopark gelirlerinin Büyükşehir belediyelerine aktarılması öngörülüyor. Öncelik, yerel yönetimlerin katılımı ve demokrasiyi güçlendirici özelliklerinden çok hizmet sunma işlevine verilmektedir.