KÖK HÜCRE PROF. DR. E. SÜMER ARAS 7. HAFTA

HÜCRESEL TEDAVİ VE REJENERATİF TIP Rejeneratif tıp, özet olarak canlı fonksiyonel dokular yaratma işlemidir. Neden ihtiyaç duyarız?? Hastalık, hasar yaş veya doğuştan bozukluklar nedeniyle dokular fonksiyonlarını yitirebilir. Bu doku veya organların tamiri veya değişimi için ihtiyaç vardır. Rejeneratif tıp uygulamaları hücresel tedavi ve doku mühendisliği yardımıyla gerçekleşir.

REJENERATİF TIP İÇİN KÖK HÜCRELER Değişik kaynaklardan elde edilen kök hücreler kullanılabilir. Embriyonik kök hücreler Fetüs kök hücreleri Amniyon sıvından elde edilen kök hücreleri Kordon kanı kök hücreleri Erişkin kök hücreleri

REJENERATİF TIP VE KÖK HÜCRE UYGULAMALARI Ortopedi ve Travmatoloji Kıkırdak doku kayıplarında, bu dokular kıkırdak dokusundan kıkırdak üretme tekniği ile üretilebilmektedir. Göz Hastalıkları Kök hücre nakli ile kornea yüzey resterasyonu sağlanarak görme fonksiyonunun kazanılmasına imkan vermektedir

Estetik ve Plastik cerrahi Kök hücre uygulamaları ile yara ve ciltteki izlerin tedavisi meme rekonstrüksiyonu, yüz ve vücut dolgusu yanık tedavileri gerçekleştirilmektedir. Uygulamalarda hastaların kendi dokularının kullanılması hastayı alerji gibi yan etkilerden de korumaktadır.

Dermatoloji Cilt yenileme, cilt gençleştirme Kırışıklıklar, Lekelenmeler, Cilt renginde matlaşma gibi problemlerin tedavisinde kök hücre kullanılabilir.

Kalp ve Damar Cerrahisi Kişinin kendisinden elde edilen hücreler damar tıkanıklarında tedavi olanağı sunar. Bu hastalıkta ilaç, ozon ya da yüksek basınçlı tedavi uygulanır. Kök hücre uygulamaları ile yaraların kapanması ve dolaşımın yeniden sağlanması mümkün olmaktadır.

Rejeneratif Tıp Teknikleri PRP-Plated Rich Plasma (trombosit zengin plazma) PRP tam kanın santrifüj edilmesi ile elde edilen ve tam kandan daha yüksek konsantrasyonda platelet yani trombosit içeren plazma içeriğidir. Bu plazmai içeriğinin doğrudan hasarlı bölgeye enjeksiyonu ile tamir mekanizmalarının hızlı güçlü ve kalıcı olması sağlanmaya çalışılır.

KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYON İki çeşit olabilmektedir Otolog Transplantasyonu yapılacak kök hücreler hastanın kendi kemik iliğinden ya da kanından alınarak ayrıştırlır ve daha sonra dondurulur. Kemoterapi veya radyoterapi gördükten sonra hücreler hastaya geri verilir. Allojenik Kök hücre kaynağı olarak ikiz kardeş, kardeş, anne, baba, akrabalar, akraba dışı vericiler kullanılabilir.

Otolog Kemik İliği Transplantasyonu Öncelikle hastaya hastalığını tedavisine yönelik uygulamalar yapılır. Sonraki aşamada hastalığın tekrarlamasını önlemek amaçtır. Bunun için uygun ilaçlar verilir, kök hücreleri toplanır ve dondurulur. Bunu takiben, hastalığının kalan hücrelerini yok etmek için hastaya yüksek dozda ilaç tedavisi uygulanır. Sonra, dondurulmuş olarak saklanan sağlıklı kök hücreler hastaya geri transfer edilir.

Allojenik Periferik Kök Hücre Transplantasyonu Günümüzde otolog periferik kök hücre transplantasyonunun yerine allogenik periferik kök hücre transplantasyonu tercih edilmektedir. Bu işlemde, bağış yapan kişiye kemik iliğinde bulunan kök hücrelein periferik kana çıkmasını sağlayan G-CSF (Granülosit Koloni Uyarıcı Faktör) uygulaması yapılır. Bu uygulama sonunda vericiden kan alınır. Daha sonra belli yöntemlerle ile kök hücreler kan bileşeninden ayrılır. Elde edilen kök hücreler hasta bireye transfer edilir.

Ancak burada önemli bir konu; Bağışçı ile hasta arasında doku farklılıkları nedeni ile ortaya çıkabilecek (vericiye karşı konakçı) önemli bir hastalıktır. Bu hastalık alıcının organlarına ciddi hasar verebilir. Bu nedenle bağışçı ve hasta arasındaki doku uyumu çok önemlidir.

Dünya genelinde incelendiğinde; kök hücre nakil sayıları arttırılmasına yönelik çalışmalar yoğun şekilde devam etmektedir. Kök hücre ve rejeneratif tıp uygulamalarının artırılması ve geliştirilmesini başlıca araştırma konularından biridir. ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü, hemen her yıl için belirlediği araştırma fonunun büyük bir bölümünü embroyonik olmayan kök hücre araştırmalarına ayırmaktadır.

Kuzey Amerika, Avrupa ve Doğu Asya’daki çalışmaların yanı sıra, Ortadoğu’da rejeneratif tıp alanında İsrail ve İran nitelikli araştırma ve uygulamalar gerçekleştirilmektedir. Türkiye’nin de nitelikli araştırmalar yapabilecek potansiyele sahip bir ülke olarak, bu konuda akılcı politikalar izlemesi gerekmektedir.

KAYNAKLAR *Kök hücre biyolojisi ve klinik uygulamalar. TÜBA yayınları http://www.tuba.gov.tr/tr/kok-hucre-yayinlar/1511-kok-hucre- biyolojisi-ve-klinik-uygulamalar.html *Kök hücre araştırmalarında güncel kavramlar, TÜBA yayınları *http://www.tuba.gov.tr/tr/kok-hucre-yayinlar/1512-kok-hucre- aratirmalarinda-guncel-kavramlar.html Diğer Kaynaklar *www.pubmed.com *www.sciencedirect.com