İletişimsel Bakış - Eğitsel Bakış Prof. Dr. Sevinç Sakarya Maden

İletişimsel Bakış Bu bakışa göre yabancı dil hedef dilin konuşulduğu ülkeye gidip kullanmak amacıyla öğrenilir Kullanımdilbilim: dilin günlük hayatta gerçek durumlar içinde kullanılması hedeflenir Yaşayan dil öğretilir Dilbilgisi ve günlük hayata ilişkin bilgiler/kültür bilgisi verilmesi asıl amaç değil araçtır İletişimsel bakışa göre iletişimde bulunabilme (sözlü ve yazılı) önceliklidir. Tüm becerilerin geliştirilmesine (yabancı dilde duyduğunu anlama, konuşma, okuduğunu anlama ve yazma) önem verilir. Hangi konu ve metinler ile çalışılacağı, hangi dilbilgisi konularının öğretileceği, alıştırmalar, öğretme süreci yukarıdaki ilkeler esas alınarak, hedeflenen konuşma yönelimlerine göre karar verilir. Eylem odaklı bir yaklaşım vardır.

Eylem Odaklı Yaklaşım Eylem odaklı yaklaşım dil kullanan ve öğrenenleri öncelikle sosyal aktörler; yani, belli koşullarda, belirli çevrelerde ve eylem alanlarında, salt dilsel olmayan, bildirişimsel görevleri üstlenen toplum üyeleri olarak ele alır (Doktor-Hasta gibi) Söz konusu dilsel eylemler, ne kadar dil etkinlikleri olarak ortaya çıksa da; onlara anlam kazandıran oldukça geniş bir sosyal yapının parçasıdır. Belirli bir sonuç elde etmek için bireyler, üstlendikleri görevleri yerine getirirken kendilerine özgü yeterliklerini stratejik ve planlı bir şekilde kullandıklarından dolayı, burada bildirişimsel görevlerden bahsedebiliriz. Bundan dolayı eylem odaklı yaklaşım, bireylerin bilişsel ve duygusal olanak ve niyetlerini, sahip oldukları ve sosyal aktör olarak kullandıkları tüm yeteneklerini kapsar.

Buna göre tüm dil kullanım ve öğrenimin yollarının aşağıdaki gibi tanımlanması olanaklıdır: Dil kullanımı – bu dil öğrenmeyi de içerir – hem bir birey hem de sosyal aktör olarak birçok yeterlik geliştiren insanların (genel ve bildirişimsel dil yeterliklerini de içeren) eylemlerini kapsar. Çeşitli yaşam alanlarından (dil kullanım alanları) belirli konularda metin üretme ve/veya algılamaya yönelik dil süreçlerini içeren dil etkinliklerinde bulunmak için bireyler, çeşitli bağlamlarda, şartlarda ve sınırlamalar altında söz konusu yeterliklerden faydalanırlar. Bu görevleri yerine getirirken en uygun gördükleri stratejileri kullanırlar. Katılımcıların bu gibi bildirişimsel etkinliklerden edindikleri deneyimler, yeterliklerinin gelişimine ya da değişimine yol açabilir.

Bildirişimsel Dil Yeterliği Bildirişimsel dil yeterliği birçok bileşenlerden oluşur: Dilbilgisel, toplumdilbilgisel ve pragmatik.Bu bileşenlerin her birinin, bildirime dayalı bilgi, beceri ve yöntemsel bilgiyi kapsadığı varsayılır. Dilbilgisel yeterlikler, dil sisteminin sözlüksel, sesbilgisel ve sözdizimsel bilgi ve becerilerden ve başka boyutlarından oluşur; dil kullanımında toplumdilbilgisel açıdan belirlenen çeşitlilik ve pragmatik işlevlerinden bağımsızdır. Bireyin bildirişimsel dil yeterlik bileşimi sadece bildirime dayalı bilginin sınırı ve niteliği ile değil(ses ayrımı, sözcük yoğunluğu ve doğruluğu gibi), aynı zamanda onun bilişsel oluşumu ve bilgisinin hafızaya aktarılması ve (konuşmacının bir sözcüğü yerleştirdiği çeşitli çağrışımsal bilgi ağları gibi) ulaşılabilirliğiyle (etkinleşme, her an ulaşılabilinme, hazır olma) bağlantılıdır. Bu bilgiler bilinçli olarak ve kolayca ifade edilebilir ya da edilmeyebilir (bir fonetik sisteme hâkim olabilme gibi). Bilginin düzenlenmesi ve ulaşılabilirliği kişiden kişiye değişir, hatta aynı kişide bile değişebilir (çokdilli bir kimsenin çokdilllilik yeterliğinin bir parçası olan çeşitlilikte olduğu gibi). Sözcük dağarcığının bilişsel açıdan düzenlenmesi ve deyimlerin hafızaya aktarılması vb. bireyin yetiştiği, sosyalleştiği ve öğrenim gördüğü dil gruplarının kültürel özelliklerine bağlıdır

Toplumdilbilgisel yeterlikler, dil kullanımının sosyokültürel şartlarına uygun olarak belirlenmiştir. Toplumsal geleneklere (nezaket kuralları; kuşaklar, cinsiyetler, sınıflar ve sosyal gruplar arasındaki ilişki normları; bir toplumun yaşamındaki bazı temel töresel alışkanlıkların dilbilgisel açıdan kodlanması gibi) bağlılıklarından dolayı toplumdilbilgisel bileşen, çeşitli kültürlerin temsilcilerinin dilsel bildirişimlerini, farkında olup olmasalar da, kelimenin tam anlamıyla etkiler. Pragmatik yeterlikler, etkileşimsel senaryoları ve kurguları kullanarak dilsel kaynakların (dil işlevlerinin ifade şekli, söz eylemler) işlevsel kullanımını belirler. Söylem yeterliğini, bağlaşıklık ve tutarlılığı, metin tür ve biçimlerinin tanınmasını, mecaz ve parodiyi de içerir. Söz konusu olan bu yeterlikte, etkileşimin ve bu yeteneklerin oluştuğu kültürel çevrenin önemini vurgulamaya gerek yoktur. Burada belirtilen her bir kategori, bir sosyal aktör tarafından içselleştirilen yeterliklerin alanını ve biçimini betimler, yani onların içsel temsillerini, mekanizmalarını ve yeteneklerini açıklar. Onların zihinsel varoluşlarının, bireylerin gözlemlenebilir davranış ve performanslarını belirlediği varsayılabilir. Her öğrenme süreci, aynı zamanda bu içsel temsilleri, mekanizmaları ve yetenekleri geliştirir ve değiştirir.

Özellikler Yöntemler Öncelikli Öğretim Amacı İlgili Felsefe ve Eğitim Akımı Öğrenme Öğretme Kuramı Dilbilim Kuramı Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi Dilbilgisi Kuralları, Çeviri İdealizm  (Daimicilik, Esasicilik) Bilişsel öğrenme (Kelime ve Dilbilgisi Öğretimi) (Çeviri öğretimi) Geleneksel  Dilbilgisi Anlayışı İletişimci Yaklaşım Sözlü İletişim  (Dinleme, Konuşma) öncelikli Yazılı İletişim Pragmatizm (Kullanımdilbilim)  (Toplumbilim, Fonksiyonalizm) Bilişsel Ağırlıklı Kuramlar Söz-Eylem Teorisi Sosyodilbilim  Psikodilbilim Toplumbilim Kullanımdilbilim Metindilbilim

İletişimsel Bakışa Eleştiriler→Eğitsel Bakış İletişimsel bakışa karşı eğitsel bakış geliştirilmiştir. Dil öğrenenlerin her birinin dilin konuşulduğu ülkeye gidemediği durumlarda ilgili ülkede yaşayacakmış gibi günlük hayattaki sorunların üstesinden gelebilecek biçimde yabancı dil derslerinin düzenlenmesine karşı çıkılır. Türkiye gibi kolay kolay Almanca, İngilizce veya Fransızca konuşulan ülkelere gidemeyen veya kısıtlı insanın gidebildiği ülkelerde yabancı dil derslerinde sadece hedef dilin konuşulduğu ülkede iletişimde bulunabilme yetisinin geliştirilmesi yeterli görülmemiştir. 80li yılların yarısından sonra bazı dil öğrenenlere (yabancı ülkeye hiç gitmeyecek kişiler) yabancı dilin eğitsel boyutundan yararlanılarak dil öğretilmesi gerektiği görüşü ağırlık kazanmıştır.

İletişim Bakışa Eleştiriler →Eğitsel Bakış Hedef dilin konuşulduğu ülkeye gidilemeyecek ise sözlü iletişime bu denli önem verilmesi eleştirilmiştir. Diyaloglara ve günlük hayatı düzenleyen kullanmalık metinlere ağırlık verilmesi, buna karşın okuma etkinliklerine ve edebi metinlere fazla yer verilmemesi eleştirilmiştir. Anadilinin derste kullanılmasına kısıtlama getirilmiş olması eleştirilmiştir. Öğrencilerin özelliklerinin ve Türkiye gibi Avrupa ülkelerine kıyasla şartları farklı olan ülkelerin dikkate alınmaması (öğrencilerin bireysel özellikleri, ilgileri, öğrenme alışkanlıkları, tabu konular, kültür ve bilgi birikimi, okul sistemi, sınıfların fiziki durumu, yabancı dil öğrenme amaçları, hangi dillerin öğretildiği/öğrenildiği, yabancı dilin nerede kullanılabileceği, yabancı dilin hangi rollerde kullanılacağının tespit edilmemiş olması vs.) eleştirilmiştir.

Ders kitaplarında neler benzemektedir, neler farklı? Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi Konuşsal-İşitsel Yöntem Görsel-İşitsel Yöntem İletişimsel Yöntem Okuma Odakla Kültür Karşılaştırmalarına Dayalı Yabancı Dil Öğretimi Kültürlerarasılık Amaç/hedef Dil üzerine bilgi verme/dili öğretme Beceriler (önem sırası) Konuşma dili /yazılı dil Ders kitaplarında sıralama Ders kitaplarında ünite düzeni Giriş bölüm: Bir fotoğraf eşliğinde diyalog Alıştırmalar (Boşluk doldurma, birbirine dönüştürme, belli kurallar doğrultusunda cümle kurma, soru-cevap, diyaloglarla ilgili alıştırmalar Ülkebilgisi bölümü Ek (Dilbilgisi

Ders kitaplarında neler benzemektedir, neler farklı ? Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi Konuşsal-İşitsel Yöntem Görsel-İşitsel Yöntem İletişimsel Yöntem Okuma Odakla Kültür Karşılaştırmalarına Dayalı Yabancı Dil Öğretimi Kültürlerarasılık Öğrenme psikolojisi Dilbilim Metin türü Kelime öğretimi Tipik alıştırmalar Dilbilgisi öğretimi Anadil (rolü) Öğretmenin rolü Öğrencinin rolü Kültür bilgisi aktarımı Teknoloji (dil laboratuarı, görsel öğeler)