Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ABD KAN BAĞIŞI Doç.Dr. Engin KELLİTLİ Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ABD Hematoloji Bilim Dalı İnsanların kanla ilgisi tarihin başlangıcına kadar gider. Kan Günlük yaşamın içinde kullanılan pek çok deyimin içinde yer almıştır. Kan ter içinde kalmak Kana susamak Kanı başına sıçramak Kanı donmak Kanı kaynamak Kanına susamak. Kanına girmek. İnsanlar yaşamları içinde kan- can- ruh özdeşliği kurmuşlardır. www.enginkelkitli.com

KAN “tek kaynağı insan” Kan organların perfüzyonunu sağlayan eritrosit (Alyuvar), lökosit(Akyuvar), trombositlerden(kan pulcukları) ve plazmadan oluşan ve intravasküler alanda bütün vücudu dolaşan sıvıdır. “tek kaynağı insan” Kan vücutta dolaşan bir sıvıdır. Dolaşımdaki kan “Tam Kan” olarak adlandırılır. Kan çeşitli ürünlerden oluşur. Dokulara oksijen ve besin desteği taşır ve dokulardan da atık ürünleri alır ve akciğerden CO2 atılmasına aracılık eder. Tam Kan= eritrosit ve plazmadan oluşur. Diğer kan ürünleri ise bunlardan elde edilir. www.enginkelkitli.com

KAN ACİL DEĞİL SÜREKLİ İHTİYAÇTIR Günümüzde tıp ve teknoloji alanındaki tüm gelişmelere rağmen kan, kan bileşenleri ve kandan elde edilen ürünlerin yerine geçebilecek bir tedavi aracı henüz bulunmuş değil. Dünyadaki uygulamalar ve araştırmalar, en güvenli kanın, gönüllü, karşılık beklemeksizin ve düzenli olarak kan veren bağışçılardan elde edildiğini gösteriyor.   www.enginkelkitli.com

Transfüzyon Kan ya da kan ürünlerinin tedavi amacıyla IV yolla verilmesidir. Kan ve kan ürünleri transfüzyonu bir sıvı infüzyonu değil, bir doku/organ transplantasyonudur. www.enginkelkitli.com

Kan Ürünleri Ana amaç kaybedilen kanın yerine konmasıdır.Küçük ve önemsiz kan kayıplarında sıklıkla transfüzyona başvurulduğu görülmektedir. Araştırmacılar tüm transfüzyonların %1 kadarının hayat kurtarıcı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Transfüzyon kararı verirken,sağlanacak yarar ve doğuracağı sorunlar iyice değerlendirilmeli!!! Kan hacmindeki eksikliğin giderilmesi:sağlıklı bir insan 400-500ml kanı, arteryel kan basıncında ve nabızda herhangi bir değişiklik olmadan kaybedebilir.Transfüzyon endikasyonu doğması için kan hacminin % 20-25 nin kaybı gerekmektedir. Kanın O2 taşıma kapasitesinin düzeltilmesi:Bu görev eritrositlerindir, transfüzyon gereksinimi için Hb 10 gr ın altına inmesi ve nefes darlığı ,çarpıntı,halsizlik gibi belirtilerin ortaya çıkması şarttır. Yetersiz pıhtılaşma faktörleri ve kan elemanlarının yerine konması:1 Ünite tam banka kanında 300-350 ml kan ve pıhtılaşmayı engelleyen 75-150 ml ACD solüsyonu bulunur.Htc değeri %30-40 arasında olup 200 mg demir içerir. www.enginkelkitli.com

220-250 ml 60 ml 220-250 ml 450 ml Taze Donmuş Plazma Random trombosit Eritrosit süs. Tam Kan 450 ml www.enginkelkitli.com

Kan Komponentleri Kriyo -18oC PLT zengin Plazma Tam PLT zengin Kan Düşük Devirde Santrifüj 250 mL Tam Kan PLT zengin Plazma PLT zengin Plazma RBC 1-6oC Yüksek Devirde Santrifüj 500 mL 250 mL TDP -18oC 200 mL Platelet 20-24oC 4oC çözünme KPP -18oC Kriyo -18oC 50 mL 15 mL www.enginkelkitli.com

Aferez Uzaklaştırma , Ayırma Öncelikle eksikliği yerine koymaktır. Bu nedenle etkili bir kan transfüzyon tedavisi :Kan komponent tedavisidir. Aferez Uzaklaştırma , Ayırma Kanın bir komponentinin alınıp, geri kalanının hastaya veya donöre geri verilmesi işlemidir. Hemaferezis, aferezis ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Sitaferezis, kanın hücresel elemanlarının ayırıp, geri kalanının hastaya veya donöre geri verilme işlemidir. Gerekli komponentlerin konsantre ve transfüze edilebilmesi tedavinin başarısını artırır. Sadece gerekli komponentin transfüzyonu yan etkilerini azaltır. Bir ünite tam kan birkaç hastayı tedavi edebilecek komponentlere ayrılabilir. Rezidüel komponentler daha uzun süre saklanabilir. www.enginkelkitli.com

Tam kan 1 ünite eritrosit süspansiyonu 1 ünite random trombosit Antikoagülanlı, ayrıştırılmamış içerisinde fonksiyonel olmayan trombositler ve labil koagülasyon faktörleri dışında(Faktör V-VIII) koagülasyon faktörleri mevcuttur. 1 ünite eritrosit süspansiyonu 1 ünite random trombosit 1 ünite taze donmuş plazma Massif transfüzyon harici kullanılmaz. Hct % 40 500 ml Trombositler afonksiyonel +2 ile +6 °C de saklanır Enfeksiyon riski yüksek bir üründür. Buzdolabından çıktıktan 30 dk. sonra transfüzyona başlanmalıdır. *-Hipovolemide eritrosit replasmanı amaçlı *-Exchange transfüzyon *-Eritrosit süspansiyonu ve konsantreleri temin edilemeyen ancak eritrosit transfüzyonu gereken hastalar Hiçbir işlem uygulanmadan, donörden torbaya alındığı şekliyle kullanıma sunulmuş kandır. Ülkemizde tam kan kullanım oranı %90 Gelişmiş ülkelerde %10 un altınadır 1 ü tam kandan birer ü eritrosit süspansiyonu,taze donmuş plazma, trombosit süspansiyonu elde edilebilir Plazmanın gereksiz transfüzyonu bazı komp. yol açar (Kalp yetmezliği,metabolik bozukluklarda). TAM KAN KULLANMA ORANI ORTALAMA %3-5 ÜLKEMİZDE BU ORAN %30’LARDADIR Kanamalıhastaya ardarda4 ünite eritrosit süspansiyonu ve sıvıverilmesine rağmen hastanın hemodinamikdengesi stabil hale gelmiyorsa(hipotansiyon, ortostatikhipotansiyon, taşikardi, periferik soğukluk, idrar hacminde azalma gözleniyorsa) TAM KAN TRANSFÜZYONUNAgerek vardır Kan kaybı, total kan hacminin %25-30'unu geçmişse tam kan transfüzyonu endikasyonudoğar www.enginkelkitli.com

Eritrosit süspansiyonu Hct %65-75 250 ml +4 °C de saklanır Trombositler afonksiyonel Aneminin hipoksiye bağlı, acil tedavi gerektiren semptomlarının ortaya çıkması durumunda eritrosit süspansiyonu verilmelidir. Gençlerde 7 gr/dl Yaşlılarda 10 gr/dl Serebrovaskuler hast, Koroner arter hast. Periferik arter hast Seçim sebebi volümdür. Volüm genişletme ihtiyacı olmayan Bunu tolere edemeyecek hastalara kullanılmalı Çok fazla eritrosit süspansiyonu verilen hastalarda da hipervolemi görülür. Kanın dolaptan çıkışından sonraki 30 dakika içinde transfüzyon başlamalı En geç 4 saat içinde tamamlanmalıdır. Eritrosit süspansiyonu Lökositiazaltılmışeritrosit süspansiyonu Yıkanmışeritrosit süspansiyonu Dondurulmuşeritrositler Normal erişkinde 1 ünite eritrosit süspansiyonu transfüzyonu, hemoglobini 1-1,5 g/dlve Htc’i %3-5 artırır www.enginkelkitli.com

ERİTROSİT SÜSPANSİYONU +2°C ile +6°C arasında,sıcaklığı kontrol edilebilen ortamlarda tutulmalıdır. Saklama süreleri içerdikleri antikoagülan/koruyucu sıvılara göre değisir www.enginkelkitli.com

Taze donmuş plazma Tam kanın < 24 saat (tercihen ilk 6 saatte) içinde +4°C’de santrifüj edilmesi ve ekstraktörle ayrılması ile taze plazma elde edilir. Taze plazma 6 saat içinde dondurulursa Taze Donmus Plazma (TDP) elde edilir Bu üründe labil koagülasyon faktörlerinin aktiviteleri korunmustur 220 ml Koagülasyon bozukluklarında kullanılmalı Hangi koagülasyon faktörünün eksikliği için kullanılacaksa o faktörün yarılanma ömrü bilinmeli. 10-15 ml/kg 25 °C altında 36 ay - 18°C ⇔ - 25°C 3 ay TDP OPTiMAL SAKLAMA ISISI < - 25 0C www.enginkelkitli.com

TROMBOSİT RANDOM AFEREZ www.enginkelkitli.com

Random Trombosit 5.5x10¹º trombosit,plazma,eritrosit,lökosit 50 ml 20-24° C Takılamıyacaksa buzdolabında bekletilmez Ajutaj yapabilen saklama dolaplarında. www.enginkelkitli.com

Aferez trombosit 3x10¹¹trombosit/ünite eritrosit,lökosit,plazma 300 ml 20-24 °C de saklanır Ajutaj yapabilen saklama dolaplarında www.enginkelkitli.com

TROMBOSİT SÜSPANSİYONU 20°C-24°C (oda ısısında), ajitatörlerde saklanır Optimal kosullarda 7 gün canlılığı korunur 5 gün içinde tüketilmelidir 5. günde % 20-25 oranında canlılığını kaybeder Oksijen sağlayabilen gaz geçirgen torbalarda saklanır www.enginkelkitli.com

Kan grubu Insidans (%) Beyaz ırk O 45 A 40 B 11 AB 4 Rh(D) Pozitif 85 Rh(D) Negatif 15 www.enginkelkitli.com

Kan grubu Eritrosit Antijeni Serumunda A A anti-B B B anti-A O - anti-AB AB AB - Rh + D - Rh - - - Günümüzde, insanda 29 kan grubu sistemini içine alan 600’den fazla kan grubu antijeni serolojik olarak tanımlanmıştır. Karbonhidrat yapısında antijenler= ABH (ABO), Lewis, P ve I Protein yapısında antijenler= Rh, MNS, Kell, Lutheran, Kidd, Duffy, Xg Biyokimyasal yapısı halen bilinmeyenler= Diego, Colton, Er minor kan grup sistemleri (n>600) Rh subgrupları C, c, E, e Diğer minör gruplar M, N, S, Kell, Duffy, Kidd... www.enginkelkitli.com

ES için seçimler Alıcı O A B AB 1.seçim 2. ” 3. ” 4. ” 2. ” 3. ” 4. ” www.enginkelkitli.com

Taze Donmuş Plazma Alıcı O A B AB 1.seçim 2. ” 2. ” A Anti-B titresi düşükse erişkinde 3. ” B Anti-A titresi düşükse erişkinde B Anti-A titresi düşükse 4. ” - www.enginkelkitli.com

Trombosit Süspansiyonu Alıcı O A B AB 1.seçim 2. ” 3. ” 4. ” - www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

Doğum sonrası kanaması olanlar Acil bir kaza anında kan kaybı olanlar Talasemi Hemodiyaliz, Kanser, Doğum sonrası kanaması olanlar Acil bir kaza anında kan kaybı olanlar Ameliyata girecek olan kanı düşük hastalar vb ----- Sayılan durumlardan herhangi bir tanesi ile karşılaşıldığı zaman kan bankasından çıkan kan miktarı ile kan bankasına yapılan bağış miktarı arasında bir denge olmalıdır. www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

Kan, kan bileşenleri ve ürünlerinin temininde karşılıksız ve gönüllü bağış esastır. Bağışçı değerlendirilmesi ve seçimi her seferinde ve bağıştan hemen önce “kan bağışçısı seçim ölçütleri” kullanılarak doktor tarafından gerçekleştirilir, www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

18-65 yaş 37.5 °C 1023537 www.enginkelkitli.com

Büyük 90-180 mmHg Küçük 60-100 mmHg Erkek 13.5 – 18 gr/dl Kadın 12.5 – 16.5 gr/dl www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

Kan Vermenin Faydaları Nelerdir? Kemik iliğinin yağlanmasını önleyip, kan yapımı canlı tutulur.  Verilen kanın yerine, anında vücuttan genç hücreler dolaşımına katıldığı için, bağışçı daha dinç ve canlı olur.  Kandaki yüksek yağ oranı düşer.  Kan bağışı kalp krizi ihtimalini %90 azaltır.  Kan bağışlayan kişide baş ağrısı, stres, yüksek tansiyon, yorgunluk gibi rahatsızlıkların giderilmesinde çok büyük katkısı olur.  www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com

www.enginkelkitli.com kanver.org kizilay.org.tr kmtd.org.tr thd.org.tr

Sabrınız için teşekkürler. www.enginkelkitli.com