T.C. ARTVİN ÇORUH ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ HİDROELEKTRİK SANTRALLERİNİN TANITIMI HAZIRLAYANLAR ÜMİT ASLAN YASİN BURAK YÜKSEL DERS SORUMLUSU YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA TÜFEKÇİOĞLU ARTVİN, 2017

HES HidroElektrik Santral

İçerikİçerik 1) Hidroelektrik Santral Nedir ? 2) Hidroelektrik Santral Nasıl Çalışır? 3) Hidroelektrik Santral Çeşitleri 4) A) Hidroelektrik Santralin Eksileri 4) B)Hidroelektrik Santralin Artıları 5) Hidroelektrik Santralin Diğer Santrallere Göre Avantajları 6) HES Projeleri Neden Arttı? 7) Dünya’da HES Kullanımı 8) Türkiye’de HES Kullanımı 9) Artvin’de HES 10) Hes’in Enerji Üretiminde ki Payı Nedir ? 11) HES Ekosistemi Bozuyor Mu ? 12) Öneriler

1) Hidroelektrik Santral Nedir ? Bir miktar yükseklik kazandırılmış akışkanın(suyun) potansiyel enerjisine hidrolik enerji denir. Bu enerjinin önce çeşitli düzeneklerle mekanik enerjiye, oradan da elektrik enerjisine dönüştürülmesiyle elde edilen elektrik enerjisine hidroelektrik enerji denir.

2) Hidroelektrik Santral Nasıl Çalışır? Doğal veya yapay olarak belli bir seviye kazanmış su, daha düşük seviyedeki türbinlere iletilir, türbin çarklarına büyük bir hızla çarpan su, türbin milini döndürür ve dolayısıyla jeneratörü çalıştırır ve elektrik üretilmiş olur.

3) Hidroelektrik Santral Çeşitleri Üzerine kuruldukları suyun özelliğine göre Suyun düşüş yüksekliğine, Baraj yapım malzemesine, Santral kapasitesine, Santral yapım yerine, Üretilen enerjinin karakter ve değerine göre çeşitlere ayırabiliriz.

4) A) Hidroelektrik Santralin Eksileri Su kalitesinde ciddi düşüş Bir barajın yapımı ve öncesinde; uzun süreli yağış, su, jeolojik çalışmalar yapılması, Su altında kalan arazi için ödenen istimlâk bedelleri, Baraj yapım maliyetinin yüksek olması, Vahşi hayata ve doğal kaynaklara zararları, bölgesel kültürler ve tarihi yerlerin yok edilmesi (Zeugma, fırtına vadisi vs.), Tesis bölgesinde bulunan yeşil ve doğal alanların tahrip edilmesi, Rezervuar alanlarının altında kalan tarım arazileri dönüşsüz bir yok oluşa maruz kalır, Turizmi olumsuz etkiler

4) B) Hidroelektrik Santralin Artıları Elektrik üretimi, Dünya genelinde yaygın, İşletme-bakım gideri düşük, Yerleşim yerlerinin su ihtiyacını karşılama, Tarım arazilerini sulama, Yüksek verimli (% 90’ın üzerinde), Yöre halkına da ekonomik ve sosyal katkılar sağlayan, Dışa bağımlı olmayan yerli bir kaynak. Çevresel atık ve kirlilik söz konu değildir. Hidroelektrik santrali işletmeciliğinin getireceği ekonomik bağımsızlık sayesinde dışa bağımlılık azalmış olacaktır.

5) Hidroelektrik Santralin Diğer Santrallere Göre Avantajları Su santrallerinin yakıt masrafları yoktur. Santral yedekte kalsa bile kayıplar yok denecek kadar azdır. Verimler zamanla azalmaz. Az sayıda eleman gerektirir. Enerjinin birim maliyeti oldukça azdır. Yük değişmelerine çok çabuk uygunluk gösterir. Bakım ücretleri az olup yapısı basit ve sağlamdır.

Sence Hangi Enerji Daha Ekonomiktir ?

6) HES Projeleri Neden Arttı? Bu projelerin bu kadar artış göstermesinin nedeni eskiden devlet tekelinde olan HES yatırımlarının özel şirketlere açılması ve belli alım garantisi ile devletin bu santrallerden elektrik satın almasıdır. Özel sektör de gerekli incelemeleri yapmakta ve belli izinleri aldıktan sonra kar getirecek dere ve nehirlerin üstüne bu santralleri kurmaktadır. Dere ve nehirlerinin debilerinin yüksek olması nedeniyle özellikle Doğu Karadeniz bölgesi bu santrallerin yaygın olarak kurulduğu yerlerin başında gelmektedir.

7) Dünya’da HES Kullanımı Dünyanın elektrik enerjisinin büyük bir kısmı bu santrallerden karşılanmaktadır. Hidrolik enerji, dünyada elektrik ihtiyacının %19'unu karşılamaktadır. Yenilenebilir enerjinin %69'unu oluşturmuştur. Barajların inşa maksatlarına bakıldığında, birinci sırada sulama (%38), ikinci sırada ise enerji (%18) gelmektedir. Halen Dünya’da enerji amaçlı işletme halinde 8200 büyük baraj bulunmaktadır.

8) Türkiye’de HES Kullanımı Ülkemiz hidroelektrik enerji potansiyeli bakımından zengindir. Özellikle Doğu Anadolu Bölgesi yüksek ve engebeli yer şekillerine sahip olduğu için bu bölgemiz hidroelektrik enerji üretimi bakımından ilk sırada yer almaktadır. Hidroelektrik üretimi potansiyelimizin yaklaşık yarısı Fırat Havzası’ndadır. Ülkemizde termik santrallerden sonra elektrik ihtiyacımızın yüzde 25’ ini hidroelektrik santralleri karşılar.

Türkiye Hidroelektrik Santral Haritası

9) Artvin’de HES Uzmanlara göre, şiddetli sağanak sonrası sel ve heyelanlarda 8 can alan Artvin’deki felakete, Karadeniz’de HES ler ile yatağı değiştirilen dereler ve tıkanan menfezler yol açtı.

Hes İle İlgili Haberler

Enerji Deposu Artvin

Deriner Barajı Artvin'de, Çoruh Nehri üzerinde yapımına 1988 yılında başlanan, 249 metre gövde yüksekliği ile Türkiye'nin en yüksek, dünyanın ise 6'ıncı yüksek gövdeli barajı olan Deriner Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nde (HES), düzenlenen törenle su tutmaya başladı. Beton kemer gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi m 3, akarsu yatağından yüksekliği 253,00 m olup göl hacmi de 1969,00 hm 3 Baraj 670 MW'lık güçle yılda GWh'lık enerji üretecektir.

Artvin Yusufeli Barajından Görüntüler

HES’E KARŞI

10) Hes’in Enerji Üretiminde ki Payı Nedir ? HES‘ler Türkiye enerji ihtiyacının ancak yüzde 3 ile yüzde 5 ini karşılar. Dsi'nin raporlarından çıkan sonuç bu… Suyun ticarileşmesi sadece suya dönük bir proje değil. Aynı zamanda köylüye, toprağa, üretime ve tarımsal üretimi de direk etkileyecek bir şey.

Türkiye’de HES Uygulamaları ile İlgili Durum Ülkemizdeki HES işletimi sırasında dere yatağına bırakılması öngörülen su miktarına “can suyu” denilmektedir. “Su Kullanım Hakkına Dair Yönetmelik” gereğince, HES kuran şirketler, doğal hayatın idamesini sağlayacak miktarda suyu dere yatağına bırakmakla yükümlüdür. Yönetmelikte, dere yatağına bırakılacak can suyu miktarı, “HES projesine esas alınan derenin son on yıllık ortalama akışının en az %10’u” olarak saptanmıştır. ÇED sürecinde ekolojik ihtiyaçları tespit ederek bu miktarın arttırılıp arttırılmaması gerektiği ise şirketlerin insiyatifine bırakılmıştır.

Türkiye’deki Hidroelektrik Potansiyelinin Dünya’daki Yeri Ülkemizin hidroelektrik potansiyelinin dünyadaki yerine gelince; Türkiye Avrupa’da Norveç’ten sonra en fazla yıllık hidroelektrik enerjisi üretim potansiyeline sahip ikinci ülke sıfatını taşımaktadır.

11) HES Ekosistemi Bozuyor Mu ? Bizim 5 yıldır aynı yerde çekilmiş fotoğraflarımız var. Mesela bilinçsiz yapılan her yol tozlaşmayı, ağaçların yenilenmesini engelliyor. Çünkü sadece baraj, HES olduğu bölgede değil oraya gitmek için boruların geçtiği, tünellerin geçtiği yerlerde km'lerce yol açılıyor. Binlerce ağaç kesiliyor, dağlar deliniyor, kayalar birikiyor, toplanan molozlar dere yataklarına toplanıyor birden fazla problemi var oranın.

12) Öneriler Bilim adamları ve uzmanların görüşleri alınmalı. Yapılacak alanlar titizlikle belirlenmelidir. Halkı bilinçlendirici etkilikler yapılmalı ve ülke ve bölge ekonomisine getirileri anlatılmalı Tarafsız olup objektif kararlar verilmeli. (ÇED ) raporları ayrıntılı incelenir.

Sonuç Her ne kadar dezavantajları da olsa hidroelektrik santralleri elektrik üretimi için vazgeçilmez bir kaynaktır. Yenilenebilir ve temiz olması ileride de elektrik üretimde payının artmasını sağlayacaktır. Dünya üzerinde ve ülkemizde de büyük nehirlerin ve akarsuların üzerine büyük barajlar ve küçük hes’lerin kurulumu ise giderek artmaktadır.

HES İLE İLGİLİ SOKAK RÖPORTAJI

VATANDAŞ HES İLE İLGİLİ NE DİYOR ?

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDER SAYGILARIMIZI SUNARIZ. DERS: ÇEVRE KORUMA