İDARİ YARGIDA DAVA TÜRLERİ İYUK Madde 2 – 1. (Değişik: 10/6/1994 - 4001/1 md.) İdari dava türleri şunlardır: a) (İptal: Ana.Mah.nin 21/9/1995 tarih ve E:1995/27, K:1995/47 sayılı kararı ile; Yeniden Düzenleme: 8/6/2000 - 4577/5 md.) İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davaları, b) İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları, c) (Değişik: 18/12/1999-4492/6 md.) Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar.

İptal Davası - İdari yargıya özgü, objektif bir davadır. - Konusu idari işlemler ve idari sözleşmelerdir. - Talep, işlemin iptali / hukuki varlığına geçmişe dönük olarak son verilmesidir. - İşlemin hukuka aykırı olduğu, hukuka uygunluk karinesinin çürütülmesi gerektiği iddiasıyla açılır. - Sonuç: İşlemin yapıldığı andan itibaren hükümsüz hale gelmesi, hukuka uygunluk karinesi ortadan kalkmasıdır. (D. 5D, ,E. 2015/6106, K. 2016/311, T. 28.1.2016): «Bir idari işlemin yargı kararıyla iptal edilmesinin, işlemi yapıldığı andan başlayarak ortadan kaldırdığı, bu özelliği sebebiyle geriye yürüyen sonuçlar doğurduğu; başka bir anlatımla, işlemin kurulduğu tarihten önceki hukuki durumun geçerliğini sağladığı İdare Hukukunun bilinen ilkelerindendir.»

Koşul: Menfaat ihlali. (D.8D, E. 2015/ 12741, K. 2016/7047, T. 28.6.2016): «2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, idari işlemler hakkında; yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar iptal davaları olarak tanımlanmış; idarenin hukuka uygun davranmasını sağlayan en önemli denetim araçlarından olmakla birlikte her idari işleme karşı herkes tarafından iptal davası açılmasının idari işlemlerde istikrarsızlığa neden olmaması ve idarenin işleyişinin bu yüzden olumsuz etkilenmemesi için, davaya konu edilecek işlem ile dava açacak kişi arasında belli ölçüler içinde menfaat ilişkisi bulunmasını öngören yasa koyucu, iptal davaları için menfaat ihlalini, subjektif ehliyet koşulu olarak getirmiştir.» - Hukukilik denetimi yapılır, yerindelik denetimi yapılamaz. - İkili işlevi vardır: idarenin denetimi ve davacının korunması. (AYM, E. 1990/40, K. 1991/33, T. 1.10.1991): «Yönetsel işlemlerin hukuka uygunluğunun denetiminde iptal davası yolu asıldır. İptal davaları, kişilerin kendi yararlarına sonuç almalarını amaçlamakla birlikte genelde hukuka uygunluğu sağlayarak kamu yararını gerçekleştirir.» - Esas olarak yargılanan idare değil işlemdir.

Tam Yargı Davası - Konusu; idari işlem, eylem ve sözleşmelerdir. - Talep, hak ihlallerinin giderilmesi ve uğranılan zararın tazminidir. - İdarenin bir işlemi veya eylemiyle kişisel hakkı ihlal ettiği iddiasıyla açılır. - Sonuç, davacının uğradığı maddi ve/veya manevi zararın tazminidir. - Koşul, kişisel hakkın doğrudan muhtel olmasıdır. - Esas işlevi davacının yargısal korunmasıdır. (D.15D, E. 2013/10674, K. 2017/1368, T. 23.3.2017): «Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 125. maddesinin son fıkrasında yer alan "İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür." hükmüyle Türk Hukukunda idarenin malî sorumluluğu ilkesi kabul edilmiş, 2577 Sayılı İdarî Yargılama Usûlü Kanunu'nun 2/1-b maddesinde de, idarî işlem ve eylemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından idarî bir dava türü olan tam yargı davasının açılabileceği belirtilmiş, bu sorumluluğa dair hukuksal esaslar ise öğreti ve yargı içtihatlarıyla geliştirilmiştir.»

İdari Eylemden Doğan Tam Yargı Davası İYUK Madde 13 – 1. İdari eylemlerden hakları ihlal edilmiş olanların idari dava açmadan önce, bu eylemleri yazılı bildirim üzerine veya başka süretle öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gereklidir. Bu isteklerin kısmen veya tamamen reddi halinde, bu konudaki işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında altmış gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren, dava süresi içinde dava açılabilir. (D.15D, E. 2016/5788, K. 2016/5644, T. 22.11.2016): «Bir idari dava türü olarak tam yargı davaları, idari eylem sebebiyle uğranılan zararın tazminini amaçlayan dava türünü ifade etmektedir. Bu sebeple tam yargı davasının açılabilmesi için eylemin idariliğinin ve yol açtığı zararın ortaya çıkması zorunludur.»

İdari İşlemden Doğan Tam Yargı Davası İYUK Madde 12 – İlgililer haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla - Danıştaya ve idare ve vergi mahkemelerine doğrudan doğruya tam yargı davası veya - iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi - ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine, bu husustaki kararın veya kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın tebliği veya - bir işlemin icrası sebebiyle doğan zararlardan dolayı icra tarihinden itibaren dava süresi içinde tam yargı davası açabilirler. Bu halde de ilgililerin 11 nci madde uyarınca idareye başvurma hakları saklıdır.