DÜZCE İLİNDE KENTLEŞME KONUSUNDA Mevcut sorunlar ve çözüm önerileri Toplumsal Katkı Düzce Üniversitesi Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Yrd. Doç.Dr. Ali ATEŞ

DÜZCE ÜNVERSİTESİ DEPREM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KURULUŞ (DÜ-DAM) 3 Ağustos 2016 Trarihli Resmi Gazetede yayınlanarak kurulmuştur. MERKEZİN AMAÇLARI a) Uluslararası bilimsel kuruluşlar, araştırma merkezleri ve üniversiteler ile eğitim-öğretim, araştırma, geliştirme, uygulama ve danışmanlık gibi konularda işbirliği yapmak. b) Merkez çalışmalarını daha ileri düzeye çıkarabilmek için kurslar, seminerler, konferanslar, kongreler ve benzeri toplantıları tertip etmek ve bu toplantılara katılmak. c) Bilimsel ve teknik bulguları ve verileri açıklayan rapor, bülten, proje, kitap, makale, dergi ve benzeri yayınlarda bulunmak. ç) Plana esas jeolojik, tektonik, geoteknik ve depremsellik incelemelerini yapmak ve sonuçları paylaşmak, yerleşim alanlarındaki zemin davranışı konularında çalışmalarda bulunmak ve rapor düzenlemek. d) Bölgede olabilecek yıkıcı bir depremin ardından hızlı bie şekilde yardım edecek bir kurtarma ekibini oluşturmak ve eğitmek.

MERKEZİN GÖREVLERİ a) Deprem sonucu meydana gelen yapı hasarları, hasarların nedenleri ve çok fazla can kaybına neden olan bu tür olayların tekrar yaşanmaması için, alınması gereken önlemlerin görsel ve uygulamalı olarak sunulduğu, halka açık bir gösterim alanı oluşturmak. b) Depremlerden büyük zarar gören Türkiye’de, depremlerin yapılarda oluşturabileceği zararları önceden belirlemeye ve deprem zararlarını azaltmaya yönelik araştırma, inceleme, geliştirme ve uygulama yapmak, bu konularda veri toplamak. c) Depremle ilgili gelişmeleri, yapılan araştırma ve çalışma sonuçlarını bölge ve yurt çapında halka aktarmak ve gerekli önemlerin alınması yolunda eğitsel faaliyetler yapmak. ç) Düzce ili ve çevresi başta olmak üzere deprem riski bulunan bölge ve yerleşimlerdeki mevcut yapı stokunun depremlere karşı riskinin tespitine yönelik çalışmalarını yürütmek. d) Yapıların onarım-güçlendirme projelerinin hazırlanma ve uygulama çalışmalarını yürütmek ve danışmanlığını yapmak veya koordine etmek e) Merkeze bağlı zayıf ve kuvvetli deprem istasyon şebekelerini kurmak, işletmek, kaydedilen deprem verilerini yayınlamak, arşivlemek. f) Düzce Üniversitesi Afet Yönetim Planını hazırlamak. g) Rektörlük ve yetkili kurullara faaliyetlerle ilgili rapor sunmak.

KENT PLANLAMA VE DEPREM İLİŞKİSİ Kent planlamasında Yer Seçimi Araştırmak Depreme Dayanıklı Yapılar Üretmek

sunumun İÇERİĞİ VE MESAJLARI Deprem olgusunun ülkemiz için yadsınamaz bir gerçek olduğu (ülkemizin jeolojik yapısını değiştirme şansımız olmadığı için), bilincini canlı tutmak. Depremi engelleyemeyeceğimizi, fakat depreme dayanıklı yapılar inşaa edebileceğimizin üzerinde yoğunlaşmak, Şehirleşmeye açılacak alanların jeoloji ve jeofizik- İnşaatmühendislerince yapılan İmara Esas Jeolojik-Jeoteknik Etütler Yapmak(Yapılaşmaya uygun olmayan alan, Uygun alan, Önlemli Alan vb.) Yapımı öngörülen bir inşaat (bina ve bina türü yapılar) öncesinde, mühendislik yapısının (özellikle temel sisteminin) özelliklerinin jeoloji ve jeofizik-İnşaat mühendisleri tarafından üretilen jeoteknik verilerle belirlemek.

KENT PLANLAMA VE DEPREM İLİŞKİSİni KAPSAYAN FAKTÖRLER

YAŞANABİLİR MODERN VE ESNEK KENT PLANLAMAK

DEPREM Yer içinde fay olarak adlandırılan kırıklar üzerinde biriken biçim değiştirme enerjisinin aniden boşalması sonucunda oluşan yer değiştirme hareketinin neden olduğu karmaşık elastik dalga hareketleridir.

DEPREM Kentleşme çalışmalarında jeoloji ve jeofizik-İnşaat mühendisliği hizmetlerine gerek duyulmasının en önemli sebebi, yaşanabilecek herhangi bir depreme karşı yapıların dayanıklı olmasının sağlanmasıdır

TÜRKİYE’NİN DEPREMSELLİĞİ

Hızla gelişen ilimizde, depreme ve diğer doğa olaylarına dayanıklı mühendislik yapılarına olan gereksinim giderek artmaktadır Yaşanabilecek bu doğa olaylarına dayanıklı yapıların tasarım ve inşasında, jeolojik ve jeofizik-inşaat mühendisliği hizmetlerin önemi çok büyüktür. Ülkemizde, jeolojik ve jeofizik-inşaat mühendisliği hizmetlerin uygulamalarında özellikle son yıllarda önemli bir ilerleme gözlenmektedir. Bunun en önemli nedenlerinden birisi, şüphesiz ki son yıllarda yaşadığımız deprem felaketleridir Ülkemizde yaşanan bu yıkıcı depremlerden sonra, mühendislik yapıları inşa edilmeden önce inşaat alanının zemin özelliklerinin etüdü daha da yaygınlaşmıştır.

Yapı Jeolojik Malzeme (Arazi-Zemin) Günümüz şehirleri ; şehir ve bölge plancıları, mimarlar ve inşaat mühendislerinin ortak çalışmaları sonucunda ortaya çıkmaktadır Bölgesel ve kentsel kullanım için yapılması düşünülen bütün alt yapıların dağılımı ve dağıtımı arazi (jeolojik malzeme) üzerinde olmaktadır Şehir ve bölge plancılarının yerleşim alanı olarak geliştirmeyi düşündükleri bir bölge için söz konusu alanların arazi kullanım potansiyeli ve bunu kontrol eden doğal, fiziksel ve ekonomik sınırlamaları bilmeleri gerekmektedir Yerbilimcilerin önemli bir uzmanlık alanı olan Şehir ve Çevre Jeolojisi, şehirlerin oluşturulmasında arazi kullanımında ve çevresel problemlerin asgariye indirilmesinde, doğal ve değişken çevreden azami ölçüde faydalanmada, yaşadığımız şehir ve onun çevresini daha iyi anlamada ve daha sağlıklı olarak kullanmada jeolojik ve jeofizik bilgilerin (yerbilimsel verilerin) değerlendirilmesini konu edinir. Yapı Jeolojik Malzeme (Arazi-Zemin)

DEPREMİN AFETE DÖNÜŞMESİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER Türkiye’nin coğrafi, topografik özellikleri, Kentlerin yerleşim yeri ve gelişme alanları seçiminde, kent planlamasında doğru kararların alınmaması, Doğal afet risklerine önem verilmemesi vb, Rant ekonomisi ya da rantı maksimize etme Arzusu, Sorumsuzluk, ihmalkarlık, ihlal ve denetimsizlik, Sağlıksız ve güvenliksiz yerleşme sorunları.

SAĞLIKLI VE GÜVENİLİR YAŞAM KOŞULLARI SAĞLAMAK OLAN KENT PLANLANMASI Çalışılan bölgenin doğal ve kültürel değerleri dikkate alınmalı, Çevresel ve afete duyarlı plan kararları ve bunlara dayalı planlar hazırlanmalı, uygulamaya geçilmeli, Doğru yer seçimi, sürdürülebilir ve sağlıklı kentleşme için jeolojik, jeoteknik ve jeofizik etüt bilgi ve raporlar iyi bilinmeli. GÜVENİLİR YAŞAM KOŞULLARI SAĞLAMAK OLAN KENT PLANLAMA

KENT PLANLAMA SÜRECİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN TEMEL NOKTALAR Gelişmelerde doğal ve çevresel değerlere duyarlılık, Bölgenin depremin merkez üssüne ve diri yer kırıklarına yakınlığı, Bölgenin zemin yapısı, jeolojik yapısı, toprak koşulları ve yer altı su durumu, Harita bilgisi, Yer seçimi ve arazi kullanım kararları, Bölgede yaşayan nüfus ve nüfus yoğunluğu, Alt ve üst yapıların yoğunluk, tasarım ve inşaat kalitesi, Afet ve risk yönetiminde etkinlik durumu, Toplumun bilinç düzeyi vb.

YERLEŞİME UYGUNLUK ÇALIŞMALARINDA HANİ TÜR ANALİZLER YAPILMALI Zemin analizleri Taşkın haritaları Jeoloji Jeoteknik Jeofizik haritaları Mikro bölgeleme haritaları ve raporları İmar planları yapılmalıdır.

İMAR PLANLARINDA ÖNEMLİ NOKTALAR

İMAR PLANLARI AŞAMALARI Çevre düzeni planı Bölge planı Nazım İmar Planı Uygulama İmar Planı

Deprem zararlarının azaltılması konusunda Kent planlamanın rolü büyüktür

AFET VE RİSK YÖNETİMİ Ülke, bölge ve yerleşim yerleri düzeyindeki planlar arasında tutarlılık olmalı, uyum sağlanmalı, tümüyle ya da kısmi olarak gelişmenin kısıtlanacağı alanlar tanımlanmalı Yüksek düzeyde risk taşıyan alanlarda nüfus ve ekonomik faaliyetlerin yoğunlaşması önlenmeli Bölgesel ulaşım master sistemi planlanmalı Bölgesel deprem senaryoları ve mikro bölgelendirme yapılmalı. Coğrafik Bilgi Sistemi (CBS) oluşturulmalı . Deprem sonrasında toplanma ve hayatı idame Noktaları planlanmalı.

FARKLI KENTSEL FORMLARA GÖRE YER SEÇİMİ ÖLÇÜTLERİ Fay hattında ve yoğun kullanılan alan ve yapılarda, yapı yoğunluğunun düşük, yapı adalarının küçük olması planlanmalı. Konut alanlarında gereksinim duyulan açık ve yeşil alanların dışında, deprem sonrasında kullanılabilecek açık alanların düzenlenmesine. Eğimi fazla (yaklaşık %20 ve üzeri) olmaması Depremin etkilerini azaltmaya yönelik ulaşım planlamasına uygun büyüklüğe ve topografyaya sahip alanlar konut alanı seçilmesi.

FARKLI KENTSEL FORMLARA GÖRE YER SEÇİMİ ÖLÇÜTLERİ Bina uzun cephelerinin deprem kuvvetine paralel olarak deprem güçlerini karşılayacak biçimde ya da deprem deneyimlerine göre uygun şekilde yerleştirilmesi Depreme dayanıklı üretim sisteminin ve standartların yer parametrelerine özgü oluşturulması. Tercih edilmemesine rağmen yapılacak büyük ölçekli konut yapıların, sistem içinde bağımsız yer ve şekillerde planlanması. Bina yüksekliklerinin, zemin koşullarına, itfaiye standartlarına uygun olması. Yapılaşmada ayrık nizamın tercih edilmesi, zorunlu ise bitişik nizamda yapılaşmada farklı bina yüksekliklerinin yapılmaması.

FARKLI KENTSEL FORMLARA GÖRE YER SEÇİMİ ÖLÇÜTLERİ Yapılaşmada dilatasyon kurallarına özen gösterilmesi. Eğimli arazide olsa bile yapı temellerinin aynı seviyede inşa edilmesi. Enerji, iletişim ve su şebekesinin yer altından, yeşil alanların içerisinden geçirilmesi. Bina biçimlerinin düzgün geometrik formda olması. Parsel içi çekme mesafelerinin deprem riski az alanlara göre artırılması. Maliyet ve deprem etkilerini azaltmak için yatayda gelişmenin sağlanması

BÖLGE VE KENT ÖLÇEĞİNDE PLANLAMADA YERSEÇİMİ İLKELERİ SAĞLIKLI KENTLEŞMENİN BİR GEREĞİDİR Jeoloji ve Jeofizik Mühendislerinin görevi, kentsel planlama için öngörülen bir alana ilişkin jeolojik ve jeoteknik bilgilerin, özellikle şehir plancılarına, onların kolayca anlayıp yorumlayabilecekleri bir biçimde sunabilmektir. Şehir plancısı, her türlü yerleşim alanı için jeoloji ve jeofizik mühendislerinin önerileri doğrultusunda bu özellikleri dikkate alarak arazi kullanımını planlar. Böylece sağlıklı kent yapısı elde edilir. Bu sebeple planlamada yerbilimciler ve şehir plancıları birlikte görev alırlar. Yerbilimleri, kentleşmenin vazgeçilmez bir yan disiplini olup, jeolojik ve jeoteknik etütler; şehir plancısı için uygun yerleşim alanı, mimar için uygun yapı tipi ve inşaat mühendisi için zeminin taşıma gücü kapasitesinin belirlenmesinde başvurulan en önemli veri kaynağıdır. ŞEHİRLEŞME Veri Kaynağı İlgili Alan Kullanıldığı Yer Jeolojik ve Jeoteknik Etütler ► Şehir Plancısı Uygun Yerleşim Alanı ► Mimar Yapı Tipi ► İnşaat Mühendisi Zeminin Taşıma Gücü

GEOTEKNİK KAVRAMI (Magar, 1998)

GEOTEKNİK ETÜTLERDE GÖREV ALAN TEKNİK ELEMANLAR İnşaat Müh. Jeoloji Müh. Topoğraf Jeofizik Müh. Ziraatçı JEOTEKNİK İNCELEME Hidrojeolog Biyolog Fotojeolog Arşivci Kimyager

İMAR VE KENT PLANLAMASINDA NELER ARAŞTIRILIMALIDIR Tasarlanan yapı için arazi ve çevre etkilerinin genelde uygun olup olmadığı araştırılır. En iyi yapım yöntemi planlanır Zemin ve diğer yerel koşullar nedeni ile yapım sırasındaki olası güçlük ve gecikmeler önceden belirlenir. Seçenek olması halinde farklı arazilerin göreceli uygunlukları veya aynı arazinin farklı yerlerinin uygunluğu değerlendirilir. Doğal olarak veya işin sonucu olarak zemin ve çevre koşullarında olabilecek değişiklikler saptanır. Bu değişikliklerin yapılacak yapıda, yakın yapılarda ve çevrede neden olacağı etkileri araştırılır. Yeni işlerde yapılacak zemin araştırmaları; yapılacak yapının özelliğine göre zeminin davranışını önceden kestirebilmek ve yapım sırasında karşılaşılacak problemleri önceden belirleyebilmek için toplanacak bilgilerin tümünü kapsar.