ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ Prof. Dr. Ş. Şule ERÇETİN

Sunu Planı: Örgütsel Davranışın Tarihi Gelişimi ve Yaklaşımlar i. Klasik Yönetim Anlayışı Bilimsel Yönetim Yaklaşımı Yönetim Süreçleri Kuramı Bürokrasi ii. Neoklasik Yönetim Anlayışı iii. Çağdaş Yaklaşımlar Sistem Yaklaşımı Durumsallık Yaklaşımı

Örgütsel Davranışın Tarihi Gelişimi ve Yaklaşımlar Hızla değişen ve gelişen dünya düzeni, Her yeni dönemde eski anlayışların ihtiyaca karşılık veremez duruma gelmesi, Dönem dönem üç ana yönetim yaklaşımının ve dolayısıyla örgüt davranışlarının ortaya çıkışı.

1.Klasik Yönetim Anlayışı a. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı b. Yönetim Süreçleri Yaklaşımı c. Bürokrasi 2. Neoklasik Yönetim Anlayışı 3. Çağdaş Yaklaşımlar a. Sistem Yaklaşımı b. Durumsallık Yaklaşımı

Üretimi ve verimliliği arttırmak amacıyla; Bilimsel Yönetim İlkeleri 1. Klasik Yönetim Anlayışı a. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (Taylorizm) ve İnsana Bakış Üretimi ve verimliliği arttırmak amacıyla; Bilimsel Yönetim İlkeleri

Taylor’ın Gözlemleri Verimsiz bir çalışma düzeni ve büyük israflar vardır. İşçilerde fazla çaba göstererek çalışmalarının kendilerine bir çıkar sağlamayacağını bildikleri için az çalışıp yorulmadıkları ölçüde kendilerini karlı zannetmektedirler ve bu sebeple işveren ile işçi çıkarları birbirine tamamen ters düşmektedir.

Taylor’ın Gözlemleri İşçiler, daha çok çalıştıkları ve ürettikleri takdirde devamlı olarak çok çalışmak zorunda kalacaklarını düşünmektedirler. Yapılan işlerde standartlaşma olmadığı için işçiler işlerini kendi bildikleri gibi yapmaktadırlar. İşçilerin işe alınmasında yetenek, bilgi ve kapasiteleri dikkate alınmamaktadır.

Bir iş en verimli şekilde yapılmak isteniyorsa, eski alışılmış usuller bir kenara bırakılarak yeni yöntemler geliştirmeye çalışılmalıdır. Bir işin ölçümü, değerlendirilmesi ve yapımı bilimsel yöntemlerle gerçekleştirilmelidir. Seçilen işçilerin bilimsel metotlarla eğitilmesi sonucu istenilen performans elde edilebilir. İşin planlanmasını ve organize edilmesini yöneticiler üstlenirken; sorumluluklar, yöneticiler ile işçiler arasında dengeli bir şekilde dağıtılmalıdır. Taylor’un ilkeleri şunlardır:

BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI 1. Standartlaştırma 2. Hareket ve zaman etüdü 3. Sistematik seçim ve eğitim 4. Parça başı ücret sistemi 5. Fonksiyonel ustabaşılık

Bilimsel Yaklaşımın İnsana Bakış Açısı: Bireysel gereksinimler göz önüne alınmamıştır. İnsanlar yalnızca bir üretim aracı olarak görülmüş, bir makineden farksız oldukları düşünülmüştür. Yöneticiler çalışanları robot gibi gördüklerinden onların dinlenme, eğlenme ya da diğer sosyal faaliyetlere olan gereksinimlerini düşünmemişlerdir.

Bilimsel Yaklaşımın İnsana Bakış Açısı: Doğal örgütlenmelerin göz ardı edildiği, biçimsel yapının önem kazandığı yönetim söz konusudur. Görev ve sorumluluklar çok katı ve kesin çizgilerle ayrıldığından çalışanlarda mekanikleşme görülmektedir.

Bilimsel Yaklaşımın İnsana Bakış Açısı: İnsanların sadece maddi kazanç için çalıştıkları, maddi bir kazancı olmadığı sürece işten kaçtığını ifade etmektedir. Çalışanların sürekli olarak yöneticiler tarafından denetlenmesi gerekmektedir.

Planlama Örgütleme Emir verme Eşgüdümleme Kontrol b. Yönetim Süreçleri Yaklaşımı (Fayolizm) ve İnsana Bakış Sadece üretim ve verimlilik üzerinde değil bütün yönetim süreçleri ile ilgilenmiştir.

Fayol 14 Yönetim İlkesi: Yapısal İlkeler Süreç İlkeleri İşbölümü, yetki ve sorumluluk, yönetim birliği, merkezcilik, sıradüzen ilkesi Süreç İlkeleri Kumanda birliği, disiplin, adalet, maaş ve ücret, genel çıkarların üstünlüğü Sonuçsal İlkeler Girişim ilkesi, işe devamlılık, işbirliği, düzen.

Yönetim Süreçleri Yaklaşımının İnsana Bakış Açısı: İnsan ilişkileri ve davranışları incelenmemiş, insan unsuru ile makine arasında bir fark gözetilmemiştir. Bireylerin işten ve sorumluluktan kaçtığı ileri sürülmüş, çoğu kez tembelliği yeğlediği düşünülmüştür. Bireylerin maddi ihtiyaçları karşılandığı sürece mutlu olacağı öne sürülmüş, sosyal ihtiyaçları göz önüne alınmamıştır.

c. Bürokrasi (Max Weber) ve İnsana Bakış Bürokrasi Nedir?

Max Weber’ e göre; salt yasa ve kurallarla çalıştırılan bürokrasi, en saf ve ülküsel yönetim biçimidir.

Weber’in Yetki Sınıflaması Yasal/Ussal Geleneksel Karizmatik

Özellikleri; Örgütlerin belli bir düzene ve kararlılığa ulaşması amaçlanmıştır. Görevler arasında çok açık ve keskin bir ayrım, net bir iş bölümü vardır. Ancak; çalışanlarda can sıkıntısına yol açabileceği göz ardı edilmiştir.

Özellikleri; Piramit şeklindeki hiyerarşi ile üstlerin astlar üzerindeki otorite sınırı açık olarak çizilmiştir. Otorite hiyerarşisinin iletişimi olumsuz etkileyebileceği ve insanlar arası etkileşimi azaltacağı göz önüne alınmamıştır.

Özellikleri; İşe personel almada temel ölçüt, teknik yeterliliktir. Diğer kişisel özellikler önemli görülmemiştir.

2. Neoklasik Yönetim Yaklaşımı ve İnsana Bakış Bu kuramın ana fikri, çalışan “insan” unsurunu anlamaya çalışmak örgüt yapısı ile insan ilişkilerini ortaya çıkarmak, doğal örgütlerin oluşmasına fırsat vererek özellik ve ihtiyaçlarını belirlemektir.

Ortaya Çıkışı… Çalışma ortamlarındaki sosyal ihtiyaçların karşılanması ile üretim artışı “İnsan sosyal ve psikolojik bir varlık” Hawthorne Araştırmaları İnformal gruplarda etkileşim ve iletişiminin olumlu bir örgüt iklimi sağladığı dolayısıyla da verimi arttırdığı Bireylerde daha mutlu bir çalışmalar

Diğer Özellikler: Bu dönemde doğal örgütler ön plana çıkmış, insan ilişkilerine değer verilmeye başlanmıştır. İletişimin dikey yapısı yerini yatay ve çapraz iletişime bırakmıştır. Merkeziyetçi anlayıştan uzaklaşılıp yetki ve sorumluluklar yatay olarak dağıtılmaya başlanmıştır.

3. Çağdaş Yönetim Anlayışı Ne sadece klasik yönetim anlayışı gibi üretim ve yapıya önem vermiştir ne de sadece insana değer vermekle sınırlı kalmıştır. Örgüt yapısı itibari ile ne yetki ve sorumluluğun tepede toplandığı, katı bir yapı ne de çok gevşek bir yapılanma söz konusudur. 3. Çağdaş Yönetim Anlayışı

Etkileşimci bir süreç ön plana çıktığı için hem dikey, hem yatay hem de çapraz iletişim aynı değerde önemli görülmektedir. Çağdaş yaklaşımlarda doğal örgütler bir tehdit gibi görülmemekte, bu grupların dinamizminden faydalanılmaktadır.

a. Sistem Yaklaşımı ve Özellikleri Sistem Nedir? a. Sistem Yaklaşımı ve Özellikleri Her bir sistem kendini oluşturan alt sistemlerden oluşur. Bu öğeler arasında sürekli, düzenli ve bilinçli ilişkiler vardır. Her bir parça, bütün için önemlidir ve değerlidir.

Sistem yaklaşımı yönetime, örgütü hem bir bütün olarak hem de daha geniş bir bütünün parçası olarak görebilmeyi önermektedir. Çünkü genel kanı her bir parça faaliyetlerinin bütünü etkilediği yönündedir.

Sistemlerde girdi, süreç, çıktı, dönüt ve çevre öğeleri bulunur.

Sistemler gücünü artırmak için sürekli bir büyüme ve gelişme girişimi içindedir. Bu büyüme ve gelişme çabaları içinde zaman zaman güç yitimine (entropy) de uğrarlar.

b. Durumsallık Yaklaşımı Durumsallık yaklaşımı, eğer yönetimde başarı bekleniyorsa, değişik durum ve koşullarda değişik yöntem ve teknik kullanılmasının gerekliliğini savunmaktadır. Bir sistem olarak örgüt yapısı duruma, amaca, çalışanlarına, bulunulan yerin değerlerin göre farklılık göstermektedir. O halde “her zaman her yerde geçerli” bir örgüt yapısından söz edilememektedir. b. Durumsallık Yaklaşımı

Durumsallık yaklaşımında Neler Göz Önüne Alınabilir? İşletmenin kendi koşulları Kullandığı teknolojinin özellikleri Her Yönetim farklı koşulları göz önüne almalıdır. Kullanıldığı personelin sosyo-kültürel özellikleri İşletmenin çevresel koşullar veri unsurlarla ilişkisi

Özetle; Kaynak: Mullins, L. J. “Management And Organizational Behaviour”, Prentice Hall, 2005.

Kaynaklar: Öztekin, A. “Yönetim Bilimi”, Siyasal Kitabevi, 2005. Balçık, B. “İşletme Yönetimi”, Nobel Dağıtım, 2002. Aydın, M. “Eğitim Yönetimi”, Hitaboğlu Yayıncılık, 2005. Koçel, T. “İşletme Yöneticiliği”, Arıkan Yayıncılık, 2007. Sabuncuoğlu, Z., Tüz, M.“Örgütsel Psikoloji”, Furkan Ofset, 2003. Mullins, L. J. “Management and Organizational Behaviour” Prentice Hall,2005.