LAW 201 INTRODUCTION TO LAW fundamental concepts of LAW Res. Asst. [*]

BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ KAVRAMI Borç, en dar anlamda borç, para borcunu ifade eder. Dar anlamda borç ise, bir hukuki ilişkide iki kişiden birinin diğerine karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu şeyi ifade eder. Geniş anlamda borç ise, alacaklı ve borçlu diye isimlendirilen iki taraf arasındaki hukuki bağı ifade eder ki buna borç ilişkisi denir.

BORÇ İLİŞKİSİ Borç ilişkisi iki taraf arasında mevcut olan ve kendisine borçlu denen tarafı kendisine alacaklı denen tarafa karşı kendisine edim denen belli bir davranış biçiminde bulunmakla yükümlü kılan bir hukuki bağdır. Unsurları: Alacaklı(creditor) Borçlu(debtor) Edim (performance): borç ilişkisine dayanarak alacaklının borçludan yerine getirilmesini isteyebileceği ve borçlunun da yerine getirmekle yükümlü olduğu bir davranış biçimidir.

BORCUN KAYNAKLARI 1. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR 2. HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇLAR 3. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR

1.SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN BORÇLAR Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur. Bu irade açıklamalarından birine öneri diğerine ise kabul denir. A) Öneri(İcap, offer): bir sözleşmenin meydana gelmesi için gerekli olan irade açıklamalarından zaman itibariyle birincisidir. B) Kabul (acceptance): bir sözleşmenin meydana gelmesi için gerekli irade beyanlarından ikincisidir. Sözleşmenin Kurulduğu An: Hazır olanlar arasında yapılan bir sözleşme kabul beyanının açıklandığı an kurulmuş olur. Hazır olmayanlar arasında kurulan sözleşmeler ise, kabul beyanının önerene ulaştığı anda kurulmuş olur. Ancak bu tür sözleşmeler, kabulün gönderildiği andan başlayarak hüküm ve sonuçlarını doğurur.

SÖZLEŞMELERİN ŞEKLİ Kural: Şekil Serbestisi (freedom of form principle): sözleşmenin geçerliliği kanunda aksi öngörülmedikçe hiçbir şekle bağlı değildir. **HMK m.200 uyarınca 2590 TL’yi geçen sözleşmelerin ispatı için senet, yani yazılı şekil gerekir. Yazılı Şekil(written form): bir sözleşmenin bir belgesinin olması anlamına gelir. Bu belgede bir metin, metnin altında borç altına giren tarafın imzası bulunmalıdır. Resmi şekil (official form): sözleşmenin hakim, noter ve tapu memuru gibi resmi memurların önünde yapılması demektir.

2. HaksIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇLAR Haksız fiiller hukuka aykırı olan ve başkasına zarar veren davranışlardır. Bu tür davranışlar neticesinde ortaya çıkan zararı, zarar veren kişi tazmin etmekle yükümlü olur. Buna haksız fiil sorumluluğu denir. TBK m. 49

HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI 2. ZARAR 3. NEDENSELLİK BAĞI 4. KUSUR 5. HUKUKA AYKIRILIK

haksIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN SONUCU: ZARARIN TAZMİNİ Haksız fiil sorumluluğu için gereken şartlar varsa, zarar veren kişi zarar gören kişinin zararını tazmin etmelidir. Haksız fiil sorumluluğu sonucu tazminattır (compensation). Ortaya çıkan zarar maddi ve manevi zarardır. Dolayısıyla maddi ve manevi tazminat söz konusu olacaktır. Maddi tazminat da, nakden tazmin ve aynen tazmin olarak ikiye ayrılır.

3.SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR Sebepsiz zenginleşme, bir kimsenin haklı bir sebep olmaksızın bir başka kimse aleyhine zenginleşmesidir. Sebepsiz zenginleşmenin söz konusu olabilmesi için 4 şart gereklidir. 1.Bir kişinin malvarlığında artma olmalıdır. 2. Diğer bir kişinin malvarlığında ise azalma olmalıdır. 3. Zenginleşme ile fakirleşme arasında nedensellik bağı olmalıdır. 4. Zenginleşmenin haklı bir sebebe dayanmaması gerekir.

hÜKÜMLERİ Yukarıdaki şartları taşıyan bir sebepsiz zenginleşme varsa, başkasının zararına zenginleşen kişi, bu zenginleşmeyi geri vermekle yükümlüdür. Sebepsiz zenginleşen taraf, bu malı geri vermeyi gönüllü olarak kabul etmez ise, fakirleşen tarafın bu kişiye karşı sebepsiz zenginleşme davası açması gerekir.

BORÇLARIN HÜKÜM VE SONUÇLARI

Borcun İFASI İfa (performance), borç ilişkisinin konusu olan edimin borçlu tarafından alacaklıya karşı yerine getirilmesi ve böylece borcun sona erdirilmesidir. Şahsen ifa (personal performance): borcun bizzat borçlu tarafından ifa edilmesinde alacaklının menfaati bulunmadıkça, borçlu borcunu şahsen ifa etmekle yükümlü değildir. Tam ifa(full performance): kural olarak borçlu, borcunu tam olarak yerine getirmelidir. Alacaklı kısmi ifayı (partial performance) kabul etmek zorunda değildir. TBK m. 89,90 İfanın İspatı: borçlu ifayı belgelendirmek için alacaklıdan bir makbuz veya borç senedinin geri verilmesini veya iptal edilmesini isteyebilir. Alacaklı makbuz vermeyi reddederse borçlu da ifadan kaçınabilir.

BORCUN İFA EDİLMEMESİ Borcun ifa edilmemesi (non performance of obligation) borçlunun taahhüt ettiği edimi hiç veya gereği gibi yerine getirmemesi gerekir. Borç borçlunun kusuruyla veya kusuru bulunmadan ifa edilmeyebilir. Kusursuz imkansızlık borcu ortadan kaldırır. TBK m. 136

SONUÇLARI 1. AYNEN İFA(Action for Specific Performance) 2. TAZMİNAT DAVASI(Action for Compensation) 3. SÖZLEŞMEDEN DÖNME VE FESİH(Cancellation of Contract)

BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ Borçlunun temerrüdü (default of debtor) borçlunun borcunu zamanında ifa etmemesi, ifa etmemekte direnmesidir. Borçlunun temerrüdü, ifası mümkün olan ve muaccel hale gelmiş bulunan bir borcun, alacaklının ihtarına rağmen, borçlu tarafından zamanında ifa edilmemesidir.

BORÇLARIN SONA ERMESİ 1. İFA 2. İBRA 3. YENİLEME 4. ALACAKLI VE BORÇLU SIFATININ BİRLEŞMESİ 5. KUSURSUZ İMKANSIZLIK 6. TAKAS 7. ZAMANAŞIMI TBK m. 146-147