BİT’İN SOSYAL VE KÜLTÜREL KATKILARI Bilgi Toplumu Dijital Vatandaşlık

BİT’İN SOSYAL VE KÜLTÜREL KATKILARI Bilgi teknolojilerinin hızlı gelişmesiyle bütün dünyayı saran bir iletişim ağı kurulmuştur, Bu küresel iletişim ağı bilimsel araştırmaların, üretkenliğin, kültürel değişmelerin, global ticaretin ve global eğitimin ana bilgi kaynağı olmuştur. Bu ağ dünyada yaşayan tüm insanlar arasında yazılı, sözlü ve görüntülü iletişim kurmak için küresel bir merkez oluşturmaktadır.

BİT’İN SOSYAL VE KÜLTÜREL KATKILARI Bilişim teknolojileri ve üretim teknolojileri hızla gelişip, değişiyorken artan acımasız rekabet ortamı insanların yaşama dair beklentilerini, taleplerini de değiştirmektedir. Gelişen ve değişen tüm şartlar incelendiğinde bu küresel hareketlerin kendi anayasalarını, temel ilke ve prensiplerini uygulamaları sonucunda dünyada büyümenin, serbestleşmenin ve şeffaflaşmanın artacağı kabul edilmektedir.

BİT’İN SOSYAL VE KÜLTÜREL KATKILARI Devletlerin yönetiminden sosyal yaşam kadar bütün alanlarında bu gelişmeden etkilenmediğini söylemek mümkün değildir. Bilişim teknolojileri yaşantımızın her santimi için yenilikler getirmiş olmasına rağmen toplumların belki de en hayati işlevi olan eğitim alanında kullanılmaları son derece sınırlıdır.

BİT’İN SOSYAL VE KÜLTÜREL KATKILARI Bilişim teknolojilerinin, bireysel ve toplumsal yaşamın hemen hemen tüm boyutlarını etkilediğini söylemek günümüzde bir sav olmaktan çıkmış ve genel geçer bir görüş haline gelmiştir. Söz konusu etkileri genel olarak bir taraftan olumlu etkiler ve olumsuz etkiler, diğer taraftan doğrudan etkiler ve dolaylı etkiler olarak sınıflamaya çalışmak olanaklıdır. Olumlu etkilerin, ağırlıklı olarak doğrudan gözlenebilir ve ekonomik olarak hesaplanabilir olmaları nedeni ile sınıflanmaları ve tartışılmalarının çok daha kolay olmasına karşın, olumsuz etkiler için net bir sınıflama ve tartışma yapabilmek çok kolay değildir.

BİT’İN SOSYAL VE KÜLTÜREL KATKILARI Bunun temel nedeni, olumsuz etkilerin ağırlıklı olarak sosyal, kültürel ve dolaylı olmaları ve bu nedenle üzerlerinde daha öznel değerlendirmelerin yapılabiliyor olmasıdır. Örneğin Facebook hizmete gireli çok uzun bir süre geçmemesine rağmen şikâyetler çok fazla artmıştır. Facebook kısa bir sürede tehdit aracı halini almaya başlamıştır. Bu en güncel uygulamalardan sadece biridir.

Bilgi Toplumu Geçmişten günümüze toplumların gücü farklı kaynaklara dayanmıştır. Özellikle sanayi toplumu kavramı sanayileşmeye bağlı üretimi temel almış ve bunun çerçevesinde uzun yıllar varlığını sürdürmüştür. Sanayi toplumundan sonraki süreçte ise temel üretim ve güç faktörü bilgi olmuş bu bağlamda bilgi toplumu olmak önemini giderek artırmıştır.

Bilgi Toplumu Bilgi toplumunun farklı yaklaşımlara sahiptir. Öncelikle bilgi toplumu; yakın çağa damga vuran bilgi patlaması sonucu temel üretim faktörünün bilgi olduğu, bilginin işlenmesinde ve depolanmasında da bilgisayar ve iletişim teknolojilerini baz alan bir toplum yapısıdır. Ayrıca bir ülkedeki bilgi toplumu değerlendirmesi o ülkedeki Gayri Safi Milli Hasılanın kaçta kaçının bilgi sektörüyle doğrudan ya da dolaylı ilişkisine bakılarak yapılabilir.

Bilgi Toplumu Türkiye de dünyadaki bilgi toplumu ile ilgili atılan adımları ve bu yöndeki çabaları takip etmiş böylece T.C Kalkınma Bakanlığı ile bilgi toplumu gerekliliklerini yerine getirme amacıyla “bilgi toplumu stratejisi geliştirmiştir. Böylece çeşitli raporlar ve araştırmalar ortaya çıkmış ayrıca bilgi toplumunun unsurları ile daha verimli çalışmalar gerçekleşmesi sağlanmıştır.

Dijital Vatandaşlık Bir toplumu oluşturan bireylerin yani vatandaşların, ait oldukları toplumdaki vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme, hak ve fırsatlarını kullanma ve günlük yaşamlarını devam ettirme dijital vatandaşlık kavramını ortaya çıkarmıştır. Dijital vatandaşlık en genel kapsamda teknoloji kullanımına ilişkin davranış normları olarak tanımlanmaktadır. Dijital vatandaşlık teknolojiyi kullanırken etik ve uygun davranışlarda bulunma ve bu konuda bilgilenmeyi içermektedir.

Dijital Vatandaşlık Buna göre dijital vatandaşı şöyle tanımlayabiliriz. Bilgi ve iletişim kaynaklarını kullanırken eleştirebilen, Çevrimiçi yapılan davranışların etik sonuçlarını bilen, Ahlaki olarak çevrimiçi kararlar alabilen, Teknolojiyi kötüye kullanmayarak başkalarına zarar vermeyen, Sanal dünyada iletişim kurarken ve işbirliği yaparken doğru davranışı teşvik eden vatandaştır.

Dijital Vatandaşlık Dijital Vatandaşlık Eğitimi Neden gereklidir?  Teknoloji geliştikçe, kullanımı ile ilgili sorunlar giderek ve katlanarak artmaktadır.  Bu nedenle teknolojik davranış ya da teknolojik vatandaşlık ile ilgili davranışların, değerlerin, etik kuralların ve bilincin oluşturulmasının gerekliliği açıktır.

Dijital Vatandaşlık Türkiye’de teknolojinin hayatın her alanında kullanılmasının getirdiği en önemli sorunlardan biri teknolojinin yerinde, hak ve sorumluluklar doğrultusunda etik bir biçimde kullanılmamasıdır. Örneğin, kameralı cep telefonları ile öğrencilerin, ders içi ve ders dışında etik olmayan görüntüler çekmeleri ve internet aracılığıyla bunları yaymaları Türk basınında yer alan önemli konulardan birini oluşturmuştur. Ülkemizde teknoloji kullanımı ile ilgili sorunlar gün geçtikçe artmakta ancak çözüme yönelik programlar geliştirilerek uygulanması yapılmamaktadır.

Dijital Vatandaşlık Örneğin: Ders sırasında cep telefonu kullanımı, Yasal olmayan yollardan eser hırsızlığı (örneğin yasa dışı müzik ve kitap indirme), Öğrencilerin bilgisayar ve interneti ders sırasında oyun amacıyla kullanmaları

Dijital Vatandaşlık Dijital Vatandaşlığın Boyutları nelerdir? Dijital vatandaşlık ve teknoloji kullanımı konularında, suiistimal ve kötüye kullanım karmaşıklığını anlamanın bir yolu olarak, dijital vatandaşlık davranışı oluşturan dokuz genel alan belirlenmiştir. Bunlar: Dijital erişim: Üretken vatandaşlar olmak için, eşit olarak teknolojik imkanlara dijital erişim sağlanması anlamına gelir. Örneğin, cinsiyet, ırk, yaş, etnik kimlik, fiziksel ve zihinsel farklılıklara aldırış etmeden elektronik topluma tam katılımın sağlanmasıdır.

Dijital Vatandaşlık Dijital ticaret: Elektronik ortamlarda satma ve satın alma işlemlerini yapacak yeterliliğe sahip olma anlamına gelir.  Dijital iletişim: İletişim biçimlerinin değişikliğe uğrayarak elektronik araçlar vasıtasıyla da yapıldığının farkında olmadır. Örneğin, e-posta, cep telefonu, anlık mesajlaşma teknolojisi kullanıcıların iletişim yolunu değiştirmiştir.  Dijital okuryazarlık: Öğrenme – öğretme sürecinin artık teknoloji kullanılarak da gerçekleştirildiğinin farkında olmadır.

Dijital Vatandaşlık Dijital etik: Sanal dünyada gösterilen davranışın ya da işin elektronik standardının da olduğunun farkında olmadır. Örneğin, siber zorbalık, sanal küfürleşme, sexting (mobil küfürleşme) gibi birçok olumsuz kavram sunan dijital dünya, her bireyin bilinçli bir internet kullanıcısı olması gerekliliğini kaçınılmaz hale gelmiştir. Dijital kanun: Sanal dünyada yapılan işlerin elektronik sorumluluğunun olduğu ve kanunlarla yaptırım altına alındığı anlamına gelir. Örneğin, ülkemizde bazı hizmetlerin (çocuk pornografisi, yasadışı organ ve uyuşturucu satışı, intihara meyilli hale getiren web siteleri ve kumar gibi faaliyetleri içerenler) sanal dünyada yapılması kanunen yasaktır.

Dijital Vatandaşlık Dijital haklar/sorumluluklar: Herkesin sanal dünyada kendini özgürce ifade edebilecek haklara sahip olduğu ve bununda yasaklanamayacağı anlamına gelir. Örneğin, sanal ortamda formlarda görüş bildirme, grup oluşturma, tartışma ortamlarına katılma vb. temel haklar kısıtlanamaz. Dijital sağlık: Dijital dünyada hem fiziksel, hem ruhsal hem de psikolojik yönden sağlığı direk ya da dolaylı olarak etkileyecek etmenlerin bulunduğunun farkında olmadır. Örneğin, göz sağlığı, tekrarlayan stres sendromu, a-sosyal yaşam, içe kapanıklık ve fiziksel bozukluklar (bel ve sırt ağrıları) yeni teknolojik dünyada ele alınması gereken konulardır

Dijital Vatandaşlık Dijital güvenlik: Bireyin sanal ortamda kendi güvenliğini sağlayacak önlemleri alması demektir. Örneğin, başkalarının bilgilerini izinsiz kullanma, solucan, virüs veya truva atı oluşturma, spam gönderme, birilerinin bilgilerini veya mallarını çalma vb. faaliyetlerin farkına vararak gereken güvenlik tedbirlerinin alınması( virüs programları, filtreleme programları vb.)  Tüm bu bilgilere göre, aşağıdaki tabloda belirtilen özelliklere göre, klasik devlet ile dijital devlet arasındaki farkları da belirleyebiliriz.

Dijital Vatandaşlık Klasik Devlet E-Devlet Pasif Vatandaş Kağıt Temelli İletişim Dikey/Hiyerarşik Yapılanma Yönetimin Veri Yüklemesi Eleman Yanıtı Eleman Yardımı Nakit Akışı/ Çek Aktif Vatandaş Elektronik İletişim Yatay/Koordineli Ağ Yapılanması Vatandaşın Veri Yüklemesi Otomatik Sesli Posta, Çağrı Merkezi vb. Kendi Kendine Yardım Elektronik Fon Transferi (EFT)

Dijital Vatandaşlık Klasik Devlet E-Devlet Tek Tip Hizmet Bölümlenmiş / Kesintili Hizmet Yüksek İşlem Maliyetleri Tek Yönlü İletişim Kapalı Devlet Kurum Bazlı Hizmet Kişiselleştirilmiş/Farklılaştırılmış Hizmetler Bütünsel / Sürekli / Tek-duraklı Hizmet Düşük İşlem Maliyetleri Etkileşim Şeffaf Devlet Süreç Bazlı Hizmet