Kervan Yolları

ایروان، نخجوان عهدنامه ترکمنچای ایروان، نخجوان عهدنامه ترکمنچای

Kafkasya Egemenliği; Azerbaycan Gürcistan Dağıstan Ermenistan İran Egemenliği Batı Türkistan Egemenliği Türkmenistan Özbekistan Hazar Bölgesi Rus-İngiliz Mücadelesi Rus-Osmanlı Mücadelesi Rotası Yenilenmiş İpek Yolu Egemenliği Doğu Karadeniz Limanlarının Kontrolü Petrol Bölgesi!

Signed on August 31, 1907, in St. Petersburg, Russia, the Anglo-Russian Convention of 1907

1914 I. World War

Hafız Hakkı Paşa Enver Paşa Ziya Paşa İhsan Paşa Ahmed Fevzi Paşa İzzet Paşa

CEPHELER: Çanakkale Cephesi Kanal Cephesi Filistin Cephesi Suriye Cephesi Hicaz Cephesi Yemen Cephesi Irak Cephesi Kafkas Cephesi Makedonya Cephesi Romanya Cephesi Galiçya Cephesi İÇ SORUNLAR: Ermeni Meselesi Rum Meselesi Suriye Meselesi Arap İsyanı Mali Kriz

Yollar: Erzurum-Hasankale Harb Mıntıkası: İktisadi, Siyasi, Beşeri, Etnik, Askeri. Orduyu Gençleştirme Meselesi Yeni Tarz Mesai ve Zihniyet Umumi Seferberlik Cihad Fetvası-İlamı

! Sarıkamış’ın stratejik öneminden ziyade, önemli olan Kars ve onun ötesi idi. Asıl amaç ilk etapta Hazar Denizi’ne kadar olan bölgeyi, Osmanlı hakimiyeti altına almaktı.

BOA, DH.ŞFR, 437/77 Bayezid Mutasarrıflığı'ndan alınan bilgiye istinaden, Erzurum Valiliğinden Dahiliye Nezareti'ne çekilen şifreli telgrafta; "Yapılan tahkikata göre hâlen Iğdır kasabasında fazla asker bulunmayıp şimdilik yüz asker mevcut olduğu, ancak Rusların Kars ve Sarıkamış mevkilerinde asker yığmakta oldukları hudut müfreze kumandanlığının yazısından anlaşılmıştır" denilmektedir. 18 Ağustos 1914

BOA, DH.UMVM, 72/3 Osmanlı Ordusu Başkumandanlığı'ndan, Başkumandan Vekili Enver Paşa imzasıyla Dahiliye Nezareti'ne gönderilen yazıda; "Kafkasya hududunda 3. Ordu bölgesindeki bağlantı yollarının her mevsimde ve bilhassa kış mevsiminde kullanılmaya ve sevkıyata uygun bir hale getirilmesi büyük önem taşımaktadır" denilmektedir. Bu hususta her vilayet kendi bölgesindeki yolları geçilebilir halde tutmakla mükelleftir. Yollarda askerler çalıştırılmakta ise de yeterli olmadığından askerlikle mükellef olmayan ahalinin de ilan edilen cihada, ordunun geri hizmetlerinde çalışarak iştirak etmeleri ve vatani hizmetlerini yerine getirmelerinin bir mükellefiyet olduğu belirtilerek vilayetlere bu durumun bir genelge ile bildirilmesi talep edilmektedir. 28 Kasım 1914

Harekat Planı

Kayıplar 78,000 ölü veya yaralı; 92,000 esir ve 500 top kaybı 5,000 ölü 7,000 yaralı

22 Aralık: Taarruzun ilk günü Türk kuvvetleri, Ruslara karşı oldukça kuvvetli taarruzlar yaptı. 23 Aralık: Harekâtın ikinci günü de Türkler açısından başarıyla sonuçlandı. 24 Aralık: Türk 10. Kolordusu, dağılan Rus kuvvetlerini takip için asıl istikametinden daha kuzeydoğuya kaydı. Bu nedenle Kosor üzerinden Allahuekber Dağları'na saptı. 25 Aralık: Ruslar, berkitilmiş mevzilere çekildi. Türk birliklerine gece taarruzu emri verildi ama yorgunluk nedeniyle taarruz ertelendi.

26 Aralık: Allahuekber Dağları'nı aşan 10. Kolordu'ya bağlı birlikler, 19 saatlik yürüyüş sonunda kuvvetlerinin üçte birini soğuk nedeniyle kaybetti. 27-28 Aralık: 9. Türk Kolordusu taarruzlarına devam etti ama hem Türklerin hem de Rusların durumlarında önemli bir değişiklik olmadı. 29 Aralık: 10. Kolordu Sarıkamış bölgesine geldi. Rus kuvvetleri, 9. ve 10. Kolordu'nun taarruzlarıyla oldukça sıkıntılı saatler yaşadı. Türkler, Sarıkamış İstasyonu ve kuzeyiyle köprüye kadar girdi. Ruslar, karşı taarruzlarla cephesini düzeltti.

BOA, DH.ŞFR, 455/124 Trabzon Valisi Cemal Bey, Borçka'da bulunan Rıza Bey'den almış olduğu telgrafın bir suretini Dahiliye Nezareti'ne göndermiştir. Bu telgrafta bildirildiğine göre; "Kafkasya mıntıkasındaki Rus kuvvetleri, Batum'da 10 bin, Kars'ta 10 bin, Sarıkamış'ta 50 bin, Koutais'te 4 bin, Samtra'da 5 bin, Acemistan'dakiler dahi olmak üzere toplam 200 bin askerdir. Bölgede ekmek fiyatları çok yükselmiş, fundu üç kapçık iken yedi kapçığa çıkmıştır. Bazı yerlerde askerler açlık yüzünden avuç açarak sokaklarda dilenmektedir. Silahsızlık da o dereceye gelmiş ki polislerin elindeki işe yarar silahlar toplanarak eski silah veriliyormuş. Askere erzaksızlık yüzünden yarım tayın verilmektedir. Prusya mıntıkası kumandanı Kafkasya mıntıkasından, Kafkasya mıntıkası da Prusya mıntıkası kumandanından imdat istemekte imişler. Askerin maneviyatı bozuktur, hatta geçen gün Batum bombardımanında askerler silahlarını atarak kaçmışlardır". 28/29 Aralık 1914

BOA, DH.ŞFR, 48/260-1 Dahiliye Nazırı Talat Bey'in Trabzon valiliği vasıtasıyla Borçka'da bulunan Rıza Bey'e gönderdiği şifreli telgrafta; "Enver Paşa Sarıkamış cihetinde ordunun kumandasını bizzat idare etmek suretiyle harp etmektedir. Henüz kendisiyle muhabere tesis edilemedi. Buradan asker sevkine imkan yoktur. Çünkü amiral muhafazasız deruhte etmiyor. Siz Ardahan'dan kuvvet alabilirsiniz. Orayla bağlantı kurmaya çalışınız. Telaşa ve beyhude feryatlara lüzum yoktur. İmkansızlık karşısında imkan dairesinde çalışmak sizin gibi müteşebbislere yakışır" demektedir. 3 Ocak 1915

30 Aralık ve sonrası: Kuşatma harekâtında inisiyatif el değiştirdi. Türk kuvvetlerinin yaptığı tüm taarruzlar, Ruslar tarafından durduruldu. Ruslar karşı taarruz, Türk ise geri çekilmek için hazırlıklara başladı. Başkomutan Vekili Enver Paşa, 3. Ordu Komutanlığı'nı, Hafız Hakkı Paşa'ya bırakarak 9 Ocak'ta cepheden ayrıldı. Kuşatma harekâtı sonraki günlerde Türkler için tamamen hezimete dönüştü.

?

Sarıkamış Taarruzu ile ilgili olarak bir çok spekülasyon yapılmaktadır Sarıkamış Taarruzu ile ilgili olarak bir çok spekülasyon yapılmaktadır. Bunların içerisinde özellikle; verilen kayıpların toplamının ne olduğu en çok tartışılan konulardan birisidir. Herkes tarafından bilinen 90.000 rakamıdır ki,bunun hepside Türk Ordusunun kaybı olarak değerlendirilmektedir. Ancak o dönemi yaşamış olan ve verdiği bilgileri belgeye dayandıran Fahri Belen bu 90.000 efsanesini şöyle açıklamaktadır: “Rus genel karargahı Türk Ordusu’nun 90.000 kişi kaybettiğini, IX.Kolordu’nun esir edildiğini bütün dünyaya yaymıştı. Sarıkamış Muharebesi’nde Rus ordusu 30.000 Türk ordusu da 50.000 kişi kaybetti. Rus kaynaklarına göre Türk kayıpları 90.000 kişidir. Dağlarda karlar kalktıktan sonra 25.000 cesedin gömüldüğünü yazarlar”. General Ali İhsan Sabis’te bu olayı şöyle aktarmaktadır: “100.000 kişilik üç kolordunun iki hafta içinde 15.000 kişiye düşmesi, topları ile silahlarının ve nakil araçlarının yarısından fazlasının kaybolması, bütün gidip gelme yolları üzerinde kanlı veya donmuş mezarsız onbinlerce şehit bırakılması, ordunun gerek maddi gerek manevi güçlerinden çok şeylerin kaybolması ile özetlenebilir” demekte idi. Yenilginin getirdiği şaşkınlık ve korkunç bozgun kayıp sayımının o devirde iyi yapılamadığını ortaya çıkarmaktadır. Meraşal Fevzi Çakmak’ta bu sayıyı 60.000 olarak kabul etmenin doğru olacağını belirtmektedir. Liman Von Sanders’te 90.000 kişiden 12.000 kişi kaldı der. Ruslar savaş esnasında 7000 esir aldıklarını ve savaştan sonra 23.000 ölü gömdüklerini resmi yayınlarında bildirmişlerdir. Bu aynen kabul olunmaktadır. XI.Kolordu bölgesinde 10.000, savaş hattı gerisinde donma ve hastalık nedeniyle 20.000 erin daha öldüğü sanıldığından, kayıpların toplamı 60.000’i bulmaktadır.