Beden Eğitimi ve Spor Tarihi

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER 19 MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER 19. yüzyılın ikinci yarısı, Osmanlı Devleti için hemen her alanda olduğu gibi sporda da batıya açılış sürecinin izlerini taşır. Modern sporların ilk örnekleri de aynı yıllarda batı tarzında açılan askerî okullardan biri olan Mekteb-i Harbiye’de yüzme, jimnastik ve eskrim dersleri ile başlamıştır. Bu okulda başlayan spor hareketleri önce diğer askerî okullara daha sonra da sivil okullara doğru yayılmıştır. 1868 yılında Fransız liseleri örnek alınarak açılan Mekteb-i Sultani’de (Galatasaray Lisesi) jimnastik dersi okulun kuruluşundan itibaren programda yer almıştır.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Jimnastiğin fiziksel etkinliklerin tümünü içinde barındıran, kapsayan bir kavram olarak karşımıza çıktığı o dönemde, jimnastik dersleri ilk yıllarda gayrimüslim ve yabancı öğretmenler tarafından yürütülmüştür. Modern sporlara bünyesinde yer vererek tanıtılmasını ve yaygınlaştırılmasını sağlayan diğer bir okulda 1863 yılında açılan Robert Kolej’dir. Okullarda yabancı öğretmenlerin liderliğinde yürütülen beden eğitimi ve spor faaliyetlerinin okul dışı alanlarda da yine yabancılar ve gayrimüslim azınlıklar tarafından başlatıldığını söylemek mümkündür.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER İstanbul, İzmir ve Selanik gibi liman kentleri, modern sporların ilk defa ortaya çıktığı kentlerdir. Bilhassa İzmir’de futbol, tenis, bisiklet, eskrim, yüzme, kürek, atletizm, kriket, jimnastik ve boks gibi sporlar zengin Levanten (Tanzimat sonrasında büyük liman kentlerinde yaşayan ve ticaretle uğraşan Hristiyanlar) aileler arasında yayılmaya başlamıştır.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Bu sporlardan futbol, daha popüler olması ve hızlı bir şekilde yayılması bakımından öne çıkmıştır. Futbolun Osmanlı ülkesinde ilk kez oynandığı yer İstanbul’dan önce İzmir ve Selanik’tir. İzmir’de futbol ilk olarak 19. yüzyılın son çeyreğinde Bornova’da yaşayan İngiliz gençler arasında oynanmış ve 1894 yılında Bornova Futbol ve Rugby Kulübü kurulmuştur. 20. yüzyılın ilk yıllarına kadar La Fontaine, Whithall ve Giraud ailelerinin gençleri tarafından oynanan futbol, daha sonraları Rum ve Ermenilerin katılımıyla geniş halk kitlelerine ulaşmıştır

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER 20 MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER 20. yüzyılın ilk yıllarında İzmir ve Selanik futbolu İstanbul’dan çok ileri durumdadır. 1906 yılında Atina’da yapılan ara olimpiyatlara İzmir karması ve Selanik karmasının katılması bu durumun bir göstergesidir. Olimpiyata katılan İzmir karması İngilizler, Selanik karması ise Rum oyunculardan oluşmuştur. Futbolun İstanbul’da yaygınlaştırılmasında İzmir’den İstanbul’a göç eden İngiliz ailelerin başrolü oynadıkları bilinmektedir.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER İstanbul’da yaşayan İngiliz ve Rumların kendi aralarında yaptıkları maçlar Türk gençleri tarafından da takip edilmekte ve ilgilerini çekmektedir. Ancak her türlü örgütlenme ve toplantı faaliyetini yasaklayan dönemin siyasi rejimi Türk gençlerinin futbol topu etrafında bir araya gelmelerini yasaklamıştır. Bu durumun üstesinden gelmeye çalışan Fuat Hüsnü Bey’in başını çektiği bir grup Türk genci takımlarına İngilizce Black Stocking (Siyah Çoraplılar) ismini vererek hafiyelerin dikkatini çekmeden faaliyetini sürdürmeye çalışmıştır.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Büyük bir gizlilik içerisinde kurulan ilk Türk futbol takımı ilk maçını Rum takımı ile oynamış ve maçın ardından yapılan ani bir baskınla kapatılarak çok kısa ömürlü olmuştur. Tüm bu yaşananlar Fuat Hüsnü Bey’in futbol aşkını bitirememiş ve İngilizlerin kurduğu Kadıköy kulübünde Bobby takma adıyla futbol oynayarak bu aşkı daha da alevlendirmiştir

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER İngilizler tarafından kurulan Kadıköy, İmogene ve Moda ile Rumlar tarafından kurulan Elpis İstanbul’un ilk futbol kulüpleridir. Kulüp sayısının gün geçtikçe artması üzerine James La Fontaine ve Henry Pears önderliğinde Kadıköy, Moda, İmogene ve Elpis kulüplerinin katılımıyla İstanbul Futbol Ligi kurulmuştur. Bu takımların maçları Türk gençlerinin merakını arttırarak kulüp kurmaları için bir takım girişimlerde bulunmalarına neden olmuş, nitekim bu uğurda atılan ilk adım Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) öğrencileri tarafından gerçekleştirilmiştir.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Daha sonra Galatasaray adıyla anılacak olan bu takım Ali Sami Bey’in öncülüğünü yaptığı Mekteb-i Sultani öğrencileri tarafından 1905 yılında kurulmuş ve İstanbul Futbol Ligi’ne katılan ilk Türk futbol takımı olmuştur. 1907 yılına gelindiğinde ise Kadıköy’de yaşayan Türk gençlerinin girişimiyle yeni bir Türk kulübü Fenerbahçe kurularak ikinci yılında İstanbul Futbol Ligi’ne dahil olmuştur.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Aynı yıllarda kuruluşu gerçekleşen diğer bir Türk kulübü Beşiktaş Bereket Jimnastik Kulübü’dür. Bu kulüp 1903 yılında kurularak jimnastik, halter, güreş ve boks branşlarında faaliyet göstermiştir. Futbolun kulübün kapısından içeri girmesi için 1910’lu yılların gelmesi beklenmiştir. 1908 yılında Meşrutiyetin ilanıyla o döneme kadar kurulan kulüpler Cemiyetler Kanunu’na uygun olarak resmen tescillerini yaptırmıştır

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER II MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER II. Meşrutiyet döneminde cemiyet kurma serbestliğiyle beraber Türk kulüplerinin sayısı hızlı bir şekilde artarak ülkeye yayılmıştır. Uzun süren savaşlar (Trablusgarp, Balkan, I. Dünya ve Kurtuluş Savaşı), futbolcularını cepheye gönderen kulüpleri etkilemiş, hatta nice yetenekli Türk futbolcusu bu savaşlarda şehit düşmüştür. Aynı dönemde İstanbul ve İzmir’in işgalleri de futbola ayrı bir anlamın yüklenmesine neden olur.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Bilhassa İstanbul’da işgal kuvvetlerinin askerlerinin oluşturduğu takımlarla yapılan maçlarda Türk takımlarının aldığı galibiyetler futbola “milli dava” penceresinden bakılmasına neden olmuştur. Fenerbahçe, Galatasaray ve Beşiktaş gibi kulüplerin futbol takımlarının kazandığı galibiyetler günümüzde büyün ülkeyi kapsayan futbol sevgisinin ilk tohumlarının atılmasını sağlamıştır

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Bilhassa futbola yüklenen anlam açısından önemli bilgiler sunan yukarıdaki bilgiler, uzun zamandır tartışılan Atatürk hangi takımı tutuyordu? sorusuna dair bazı ipuçları da vermektedir. Atatürk’ün gençleri fiziken ve ruhen yararlı bir etkinliğe yönlendiren ve yabancı takımlarla yaptıkları maçlarda galibiyetler kazanan Türk kulüplerine yaptığı ziyaretleri Atatürk’ün kendi takımlarının taraftarıymış gibi gösterme eğiliminde olan kulüpler, ilgili dönemlerde günümüzdeki gibi bir taraftarlık anlayışına sahip olunamayacağını düşünmek istememektedir.

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Söz konusu durum futbolun tarihsel süreçte nasıl bir dönüşüm veya anlayış değişikliği geçirdiğine dair ipuçları da vermektedir. Atatürk’ün 1926 yılında Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nın üçüncü kongresini temsilen kendisini ziyarete gelen heyete yaptığı aşağıdaki konuşmada geçen sözler onun beden eğitimi ve spordan beklentilerini doğrudan yansıtmaktadır:

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER “Efendiler, gürbüz ve yavuz evlatlar isterim. Bunları yetiştirmek, tedbirlerini ve mesuliyetini üzerine almış adamlarsınız. Bu neticeyi görmezsem, hakkınızdaki muhabbetim, itimadım o zaman zail olur. Fakat sizin kadar vatansever insanların başarıya ulaşamayacaklarına ihtimal verilebilir mi?”

MODERN SPORLARIN GİRİŞİ ve İLK ÖRGÜTLENMELER Osmanlı Devleti’nin son yıllarında kurulan kulüplerde bir grup gencin zor şartlar altında futbolcu, yönetici, malzemeci ve taraftar olarak tüm vasıfları üzerlerine alarak kulüp faaliyetlerini sürdürdükleri bir ortamda bugün karşılaştığımız taraftar profilinden söz etmemiz çok olası görünmemekte ve bu durum tarihi olayları, içinde bulunulan döneme ve koşullara göre değerlendirmenin en doğru yaklaşım olduğunu göstermektedir.