İş Güvenliği ve Mühendislik Etiği Arş. Gör. Rahim Aytuğ ÖZER -1-

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği Ders İçeriği İş sağlığı ve Güvenliği tanımları İSG’nin Dünya’daki Tarihsel Gelişimi Türkiye’de İSG’nin tarihsel gelişimi 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Ulusal ve Uluslar arası Kuruluşlar ve Sözleşmeler Temel Hukuk ve İş Hukuku’nda İSG’nin yeri İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları ve Yönetim sistemleri Risk Yönetimi ve Değerlendirilmesi Risk Etmenleri (Fiziksel, kimyasal ,biyolojik, pisikososyal ) Ergonomi Çeşitli iş kollarındaki çalışmalarda iş güvenliği (kaynak işlerinde, Elektrikle Çalışmalarda, kaldırma araçlarında, motorlu araçlarda, el aletlerinde, bakım-onarım işlerinde, basınçlı kaplarda vb.)

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği Ders İçeriği Kişisel Koruyucu Donanımlar İş Kazaları Sağlık Gözetimi ve Meslek Hastalıkları Ağır ve Tehlikeli İşler Güncel İSG yasa , yönetmelik ve kararnameler.

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği İş sağlığı ve Güvenliği tanımları İş Güvenliği? İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacı ile güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken tedbirler dizisine “İş Güvenliği” denir [1]. İş Sağlığı? Bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üstün düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır. (Uluslararası Çalışma Örgütü-Dünya Sağlık Örgütü - 1950) [1] İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir? İş sağlığı ve güvenliği; işin yapılması sırasında iş yerindeki fiziki çevre şartları sebebiyle işçilerin maruz kaldıkları sağlık sorunları ve mesleki risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılması ile ilgilenen bilim dalıdır.[1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği İSG’nin Dünya’daki Tarihsel Gelişimi Meslek hastalıklarına olan ilgi, antik Yunan‘dan başlar. Hipokrat (MÖ 460-370) madenlerdeki kurşun zehirlenmesi üzerinde durmuş ve Romalı Pliny (MS 23-77) kurşun ve kükürdün zehirli etkilerini ele alarak, ilk kişisel korunma aracı olan deri maskeleri yapmıştır. [6] MS 2. yüzyılda, Yunanlı doktor Galen kurşun zehirlenmelerinin patolojisini ve bakır ocaklarındaki asit buharlarının zararlarını incelemiştir. Orta çağda bilimle birlikte bu tür çalışmalar da durmuş, Rönesans (MS 1500–1800) meslek hastalıkları ile ilgili çalışmaların devam ettiği bir dönem olmuştur. [6] Büyük İtalyan klinikçisi Bernardino Ramazzini (1633-1714), endüstri sağlığının babası olarak kabul edilir. Ramazzini, 1713 yılında yayınladığı “De Morbis Artificum Diatriba” isimli eserinde meslek hastalıkları ile uzun uzadıya meşgul olmuştur.İş sağlığının kurucusu ve babası kabul edilen Bernardino Ramazzini, HASTALARA MESLEĞİNİN SORULMASI GEREKTİĞİNİ gündeme getirmiştir. [6]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği İSG’nin Dünya’daki Tarihsel Gelişimi Konuya ilişkin yasal düzenlemelerin dönüm noktası, Percival Pott‘un baca temizleyicilerinin kanser hastalığına yakalanmaları üzerine yapmış olduğu çalışmalar sonucu İngiliz Parlamentosu‘nun 1788‘de Baca Temizleyicileri Yasası ve 1833 yılında İngiliz Fabrikaları Yasasının çıkarılmasıdır. [6] İngiltere ; 1802 “Sağlık ve Ahlakın Korunması Kanunu” (Health and Morals of Apprentices Act) Devletin ilk ciddi müdahalesidir. [6] Fabrikalarda haftalık çalışma saatini 58 saat ile sınırlamış. [6] Eğitim zorunluluğu getirmiş, çırakların sağlık ve moral bakımından korunmalarını sağlayan düzenlemeler getirmiştir. [6] Daha sonra, 1833’te çıkarılan “Fabrikalar Kanunu” ile en küçük çalışma yaşı 10’a indirilmiş ve işe giriş muayenesi zorunluluğu getirilmiştir. Bu kanunla, “İş Güvenliği Müfettişliği” öngörülmüştür. [6] 1810 yılında Fransa da yürürlüğe giren imparator kararnamesi ve 1841 yılında çıkarılan iş mevzuatı Fransa’nın bu alandaki ilk çalışmalarıdır. [6] 1847’de çıkarılan bir Kanunla da işyeri denetimi ve iş müfettişliği yapısı oluşturulmuştur. [6]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği İSG ’ nin Dünya’daki Tarihsel Gelişimi Amerika Birleşik Devletlerinde; Meslek Hastalıkları (The Occupational Diseases) isimli etraflı ilk Amerikan kitabı, Cornell Üniversitesi iç hastalıkları profesörü Gillmann Thomson tarafından 1914 yılında yayınlanmıştır. [6] 1919 yılında Cenevre’de, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kurulmuş, iş sağlığı ve güvenliği konusunda bir çok sözleşme çıkarmış,  Türkiye Cumhuriyeti 1932 yılında üye olarak bir çok sözleşmeyi imzalamıştır. Herhangi bir ülkenin insancıl çalışma koşulları sağlamadaki başarısızlığı kendi ülkelerinde çalışma koşullarını iyileştirme çabasındaki diğer uluslar için bir engel niteliğindedir…’ ILO Anayasası ‘[6] ILO’nun düzenlemeye çalıştığı konular; [6] Günlük ve haftalık azami çalışma sürelerinin belirlenmesi dâhil olmak üzere çalışma saatlerinin düzene bağlanması; İşgücü arzının düzenlenmesi, işsizliğin önlenmesi ve yaşam için yeterli ücret sağlanması; İşçinin, işi dolayısıyla ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarından, hastalıklardan ve kazalardan korunması; Çocukların, gençlerin ve kadınların korunması; Yaşlılık ve malullük durumlarında koruma, kendi ülkeleri dışında çalışan işçilerin korunması; Eşit değerde işe eşit ücret ilkesinin tanınması; Sendikalaşma özgürlüğü ilkesinin tanınması; Mesleki ve teknik eğitimin örgütlenmesi.

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği TÜRKİYE'DE İSG TARİHSEL GELİŞİMİ Türkiye’de çalışan insanı koruma hareketleri ise, 1865 yılında yayınlanan “Dilaver Paşa Nizamnamesi” ve onu izleyen “Maadin Nizamnamesi” (1869) ile başlamıştır.. [6] 1924 yılında 394 sayılı yasa çalışanlara hafta tatilini getirmiştir. Daha sonra ise 1935 yılında milli bayram ve genel tatil günleri hakkındaki yasa da yürürlüğe girmiştir. [6] 1946 yılında Çalışma Bakanlığını kurulması İş güvenliği ve İş sağlığı konusunda en önemli aşama olarak görülmektedir. 1945 yılında 4792 sayılı ― İşçi Sigortaları Kurumu Yasası da önemli bir aşamadır.. [6] İş güvenliğine ilişkin ilk yasa; [6] 151 sayılı “Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Ameliyesinin Hukukuna Müteallik Kanun” dur. Bu kanun kömür havzalarındaki sağlık sorunlarını, çalışma koşullarını ele aldığı gibi, isçilerin barındıkları ve yıkandıkları yerleri, 18 yasından küçük çocukların yer altında çalıştırılmaması İş süresinin 8 saat olması gibi önemli konular üzerinde durmuştur.

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği TÜRKİYE'DE İSG TARİHSEL GELİŞİMİ Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması görevi, 1945 yılında kurulan Çalışma Bakanlığı bünyesinde İşçi Sağlığı Daire Başkanlığına verilmiştir. [6] Türkiye’de İş Güvenliği Konusundaki Devlet Denetimi ve İlgili Birimler [6] Türkiye’de genel olarak iş hayatını denetleme yetkisi Devlet’e aittir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın İSG konusundaki denetimden sorumlu birimi İş Teftiş Kurulu’dur. İSG konusunda hizmet veren İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Merkezi (İŞGÜM) ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) bulunmaktadır . [3]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği Neden İş Sağlığı ve Güvenliği ? 1.252 çalışanımız iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle hayatını kaybetti.[4] 2015 yılında ülkemizde 241.547 iş kazası ve 510 meslek hastalığı vakası meydana geldi.[4] İş kazaları nedeniyle bir günde hayatını kaybeden 4 çalışan [4]. Her gün 172 iş kazası[4] Bir günde sürekli iş göremez hale gelen 6 çalışan [4]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış İş sağlığı ve güvenliği konusu ilk kez müstakil bir kanunda ele alındı. Kamu ve özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalışanlar kanun kapsamına alındı. İşyerleri, yapılan işin niteliğine göre tehlike sınıflarına ayrıldı. Bütün işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi gibi uzman personel görev yapması zorunlu hale getirildi. Devlet, 10’dan az çalışanı olan işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri giderlerini destekleyecek.

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleme adına önceden risk değerlendirmesi yapılması öngörülmüştür. Çalışanlar belli aralıklarla sağlık gözetiminden geçirilecek. İş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtları daha etkin ve güncel hale getirilecek. Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu tüm işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulacak. İşyerlerinde acil durum planları hazırlanacak. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış İşveren tüm çalışanlarını, iş sağlığı ve guvenliği ile çalışma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek. Çalışanlar işyerlerindeki iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine aktif katılım sağlamakla yükümlü kılınmıştır. Çalışan, ciddi ve yakın tehlikeyle karşı karşıya kaldığında çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilecek. Hayati tehlike durumunda işyerlerinin tamamında veya bir bölümünde iş durdurulabilecek (İsg uzmanı uygun gördüğü taktirde iş veren izni alınmadan.) [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Kanunun bazı hükümleri aşamalı olarak hayata geçirilerek yeni durumlara uyum kolaylaşacak.(2012 yılında yürürlüğe girdi.) Kanununun uygulanmasını kolaylaştırmak için, etkin idari yaptırım uygulanacak. İş kazasının meydana gelmesi durumunda ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekiminin yetki belgesi askıya alınacak. Çalışanların sağlık hassasiyetlerinin ve riskli durumların belirlenebilmesi için tüm çalışanlar sağlık taramasına tabi tutulacaktır. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Kanun iş kazası ve meslek hastalıklarının tam olarak belirlenebilmesi için etkin kayıt dönemini başlatmıştır. Belirlenen iş kazası ve meslek hastalığı vakası üç iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca işyerinde meydana gelen ramak kala olayları da bir sonraki risk değerlendirmesinde göz önünde bulundurulması için işveren tarafından kayıt altına alınmak zorundadır. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Kanun kapsamında işyerlerinin acil durumlara karşı hazır bulundurulması zorunlu hale getirildi. Tüm işverenler; ilkyardım, yangınla mücadele, kişilerin tahliyesi, ciddi ve yakın tehlikeyle karşılaşılması gibi durumlar için önceden acil durum planı hazırlayacak. Ciddi ve yakın tehlike bulunan yerlere, sadece gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler girebilecek. Bunların dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmeleri istenemeyecek. Ciddi ve yakın tehlikenin önlemez hale gelmesi durumunda, çalışanlar işlerini derhal bırakarak tahliye edilecek. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış İş sağlığı ve güvenliğinde daha etkili bir sonuç alabilmek amacıyla yapılacak faaliyetlere çalışanların aktif katılımı sağlanacak. İşyerlerinde; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda çalışanlarla işveren arasındaki iletişimi sağlayacak çalışan temsilcisi görevlendirilecek. Çalışan temsilcileri isg ile ilgili konularda işverene teklifte bulunabilecek. İşyerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak da görev yapabilecek. Çalışan temsilcileri getirdikleri öneriler nedeniyle işveren tarafından hak mahrumiyetine uğratılamayacak. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış İşveren, tüm çalışanlarını iş sağlığı ve güvenliği ile çalışma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek. Çalışanlar iş ve işyeri değişikliği, uzun süreli işten uzak kalma ve kullanılan donanımın değişikliğinin ardından, yeni çalışma koşullarına yönelik olarak eğitim alacak. Bu eğitimler düzenli aralıklarla tekrarlanacak. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacak olanlardan, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgelemeleri istenecek. Bu belgeye sahip olmayanlar bu işlerde çalıştırılmayacak. Eğitimlerin maliyetleri çalışana yansıtılmayacak ve bu eğitimlerin süresi çalışma süresinden sayılacak. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren işlerin yapıldığı tüm işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulacak. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunacak kurulun, mevzuata uygun kararlarını uygulamakla yükümlü olacak. Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması hâlinde, işverenler birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirecek. İş yerinde alt işverene bağlı çalışanlar da varsa asıl işverenin koordinasyonunda alt işverenin de katılımı ile bir kurul oluşturulacak. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Çalışan, ciddi ve yakın tehlikeyle karşı karşıya kaldığında iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı yerlerde ise işverene bu durumun giderilmesi için başvuracak. Çalışanın talebi doğrultusunda karar verildiği takdirde gerekli tedbirler alınıncaya kadar, çalışmaktan kaçınma hakkına sahip olacak. Talep ettiği halde gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda çalışanlar iş sözleşmelerini feshedebilecek. Çalışan; gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınma hakkını kullandığı dönemde ücretini alacak. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Büyük endüstriyel kaza riskinin olduğu yerlerde önceden tedbir alınacak. Kaza önleme politika raporu ve güvenlik raporu işyeri çalışmaya başlamadan önce istenecek. Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işveren, hazırladığı güvenlik raporlarının içerik ve yeterliliğinin Bakanlıkça incelenmesinden sonra işyerlerini işletmeye açabilecek. Böylece muhtemel endüstriyel kazaların engellenmesine yönelik önleyici çalışmaların yapılması ve muhtemel kazalarda meydana gelebilecek büyük ölçekli kayıplardan korunması sağlanacak. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış İşyerlerindeki çalışma hayatının teftişinde, iş sağlığı ve güvenliği koşullarının iyileştirilmesi için iş müfettişleri görev alacak. Kanuna aykırılığın tespiti durumunda, idari para cezaları daha caydırıcı halde uygulanacak. İşveren, iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirmediğinde her bir kişi için 5.000 lira ceza ödeyecek. Aykırılığın devam ettiği her ay için de aynı miktar uygulanacak. Risk değerlendirmesi yapmayan işverene 3.000 lira, aykırılığın devam ettiği her ay için 4.500 lira idari para cezası uygulanacak. İşverenin iş kazası veya meslek hastalığını SGK’ya bildirmemesinin cezası 2.000 lira olacak. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Kanunun; işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirilmesi gibi bazı hükümleri aşamalı olarak hayata geçirilecek. Kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri, Temmuz 2014’ten itibaren göreve başlayacak. 50’den az çalışanı olan, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri Temmuz 2013’ten itibaren görev alacak. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Kanunun işveren açısından getirileri; İş sağlığı ve güvenliği koşullarını iyileştirme ve bunun sürekliliğini sağlama. Çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu dikkate alma. Risk değerlendirme raporlarını da göz önünde bulundurarak genel bir önleme politikası geliştirme. Mesleki risklerin önlenmesi için, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbiri alma. Çalışma ortamında gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yaptırma. İzleme, denetleme ve uygunsuzlukları giderme. Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda koordinasyon sağlama. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Genel Bakış Kanunun çalışanlar açısından getirileri; Sayı sınırı olmaksızın iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinden yararlanma. İşyerlerindeki iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ile ilgili görüş verme ve aktif katılım sağlayabilme. Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalması durumunda, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınma. İş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim alıp, bilgilenme. Kendisinin ve çalışma arkadaşlarının sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmeme. [1]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği İstatistikler ve Tablolar Türkiye' deki 2001-2014 Yılları Arasında Yaşanan İş Kazası Sayısı SGK Verileri[5]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği İstatistikler ve Tablolar [2]

2001-2014 yılları Arasında SGK Verileri ile İş Kazası Sonucu Ölüm, Meslek Hastalığı ve Sürekli İş Göremezlik Sayıları[5]

İş Sağlığı ve Mühendislik Etiği İş Güv. Müh Etiği İstatistikler ve Tablolar [2]

[1] 6331 sayılı kanun https://www.csgb.gov.tr/ [2] www.tuik.com.tr KAYNAKLAR İş Güv. Müh Etiği [1] 6331 sayılı kanun https://www.csgb.gov.tr/ [2] www.tuik.com.tr [3 ] http://www.isguygulama.com/ Sinan AKDUMAN [4] http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari [5] http://basarimosgb.com/haber/ulkemizde-is-kazalari-ve-meslek-hastaliklari-istatistikleri [6] https://www.konya.edu.tr/storage/files/department/insaatmuhendisligi/editor/ DersSayfalari/issagligi/ISGtarihiGelisimi.pdf