MİMARLIK TARİHİ VE TEORİSİ-IV BİZANS KENTLERİ ÖĞRENCİ POWER POINTI .

İSTANBUL’UN 5 DÖNEMİ VAR; 1). YUNAN KOLONİSİ (BİZANTİON) 2). ROMA DÖNEMİ (SEPTİMİUS SEVERUS DÖNEMİ) (211) 3). CONSTANTİNUS DÖNEMİ (324-337) 4). II. THEODOSİOS DÖNEMİ (408-450) 5). TÜRK DÖNEMİ

1). DÖNEM: YUNAN KOLONİSİ (BİZANTİON) MÖ 680 LERDE YUNANİSTAN’IN MEGARA BÖLGESİNDEN GRUPLAR HALİNDE YUNANLI KOLONİSTLER BÖLGEYE GELİR KALKEDON (KADIKÖY), SYKAİ (GALATA) VE HRİSOPOLİS’E (ÜSKÜDAR)VE SARAYBURNU CİVARINA YERLEŞİRLER YUNANLILAR SARAYBURNU CİVARINDAKİ MEGARALILARIN KRALLARININ ADI BURAYA KRALLARININ ADI “BYZAS” OLDUĞU İÇİN BURADA KURDUKLARI KENTLERİNE “BİZANTİON” ADINI VERİRLER

BU DÖNEM KENTİ = BİZANTİON SURLU BİR KENT VE TİPİK BİR YUNAN KENTİNİN SAHİP OLDUĞU TÜM KENTSEL ÖĞELERE SAHİP KENTİN AKROPOL ALANI BUGÜN TOPKAPI SARAYI’NIN BULUNDUĞU YER VE BURADA ZEUS, APOLLON, POSEIDON, ARTEMİS VE AFRODİTE’YE ADANMIŞ TAPINAKLAR VAR BU YAPILARDAN HİÇBİR MADDİ TEMEL YOK SADECE ANTİK YAZARLARDAN BU BİLGİLER ELDE EDİLİYOR STRATEGİON ADLI BÖLGEDE (SİRKECİ) BAZI KAMU YAPILARI BULUNUYOR KNEGİON BİR YUNAN TİYATROSU NEKROPOL ALANI KENTİN DIŞINDA, BUGÜNKÜ ÇEMBERLİTAŞ’TAN BEYAZIT’ A DOĞRU NEORİON BİR LİMAN AGORA VE STADYUM’U VAR MEGARA BİZANTİON’U

2). DÖNEMİ: SEPTİMİUS SEVERUS DÖNEMİ: 211 BİZANTİON HALKI SURİYE’Lİ NİGER VE ROMA İMPARATORU SEPTİMİUS SEVERUS ARASINDAKİ BİR SAVAŞTA NİGER’İN TARAFINI TUTTUĞU İÇİN SEVERUS TARAFINDAN CEZALANDIRILIR VE SEVERUS KENTİN TÜM YAPILARINI VE SURLARIN BİR KISMINI YIKTIRIR BİZANTİON ARTIK ROMA EYALETİNE BAĞLI BİR KENT OLUR ANCAK SONRA KENTİ YENİDEN İMAR ETMEYE BAŞLAR VE 196 DA HİPPODROM’U YAPTIRIR YENİ TAPINAKLAR, SURLAR VE STADİON ALANI YAPTIRIR

3. DÖNEMİ: CONSTANTİNUS’UN (324-337) İSTANBUL’U: (4.YY) ROMA İMPARATORLUĞU MS 325 DE İKİYE AYRILIR DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU’NUN BAŞKENTİ MS 330 DA KURUCUSU İMPARATOR I. CONSTANTİN’İN ADINI ALAN CONSTANTİNOPOLİS OLAN “BYZANTİUM” (İSTANBUL) OLUR CONSTANTİN BURAYA “NEA ROMA” (YENİ ROMA) DER İLK İŞ OLARAK SURLAR İNŞA ETTİ. KENTİN ÖNEMLİ TÖREN ALANLARINDAN BİRİ “AUGUSTEİON” ADLI MEYDAN, Kİ BURASI GÜNÜMÜZDE AYASOFYA MEYDANI

CONSTANTİN İSTANBUL’UNUN (CONSTANTİNOPOLİS) EN ÖNEMLİ KENTSEL ÖĞELERİ 1). HİPPODROM: (AT MEYDANI): 196 DA ROMA İMPARATORU SEPTİMİUS SEVERUS YAPTIRIR CONSTANTİN DÖNEMİ’NDE DE SOSYAL VE TÖRENSEL YAŞAMIN ODAK NOKTASI OLUR BURASI 100.000 KİŞİLİK BİR KENT MEYDANI ARABA YARIŞLARI VE VAHŞİ HAYVAN GÖSTERİLERİ GERÇEKLEŞİR BURADA MEYDANIN ORTASINDA GÜNÜMÜZE SADECE 3Ü GELEBİLMİŞ OLAN ANITLAR VAR

HİPPODROM MEYDANI (AT MEYDANI)

BURMALI (YILANLI) SÜTUN ÖRME SÜTUN OBELİSK

CONSTANTİN İSTANBUL’UNUN (CONSTANTİNOPOLİS) EN ÖNEMLİ KENTSEL ÖĞELERİ 2). MESE CADDESİ: KENTİN KABURGASINI OLUŞTURAN ANA YOL (DİVANYOLU) ETRAFINDA FORUMLAR, REVAKLAR, DÜKKANLAR OLAN BİR ANA ARTER MİLLİON TAŞI’NDAN BAŞLAR TRAMVAYIN İZLEDİĞİ ROTAYI TAKİP EDEREK FORUM CONSTANTİNUS’ A (ÇEMBERLİTAŞ’A ), BURDAN DA BEYAZIT MEYDANINA ULAŞIRDI. BURDAN SAHİLE DOĞRU KIVRILAN YOL, SURLARA KADAR DEVAM EDER ORADA ALTIN KAPI’DA SONLANIR VE VİAEGNETİA İLE BİRLEŞEREK ROMA YA UZANIRDI.

MİLİON TAŞI: SIFIR NOKTASI ROMA’YA UZANAN YOLLARIN BAŞLANGIÇ NOKTASI İMPARATORLUĞUN MERKEZLERİNİN BAŞKENTE UZAKLIKLARINI KAYDEDEN ANITSAL MİL TAŞI (1 ROMA MİLİ 1.480 M.) YEREBATAN SARNICI’NIN YANINDA

4). DÖNEMİ: II. THEODOSİOS DÖNEMİ (408-450): BU DÖNEMDE KENT BİRAZ DAHA GENİŞLER CONSTANTİN SURLARININ ÖTESİNE BUGÜN DE GÖRÜLEN SURLAR İNŞA EDİLİR BU DÖNEMİN EN ÖNEMLİ İMAR FAALİYETİ “SURLAR”

BU DÖNEMDE KENT BİRAZ DAHA GENİŞLER CONSTANTİN SURLARININ ÖTESİNE BUGÜN DE GÖRÜLEN SURLAR İNŞA EDİLİR

BU DÖNEMİN EN ÖNEMLİ İMAR FAALİYETİ “SURLAR” BU DÖNEMİN EN ÖNEMLİ İMAR FAALİYETİ “SURLAR”. UNESCO’NUN DÜNYA MİMARİ MİRASI, LİSTESİNDE II.TEODOSİOS 439 DA KARA SURLARINI İNŞA ETTİRİR SURLARIN UZUNLUĞU 22 KM. DIR (5420 M. UZUNLUĞUNDA). ÜZERİNDE 44 KAPI 123 TANE KARE BURÇ OLAN BİR SUR YAPIM SİSTEMLERİ: YAPIMLARINDA TAŞ-TUĞLA ÖRGÜLERİ ALMAŞIK DÜZENDE KULLANILMIŞ (OPUS VİTTATUM). HARÇ OPUS CAEMENTİCUM. YER YER ÖRGÜ YER YER OPUS CAEMENTİCUM KALIP HALİNDE DÖKÜLÜP ÇİFT CİDARLI OLARAJ ÖRÜLMÜŞ. HENDEK, İÇ SUR VE DIŞ SUR OLMAK ÜZERE 3 BÖLÜMDEN OLUŞUR DIŞ SUR DAHA ALÇAK VE ESAS SUR GİBİ BURÇLU, 2 KATLI TASARLANMIŞ. 2. KAT DAHA ALÇAK VE ATIŞ MAZGALLARI VAR VE DENDANLI. ESAS SUR (İÇ SUR) 11-14 M. YÜK, 50 M. ARALIKLARLA BURÇLARLA DONATILMIŞ ÖNDE İSE HENDEK ÇUKUR BULUNUR

3LÜ ENGELLEME SİSTEMİ: ÖN SUR, DAHA ALÇAK VE MİMARİ TASARIMI ESAS SUR GİBİ BURÇLU, 2 KATLI TASARLANMIŞ. 2. KAT DAHA ALÇAK VE ATIŞ MAZGALLARI VAR VE DENDANLI. ESAS SUR (11-14 M. YÜK, 50 M. ARALIKLARLA BURÇLARLA DONATILMIŞ ÖNDE İSE HENDEK ÇUKUR BULUNUR

5). DÖNEMİ: IUSTİNİANUS DÖNEMİ (527-565): BİZANS DÖNEMİ İSTANBUL’U IUSTİNİANUS DÖNEM’NİN EN ÖNEMLİ İMAR FAALİYETİ AYASOFYA (532-537) VE AYA İRİNİ (532-?) (İLK AYASOFYA THEODOSİUS ZAMANINDA AÇILMIŞ)

İSTANBUL 7 TEPE Kentle birlikte anılan 7 tepe, İstanbul’un“Tarihi Yarımada” olarak bilinen bölgesinde yer alır. Bunlar, Tarihi Yarımada’nın en yüksek noktaları olup bu tepelerin bulunduğu noktalar Bizans ve Osmanlı döneminin görkemli yapılarıyla süslenmiştir.

1. TEPE (SARAYBURNU TEPESİ): TOPKAPI SARAYI, SULTANAHMET, AYASOFYA 2 1. TEPE (SARAYBURNU TEPESİ): TOPKAPI SARAYI, SULTANAHMET, AYASOFYA 2. TEPE (ÇEMBERLİTAŞ TEPESİ): NUROSMANİYE CAMİSİ 3. TEPE (BEYAZIT TEPESİ): BEYAZIT CAMİSİ, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ, SÜLEYMANİYE CAMİSİ 4.TEPE (FATİH TEPESİ): FATİH CAMİSİ, ZEYREK KİLİSE CAMİSİ 5. TEPE (SULTANSELİM TEPESİ. FATİH/ÇARŞAMBA): YAVUZ SELİM CAMİSİ, RUM LİSESİ, FENER 6. TEPE (EDİRNEKAPI TEPESİ/EN YÜKSEK TEPE): MİHRİMAH CAMİSİ, TEKFUR SARAYI 7. TEPE: (ÇAPA, CERRAHPAŞA, SAMATYA): HASEKİ KÜLLİYESİ

1. TEPE (SARAYBURNU TEPESİ): TOPKAPI SARAYI, SULTANAHMET, AYASOFYA 2 1. TEPE (SARAYBURNU TEPESİ): TOPKAPI SARAYI, SULTANAHMET, AYASOFYA 2. TEPE (ÇEMBERLİTAŞ TEPESİ): NUROSMANİYE CAMİSİ 3. TEPE (BEYAZIT TEPESİ): BEYAZIT CAMİSİ, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ, SÜLEYMANİYE CAMİSİ 4.TEPE (FATİH TEPESİ): FATİH CAMİSİ, ZEYREK KİLİSE CAMİSİ 5. TEPE (SULTANSELİM TEPESİ. FATİH/ÇARŞAMBA): YAVUZ SELİM CAMİSİ, RUM LİSESİ, FENER 6. TEPE (EDİRNEKAPI TEPESİ/EN YÜKSEK TEPE): MİHRİMAH CAMİSİ, TEKFUR SARAYI 7. TEPE: (ÇAPA, CERRAHPAŞA, SAMATYA): HASEKİ KÜLLİYESİ

BİZANS MİMARLIĞI (IUSTİNİAUS DÖNEMİ) . HRİSTİYANLIK DOĞAR HRİSTİYAN KELİMESİ “İSA’YA İNANANLAR” ANLAMINDAKİ YUNANCA “HRİSTOS/KRİSTOS” KELİMESİNDEN GELİR. HZ. İSA, BİR ROMA EYALETİ OLAN YAHUDİYE’NİN NASIRA (BEYTÜLLAHİM/BETHLEHEM) (BATI ŞERİA’DA (FİLİSTİN TOPRAKLARI) BİR KENT) KENTİNDE, MÖ 1. YY (?) DA ROMA İMPARATORU AUGUSTUS ZAMANINDA DOĞAR ROMA İMPARATORU BÜYÜK CONSTANTİN (I.CONSTANTİN) “MİLANO FERMANI” İLE MS 313 DE HRİSTİYANLIĞI SERBEST BIRAKIYOR

BİZANS MİMARLIĞI (526-864) BU DÖNEMDE DİNİ MİMARİDE 2 YAPI TİPİ GÖRÜLÜR, 1). KUBBELİ BAZİLİKA 2). MERKEZİ PLANLI YAPILAR BAZİLİKA: ROMA MİMARLIĞINDA TİCARİ AMAÇLI (BORSA) VE MAHKEME OLARAK KULLANILAN BİR YAPI TİPİ PLANI: UZUN DİKDÖRTGEN BİR SALON, İÇİNDE 1-2 SIRA SÜTUN DİZİSİ VAR, BUNUN 1 UCUNDA YARGIÇLAR VEYA TÜCCARLAR İÇİN YARIM DAİRE BİR BÖLÜM BULUNUYOR (APSİD) SÜTUNLARIN BÖLDÜĞÜ ALANLARA NEF DENİYOR. ORTA NEF DAHA GENİŞ VE YUKARIDAN DAHA YÜKSEK

İÇİ SÜTUNLARLA BÖLÜNMÜŞ BİR SALON, 3 NEFLİ, ORTA NEF GENİŞ, YARGIÇLAR İÇİN BİR YÖNDE YARIM DAİRE BİR BÖLÜM VAR (APSİD) GİRİŞİNE NARTEX DENİR

İLK KARE MEKANDA KUBBE DENEMESİ, ROMA DAİRESEL (PANTHEON) AYASOFYA: MS 532-537 (İNŞAASI 5 YIL) MİLETLİ İSİDOROS VE TRALLESLİ (AYDIN) ANTHEMİOS ADLI YUNANLI 2 MİMAR 557 DEPREMİNDE HASAR GÖRÜP ONARILIR BUGÜN GÖRÜLEN 3. AYASOFYA’DIR ATRİUM UYLA BİRLİKTE YAPININ EBATLARI, 140X75 M. 3 NEFLİ BİR BAZİLİKAL PLAN, ORTA NEF KUBBE ÖRTÜLÜ KUBBELİ BAZİLİKA TİPİNİN EN ÖNEMLİ ÖRNEĞİ ÇİFT NARTEXLİ (İÇ-DIŞ NARTEX), 3 NEFLİ KLASİK BİR BAZİLİKAL PLAN İÇ NARTEXTEN 3 KAPIYLA ANA MEKANA GİRİLİR YAN NEFLER 2 KATLI. ÜST GALERİLER KADINLARA AİT (İMPARATORİÇE LOCASI/KADINLAR MAHFİLİ), İMPARATORİÇE BURDA İBADET EDER. BURALARA KUZEY VE GÜNEYDEKİ RAMPALARDAN ÇIKILIYOR YAN NEFLER ALT VE ÜST KATLARDA ÇAPRAZ TONOZ. SADECE ÜST KATTA NARTEX ÜZERİNDEKİ GALERİ BOYDAN BOYA BEŞİK TONOZ ÖRTÜLÜ ORTA NEFİN MERKEZİNDE 5 M. KALINLIĞINDA BÜYÜK TAŞ 4 KALIN AYAK(PAYE/FİL AYAK) VE 4 BÜYÜK VE YÜKSEK ASKI KEMERE OTURAN BİR KUBBE BULUNUYOR BU ANA KUBBE KUZEY VE GÜNEY YÖNLERDEN BİRER YARIM KUBBE İLE DESTEKLENMİŞ YARIM KUBBELERİN 2 YANINDA İSE ONLARI DESTEKLEYEN BİRER EKSEDRA BULUNUR İLK KARE MEKANDA KUBBE DENEMESİ, ROMA DAİRESEL (PANTHEON)

KUBBE BİNDİRME TUĞLA KUBBE. HARÇ OPUS CAEMENTİCIUM KUBBEYE GEÇİŞTE İLK KEZ PANDANTİF ADI VERİLEN 3GEN GEÇİŞ ÖĞELERİ KULLANILDI KUBBENİN YERDEN YÜKSEKLİĞİ 55 M, TAM BİR DAİRE OLMADIĞI İÇİN ÇAPI 31.24 M. İLE 32.81 M. ARASINDA DEĞİŞİR KUBBEYİ TAŞIYAN ASKI KEMERLERDEN DOĞU VE BATI YÖNDEKİLERİN İÇİ PENCERELERLE DOLDURULMUŞ BUNLARIN ÜST YÜZEYLERİNE (TYMPANON) YAPIYI AYDINLATMAK İÇİN PENCERELER AÇILMIŞ BU KEMERLERİN ALT YÜZEYLERİNDE İSE 2 KATLI SÜTUNLAR VAR SÜTUNLARI DEVŞİRME, BİR ÇOK YERDEN GETİRİLENLER VAR

ORTA NEF. KARŞIDA APSİD. 4 ASKI KEMER. DOĞU-BATIDAKİLERİN İÇLERİ ÜSTTE (TYPANİON) PENCERELERLE DOLDURULMUŞ PANDANTİFLER YARIM KUBBELER VE EKSEDRALAR 4 AYAK DUVARLAR MERMER LEVHALARLA KAPLI

KABURGALI BİR KUBBE. HER KABURGA ARASINDA KUBBENİN YÜKÜNÜ HAFİFLETMEK İÇİN , 40 PENCERE VAR PANDANTİFLER

ASKI KEMER VE TYMPANİONLAR 5 M. KALINŞIĞINDAKİ TAŞ AYAKLAR