GEBE KALMADAN ÖNCE Doç.Dr.Başak Baksu

SUNUM AKIŞI GEBELİK ÖNCESİ DANIŞMANLIK: Nedir ? Neyi hedefler? RİSK DEĞERLENDİRMESİ: Yaş Tıbbi Özgeçmiş Fizik muayene Tetkikler ÖNLEMLER: Temel Önlemler Varolan tıbbi sorunlar Kalıtsal hastalıklar Psikososyal konular Beslenme ve diyet takviyesi Kısırlık, tekrarlayan gebelik kaybı, kötü gebelik sonuçları

GEBELİK ÖNCESİ DANIŞMANLIK NEDİR? Kadının doğurganlığı ve gebelik sonuçlarına yönelik sosyal, davranışsal, çevresel, biyomedikal risklerin belirlenerek, gebe kalmadan önce eğitim, danışmanlık, mümkün olan müdahaleler ile bu risklerin en aza indirgenmesi sürecidir.

GEBELİK ÖNCESİ DANIŞMANLIK NEYİ HEDEFLER? İdeal anne, fetus ve gebelik sonuçlarını sağlayacak girişimleri başlatarak, sorunsuz bir gebelik süreci ve sağlıklı bir çocuk sahibi olma şansını arttırmak.

GEBELİK ÖNCESİ DANIŞMANLIK NEYİ HEDEFLER? Anne karnındaki bebek için en sağlıklı ortamın sağlanması, Yapısal anomalileri en aza indirgemek, Gebeliğe bağlı sağlık sorunlarını, mümkün olduğunca önlemek ve azaltmak.

RİSK DEĞERLENDİRMESİ En önemli konu, detaylı öykü alınmasıdır. Edinilen veriler ile hasta eğitimi ve tıbbi müdahaleler başlatılabilir. Ana başlıklar: Yaş Tıbbi Özgeçmiş Fizik muayene Tetkikler

YAŞ Yaş ilerledikçe, özellikle 40 yaş üstü, şu durumlar için risk artışı söz konusudur: Kısırlık Kromozom anomalisi Düşük Gebelikte diyabet Gebelikte tansiyon Ölü doğum

YAŞ İleri baba yaşı da bazı riskler taşır: Kısırlık Düşük Bazı genetik hastalıklar Bazı psikiyatrik durumlar Çocukluk çağı tümörleri

TIBBİ ÖZGEÇMİŞ Hem gebeliğin sağlığa etkileri, hem de sağlığınızın gebelik ve bebeğe etkilerini anlamak için iyi bir başlangıçtır. Üzerinde durulması gereken konular şunlardır: Kronik hastalıklar Fetusa zararlı ilaçlar Doğum ve jinekolojik öykü Siz, partneriniz ve aile genetik öyküsü Madde kullanımı Enfeksiyon hastalıkları ve aşılanma Beslenme, kilo kontrolü Folik asid kullanımı Çevresel toksin ve zararlı etkenler Aile planlaması Sosyal ve zihinsel sağlık

FİZİK MUAYENE Sağlıklı bir kadında, anne sağlığı ve gebelik sonuçları için değerlendirilmesi gerekenler: Kilo Tansiyon Kalp Akciğer Tiroid Batın Ağız Genital sistem

TETKİKLER HIV virüsü için danışmanlık ve tarama önerilir. Hepatit B ve kızamıkcık bağışıklık durumu belirlenmeli. Anne adayı yüksek risk grubunda ise taranması gerekenler: Cinsel temasla bulaşan hastalıklar Genetik hastalık taşıyıcılığı HgA1C, açlık kan şekeri Tüberkülin deri testi (PPD) Serum fenilalanin düzeyi

TEMEL ÖNLEMLER Doğumsal anomali ve hastalık, bebekte gelişme sorunları, erken doğum gibi gebelik sorunlarında azalma sağlanabilecek önlemler şunlardır: Folik asid kullanımı Açlık kan şeker kontrolü Fenilalanin düzeyi Madde bağımlılık tedavisi Sigara bırakma Aşılanma durumu kontrolü Kilo kontrolü (verme/alma) Fetusa zararlı ilaçların değiştirilmesi veya bırakılması Çevresel zararlı etkenlerden korunma Varolan hastalığı en iyi şekilde kontrolü Davranışsal değişiklikler

VAROLAN TIBBİ SORUNLAR İÇİN ÖNLEMLER Annenin tibbi sorunları, mutlaka ilgili uzman ile beraber yönetilmelidir. Gebeliğe etkili veya gebeliğin rahatsızlığa etkili olduğu durumlar şunlardır: Hipertansiyon Astım Tiroid Epilepsi Kalp hastalığı Sistemik Lupus Eritematozis Kalıtsal pıhtılaşma sorunları Diş ve dişeti sorunları

KALITSAL HASTALIKLAR Kalıtsal hastalık öyküsü olanlar ve akraba evliliği olanlar, mutlak genetik danışma almalıdır. Genetik bilimindeki ilerlemeler çok hızlı olduğundan, daha önce danışmanlık alanların bile tekrar değerlendirilmesi gerekebilir Bilgi edinilmesi gereken konular: Taşıyıcılık Bebeğe geçiş oranı Tanı yöntemleri Hastalığı doğal seyri Gereğinde üreme teknoloji desteği

PSİKOSOSYAL SORUNLAR Saptanması gereken durumlar: Stres Mental sağlık Finansal konular Aile içi şiddet Sosyal güvence varlığı ZİHİN SAĞLIĞI İlaç bırakılması genellikle önerilmeyen durumlar: Ciddi tekrarlayan depresyon İntihar girişimi Psikoz Manik-depresif bozukluk

BESLENME ve DİYET TAKVİYESİ Dengeli beslenme, gebelik planlanmasından bağımsız zaten olması gerekendir. Folik asid, 400 mcg/gün başlanmalıdır. Gebelik öncesi en az 3 ay kullanılmalıdır. Önerilen günlük kafein alımının < 200-300 mg olmasıdır. Balık tüketim miktarı ve türüne, bazı çevresel toksinler, özellikle civa açısından dikkat edilmelidir. Sadece çok iyi pişmiş balık tüketilmelidir. Balık yağı (omega-3) takviyesinin, bebeğin zihisel gelişimine faydası konusunda net bir kanıt yoktur. Multivitaminler, bitkisel takviyeler ve diğer tüm besinsel takviyeler kesilmelidir.

KISIRLIK Çocuk sahibi olmak için çabalayıp gebe kalamayanlarda araştırmaya başlama zamanı anne yaşına göre değişmektedir: < 35 yaş ve ek risk faktörü yoksa, 12 ay sonra 35-40 yaş arası 6 ay sonra Hemen başla eğer: > 40 yaş Adet miktarı azalmış Kemoterapi veya radyoterapi öyküsü İleri evre endometriozis öyküsü Bilinen / şüpheli rahim veya tüp rahatsızlığı Erkekde geçirilmiş genital sistem operasyonu, erişkin çağ kabakulak enfeksiyonu, cinsel fonksiyon bozukluğu, kemoterapi veya radyoterapi öyküsü, başka bir partnerleyken kısırlık öyküsü

Öyküde, gebelik öncesi inceleme gerektiren durumlar: KÖTÜ GEBELİK ÖYKÜSÜ Öyküde, gebelik öncesi inceleme gerektiren durumlar: Tekrarlayan düşük veya gebelik kaybı, Ölü doğum, Erken doğum, Yapısal anomalili çocuk olması

ÖZET Sağlıklı çocuk sahibi olma bir çiftin en önemli isteğidir. Bunun için, gebe kalmadan önce kadın hastalıkları ve doğum hekimine danışarak yol alınması önerilir. ‘Gebelik öncesi danışmanlık’ kadının doğurganlığı ve gebelik sonuçlarına yönelik sosyal, davranışsal, çevresel ve biyomedikal risklerin belirlenerek, gebe kalmadan önce eğitim, danışmanlık ve mümkün olan müdahaleler ile bu risklerin en aza indirgenmesi sürecidir. Anne karnındaki bebeğin (fetus) ilk organ gelişim dönemi, gebeliğin 3-10 haftaları arasında olduğundan, gebelik öncesi danışmanlık, gebelik takibi sırasında yapılacak danışmanlıktan çok daha önemli ve etkindir.