İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATI İLE İLGİLİ BİLGİLER

KONU BAŞLIKLARI İŞ SÖZLEŞMELERİ Sürekli Ve Süreksiz İşlerdeki İş Sözleşmeleri Belirli Ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri Kısmi Süreli Ve Tam Süreli İş Sözleşmeleri Deneme Süreli İş Sözleşmeleri Kaynakça

İŞ SÖZLEŞMESİ İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. Memurlar ise; sözleşme serbestisi olanağına sahip olmayıp, çalışma koşulları önceden yasa ile belirlenerek, kamu hukuku kapsamında çalıştırılmak üzere belirli bir derece ve kademeye atanır

İŞ SÖZLEŞMESİ İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. (İşK. m. 8).

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ 1-Belirli Süreli / Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri 2-Tam Süreli / Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri 3-Deneme Süreli İş Sözleşmesi 4-Takım Sözleşmesi

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ SÜREKLİ VE SÜREKSİZ İŞLERDEKİ İŞ SÖZLEŞMELERİ Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş, 30 günden fazla devam edenlere sürekli iş denir (İşK. m. 10).

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ BELİRLİ VE BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ İş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir (İşK. m. 11).

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ KISMİ SÜRELİ VE TAM SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir. Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmi süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmi süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur. (İşK. m. 13).

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır. (İşK. m. 15).

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ 50 işçiden daha fazla kişinin çalıştığı işyerinde işçinin çalıştığı süre 6 ayın üzerine çıkarsa bu kez iş güvencesi hükümleri devreye girer, Deneme süresi iş güvencesi için gerekli 6 aylık çalışma kapsamında dikkate alınır, Yıllık izinde Deneme Süresi : Deneme süresi yıllık iznin hesaplanmasında da dikkate alınır, Deneme süresi dahil 1 yıl çalışmış olan işçi yıllık izne hak kazanır, Deneme süresi boyunca da işçinin sigortalatılması gerekir.

İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BORÇLAR İŞÇİNİN BORÇLARI İş görme borcu Sadakat borcu (rekabet etmeme borcu) Düzenleme ve talimatlara uyma borcu İŞVERENİN BORÇLARI Ücret ödeme borcu İşçiyi gözetme borcu Eşit davranma borcu

ÜCRET Ücret, kural olarak, Türk parası ile özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret en geç ayda bir ödenir. Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır (İşK. m. 32). Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz (İşK. m. 34). İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz (İşK. m. 35).

ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler. İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler. İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler. İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler. Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.

FAZLA ÇALIŞMA Fazla çalışma; haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışma ise; haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda, ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalardır. Fazla çalışma ücreti, normal saat ücretinin % 50 yükseltilmiş miktarıdır. Fazla sürelerle çalışma ücreti ise, normal saat ücretinin % 25 yükseltilmiş miktarıdır.

FAZLA ÇALIŞMA İşçi isterse, zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.

FAZLA ÇALIŞMA Memurlar açısından; Günlük çalışma saatleri dışında, Salgın hastalık ve tabii afetler gibi olağanüstü hallerin olması (Bu hallerin devamı süresince), Fabrika, atelye, şantiye, işletme gibi yerlerde İş Kanununa tabi olarak işçi çalıştıran kurumlarca hizmetin gereği olarak işçi ile birlikte çalışma saatleri ve günü dışında çalışmanın zorunlu bulunması, hallerine münhasır olmak üzere, yapılan fazla çalışmalar ücretle karşılanır. Bu hallerde yaptırılacak fazla çalışmanın süresi ve saat başına ödenecek ücret Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenir. Kurumlar gerektiği takdirde personelini günlük çalışma saatleri dışında fazla çalışma ücreti vermeksizin çalıştırabilirler. Bu durumda personele yaptırılacak fazla çalışmanın her sekiz saati için bir gün hesabı ile izin verilir.

ARA DİNLENMESİ Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere; Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika, Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, ara dinlenmesi verilir.

TATİL Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. (İşK. m. 44) İşçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir (İşK. m. 47). İşçilere tatil gününden önceki iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile 7 günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Hafta tatili Memurlar için; Cumartesi ve Pazar günleridir.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKI İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az 1 yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, az olamaz. Devlet memurlarının yıllık izin süresi, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (on yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilir.

ÇALIŞMA VE SÜT İZNİ Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından 6 aya kadar ücretsiz izin verilir. Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

ANALIK HALİNDE ÇALIŞMA VE SÜT İZNİ Memurlar açısından; Kadın memura doğumdan önce sekiz, doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı hafta süreyle analık izni verilir. Memura, eşinin doğum yapması hâlinde, isteği üzerine on gün babalık izni verilir. Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde birbuçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır (DMK m. 104)

ÇOCUKLARI ÇALIŞTIRMA YASAĞI 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, onbeş yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri ise, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Sanayide ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır.

1. 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 1.1. İşçinin Sorumlulukları İşçinin iş sözleşmesinden doğan bazı yükümlülükleri vardır. İşçinin Borçları İş Görme Talimata Uyma Sadakat

1. 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 1.1.1. İş Görme Borcu İki tarafa da borç yükleyen bir sözleşme nitelinde olan iş sözleşmesinin işçiye yüklediği temel borç iş görme borcudur. İş görme borcunun hükümleri aşağıdaki gibidir: İşçinin işi kendisinin yapması İşçinin çalışma koşullarına uyması İşçinin işi özenle yapması 1.1.2. İşverenin Talimatına Uyma Borcu İşverenin yönetim hakkına dayanarak verdiği işin yapılması ve işyerinin düzeni ile ilgili talimatına, işçi uymak zorundadır. İşverenin talimatı işyerinin ihtiyaçları ve o işin âdetine uygun olarak yapılması ile sınırlıdır. Giriş Çıkış Kontrolü Sigara içme yasağı

1. 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 1.1.3. Sadakat Borcu Sadakat borcunun işçinin bazı hareketleri yapması (olumlu=pozitif) ve bazı hareketlerden kaçınması (olumsuz=negatif) olarak belirtilen iki yanı vardır. Sadakat borcunun olumlu yanı: Hizmetin işverenin yararına uygun biçimde yapılmasıdır. İşverenin şöhret ve itibarının sarsılmaması için işverene zarar verecek tehlikelerin önlenmesi için gerekeni yapacaktır. Sadakat borcunun olumsuz yanı: İşçi işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, meslek sırlarını açıklamak, davranışlarda bulunamaz.   İşverenin itibar ve kredisini düşürücü hareketlerde bulunmak İşverene ait parayı işverene vermemek Düzenlediği makbuzda tahrifat yapmak Rüşvet, normali aşan hediye veya bahşiş almak Uyumak

1. 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 1.2. İşçinin Hakları 1.2.1. İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı   Madde 24 - Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: I. Sağlık sebepleri: II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: III. Zorlayıcı sebepler:

1. 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 1.2. İşçinin Hakları 1.2.2. Yeni İş Arama İzni İş sözleşmesi bildirim önellerine uyarak bozulduğu takdirde, bu öneller arasında yeni bir iş bulabilmesi için gerekli olan iş arama izni işçiye verilecektir (m.27). Bu izin süresi iş saatleri içinde olacak ve işveren bundan dolayı herhangi bir ücret kesintisi yapmayacaktır. İş arama izni için verilecek süre, günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. 1.2.3. Talep Hakkı İşyerinde yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı işyerinde işveren veya vekiline başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir (4857 sayılı İş Kanunu Madde 83)

1. 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 1.1. İşverenin Sorumlulukları İşverenin iş sözleşmesinden doğan bazı yükümlülükleri vardır. İşverenin Borçları Ücret Ödeme İşçiyi Koruma Eşit İşlem Yapma

1. 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar 1.3.1. Ücret Ödeme Borcu Ücret ödeme borcu, işçinin iş görme borcu karşısında yer alan ve işverenin iş sözleşmesinden doğan başlıca borcudur. İş Kanunu‟na göre ücret “bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. 1.3.2. İşçiyi Koruma Borcu İşverenin işçiyi koruma özellikle iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önlemleri alma borcunu düzenleyen kanun ve tüzük hükümleri emredici hukuk kuralları niteliğindedir.İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazalarını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç üç iş günü içinde www.sgk.gov.tr üzerinden bildirmek zorundadır. 1.3.3. Eşit İşlem Yapma Borcu İşyerinde çalışan işçilere eşit davranma ve eşit değerdeki işlerde çalışan işçilere eşit çalışma koşulları uygulama hakkaniyet esasına dayandırılan bir borçtur. Farklı yeteneklere sahip olan işçiler arasında özellikle ücretler yönünden, işçilerin nitelikleri göz önünde tutularak ayrım yapılabilir. Eşit işlem yapma borcu öğrenim derecesi, yaş, kıdem, gibi objektif ve çalışkanlık, beceriklilik, kabiliyet, liyakat gibi niteliklerle sınırlandırılmıştır.

2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar 2.1. İşveren Hak ve Sorumlulukları İşverenin genel yükümlülüğü MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.

2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar 2.1. İşveren Hak ve Sorumlulukları İşverenin genel yükümlülüğü MADDE 4 – devamı.. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Getirdiği Hak ve Sorumluluklar 2.1. İşveren Hak ve Sorumlulukları İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri MADDE 6 – (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren; Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir

KAYNAKLAR http://www.mevzuat.gov.tr/ http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/itkb.portal http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/isggm.portal http://www.isgum.gov.tr/ http://www.casgem.gov.tr/