DOLAŞIM SİSTEMİ www.egitimdeposu.net

DOLAŞIM SİSTEMİ NEDİR? Canlılar yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar. İhtiyaç duyulan bu enerji besinlerden sağlanır. Canlıların hücrelerinde enerjinin üretilebilmesi için gerekli olan besin ve oksijenin hücrelere taşınması gerekir. Ayrıca hücrelerde yaşamsal faaliyetler sonucu oluşan karbondioksit gazı ile zararlı atık maddelerin de boşaltım sistemi organlarına getirilerek vücut dışına atılması gerekir. Hücreler için gerekli olan besin ve oksijenin hücrelere taşınmasını, hücrelerde yaşamsal faaliyetler sonucu oluşan karbondioksit gazı ile zararlı atık maddelerin boşaltım organlarına (akciğerlere ve böbreklere) iletilmesini sağlayan sisteme dolaşım sistemi (kalp – damar sistemi) denir. (Hücrelerde yaşamsal faaliyetler için gerekli olan ve sindirim sisteminden kana geçen besinler ile solunum sistemi ile akciğerlerden kana geçen oksijen gazını hücrelere taşıyan, hücrelerde yaşamsal faaliyetler sonucu oluşan karbondioksit gazını akciğerlere, zararlı ve atık maddeleri böbreklere (boşaltım sistemi organına) götüren sisteme dolaşım sistemi denir). Dolaşım sistemi kalp, damarlar ve kandan oluşur. Kalp ve damarlara dolaşım sistemi organları denir.

1- KALP (YÜREK) : Kalp, göğüs boşluğunda, diyaframın üstünde ve iki akciğer arasında, göğüs kemiğinin arkasında, sivri ucu sola yatık durumda, koni şeklinde ve herkesin yumruğu büyüklüğündeki organdır. (Yetişkin kadınlarda 230 – 280 gr, yetişkin erkeklere 280 – 340 gr arasındadır). a) Kalbin Görevi : Kalp, kasılıp gevşeyerek kanın damarlar içinde bütün vücudu dolaşmasını sağlar. Kalp, vücutta pompa görevini görür. Kanı vücuda pompalar ve tekrar toplar.

b) Kalbin Yapısı : • Kalp, çizgili kaslardan yapılmıştır fakat isteğimiz dışında çalışır. • Kalp, üstte iki kulakçık, altta iki karıncık olmak üzere toplam 4 odacıktan oluşur. • Kulakçıkların arasında ince, karıncıkların arasında kalın kas tabakası bulunur. (Bu nedenle karıncıklar, kulakçıklardan daha güçlü kasılırlar ve gevşerler). • Karıncıklar kulakçıklara göre daha geniştir. • Kulakçıklar ve karıncıklar arasında, kulakçıklardan karıncıklara kan geçişini sağlayan kapakçıklar bulunur. Kapakçıklar, kulakçıklar kasıldığında kanın karıncıklara inmesini sağlar, karıncıklar kasıldığında kanın karıncıklardan kulakçıklara dönmesini engeller. (Sağ kulakçık ile karıncık arasında üç parçalı, sol kulakçık ile karıncık arasında iki parçalı kapakçık bulunur). • Kalbin sağı ve solu kaslardan yapılan duvar ile ikiye ayrılmıştır. • Kalbin sol tarafında temiz kan, sağ tarafında kirli kan bulunur. • Kalbe kan getiren damarlar kulakçıklara bağlıdır. Bu nedenle kalbe gelen kan kulakçıklarda toplanır. • Kalpteki kan, karıncıklardan pompalanır, gönderilir. • Kalbin üzerini örten kalın, esnek ve dayanıklı olan zara kalp zarı (periton) denir. Bu zar ile kalp arasında kaygan bir sıvı bulunur. Bu sıvı kalbin rahat çalışmasına yardım eder. • Besin ve oksijen yönünde zengin olan açık renkli kana temiz kan denir. • Besin ve oksijen yönünde fakir olan koyu renkli kana kirli kan denir.

NOT : 1- Canlılar, iskelet sisteminin bulunup bulunmamasına göre omurgalı ve omurgasız  hayvanlar olarak iki grupta incelenir. Omurgasızların çoğunda dolaşım sisteminde açık dolaşım görülür. Açık dolaşımda kılcal damarlar bulunmaz. Kan, atardamarlardan doku boşluklarına bırakılır ve buradan toplardamarlara geçer. Omurgalılarda, dolaşım sisteminde kapalı dolaşım görülür ve kılcal damarlar bulunur. Kapalı dolaşımda kan doku boşluklarında atardamarlardan kılcal damarlara, kılcal damarlardan da toplardamarlara geçer. Kapalı dolaşımda kan sadece damarlar içinde dolaşır.

1- Balıklar : • Kalpleri iki odacıklıdır. (1 karıncık, 1 kulakçık) 1- Balıklar :  • Kalpleri iki odacıklıdır. (1 karıncık, 1 kulakçık).  • Kirli kan solungaçlarda temizlenir. • Temiz kan kalbe uğramadığı için kalpte yalnızca kirli kan bulunur. • Vücutta temiz kan dolaşır ve küçük kan dolaşımı görülmez . 2- Kurbağalar :  • Kalpleri üç odacıklıdır. (1 karıncık, 2 kulakçık). • Kirli kan akciğerlerde temizlenir. • Kalpte temiz ve kirli kan birbirine karışır. • Vücutta temiz ve kirli kan (karışık kan) birlikte dolaşır. 3- Sürüngenler :  • Kalpleri üç odacıklıdır. (1 karıncık, 2 kulakçık). (Karıncıkta yarım perde bulunur). • Kirli kan akciğerlerde temizlenir. • Kalpte temiz ve kirli kan birbirine karışır. • Vücutta temiz ve kirli kan (karışık kan) birlikte dolaşır. • Timsahlarda kal dört odacıklıdır. Karıncıkta tam perde bulunur. Kalpte kirli ve temiz kan karışmaz. Kan kalpten çıktıktan sonra panizza kanalında karışır. Vücudu temiz ve kirli kan birlikte dolaşır.

4- Kuşlar : • Kalpleri dört odacıklıdır. (2 karıncık, 2 kulakçık) 4- Kuşlar : • Kalpleri dört odacıklıdır. (2 karıncık, 2 kulakçık). • Kirli kan akciğerlerde temizlenir. • Kalpte temiz ve kirli kan birbirine karışmaz. • Vücutta temiz kan dolaşır. 5- Memeliler : • Kalpleri dört odacıklıdır. (2 karıncık, 2 kulakçık). • Kirli kan akciğerlerde temizlenir. • Kalpte temiz ve kirli kan birbirine karışmaz. • Vücutta temiz kan dolaşır. c) Kalbin Çalışması : Kalp, çizgili kaslardan yapılmıştır fakat isteğimiz dışında çalışır. Kalp, kasılıp gevşeyerek vücuttaki kanı toplar ve tekrar vücuda pompalar. Kalp çalışırken kulakçıklar ve karıncıklar sırayla kasılıp gevşerler. Kulakçıklar kasılırken karıncıklar gevşer, kulakçıklar gevşerken de karıncıklar kasılır. Kasılma anında odacıklardan kan gönderilir, gevşeme anında odacıklara kan dolar.