PSİKOLOJİK TESTLER
1. PSİKOLOJİK TESTLERİN PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ
II. İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
III. NORMLAR
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Psikolojik testler bir psikolojik özelliği/niteliği ölçme amacı taşırlar. Ölçme bir objenin herhangi bir özelliğin/niteliğini belirli kurallara göre sayarak, sınıflandırarak, derecelendirerek ya da birimlerle sayısal olarak ifade etme sürecidir. .
BİRLİKTE DÜŞÜNELİM… En aşina olduğumuz en sık kullandığımız ölçek muhtemelen evlerimizde kullandığımız basküldür. Bir psikolojik test ile evde kullandığımız baskül ne kadar birbirine benzer? Farkı nedir?
Yöntemine göre ölçme: Dolaylı ve Dolaysız ölçme
Psikolojik testler dolaylı mı dolaysız mı?
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Genellikle 4 farklı ölçme düzeyi olduğu kabul edilmektedir. Bu farklı düzeyler ya da ölçek nitelikleri kapsamındaki sayısal ifadeler değişik türde bilgi verirler…
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ “7” 7 numaralı futbolcu 7. gelen at Benlik saygısı testinden alınan 7 puan 7cm uzunluğunda bir doğru parçası
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Sınıflama (Nominal) Ölçekleri Ölçmenin en basit şeklidir. Ölçülen her şeyin karşılıklı olarak bir veya daha fazla ayırt edici özelliğe dayalı olarak sınıflanmasını ya da kategorize edilmesine dayanır. Derinlemesine bilgi vermezler.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Örneğin: Cinsiyet Kadın erkek Sigara kullanımı Düzenli kullananlar Kullanmayanlar Ara sıra kullananlar Birey hakkında bilgi toplama araçlarından anketler bu gruba girer.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Sıralama (Ordinal) Ölçekleri Sıralama ölçeklerinde bireyler belirli bir özelliğe/niteliğe göre sıraya konur. Örneği bir işe alım sürecinde ; o işe başvuranlar arzu edilen özelliklere sahip olmalarına göre sıraya konabilir.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Tercih sırasına işaret etmekle birlikte bu adayların arasındaki farka dair bilgi vermezler. 1. adayın 2. adaydan ne kadar iyi olduğu sorusunun cevabı yoktur. Somutlaştırmak gerekirse güzellik yarışmaları
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Somutlaştırmak gerekirse güzellik yarışmaları
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Mutlak bir sınıf noktası yoktur.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Eşit Aralıklı (Interval) Ölçekler Eşit aralıklı ölçeklerde, sıralama ölçeklerinde belirli bir özellik/nitelik yönünden yapılan sıralamaya ek olarak bireylerin özellikleri/nitelikleri arasındaki “birim” ve “bireysel farklar” hakkında da bilgi verilmektedir
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Bu ölçeklerden elde edilen veriler ile ileri derece istatistiksel analizlerin yapılması ölçülen özellik/nitelik hakkında derinlemesine bilgi edinilmesi mümkündür.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Örneğin zeka testleri ile elde edilen IQ eşit aralıklı ölçekler niteliğindedir. 80 ve 100 IQ ile temsil edilen/sayısallaştırılan zihinsel yetenek farkının, 100 ve 120 IQ arasındaki fark ile aynı olduğu düşünülmektedir.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Mutlak bir sıfır noktası yoktur. Bir başka deyişle 0 IQ şeklinde değerleme yapmak mümkün değildir. Böyle bir sonuç elde edilse bile 0 zekanın yokluğunun bir göstergesi olamazdı. Eşit aralık ölçeklerinin mutlak 0 noktasına sahip olmaması nedeniyle söz konusu testlerin (psikolojik testlerin) kullanımına ilişkin temel varsayım, ölçümü yapılan beceri yada özelliğin tüm insanlarda olduğudur.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Psikolojik ölçmelerde, ölçülmeye çalışılan özelliğin gerçek anlamda/mutlak bir sıfır/başlangıç noktası olma olasılığı yoktur.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ Oranlı (Ratio) Ölçekler Sınıflama, sıralama ve eşit aralıklı ölçeklerin tüm niteliklerine ek olarak, oranlı ölçeklerde gerçek/mutlak bir 0 noktası vardır. Oranlı ölçeklerden elde edilen veriler üzerinde her türlü istatistiksel analiz yapılabilir, diğer ölçek türleri arasında en ileri düzey olanıdır. Günlük hayatta kullanılan ağırlık ve uzunluk ölçüleri bu gruba girmektedir. Daha çok doğa bilimlerinde kullanılmaktadır.
PSİKOMETRİK NİTELİKLERİ
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER İstatistikler psikolojik testlerin bize verdiği sayısal değerlerin anlamlandırılması için gereklidir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VERİLERİN BETİMLENMESİ
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VERİLERİN BETİMLENMESİ (TANIMLAYICI İSTATİSTİKLER)
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VERİLERİN BETİMLENMESİ (TANIMLAYICI İSTATİSTİKLER)
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VERİLERİN BETİMLENMESİ (TANIMLAYICI İSTATİSTİKLER)
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Frekans tablosunda hem puanlar sıralanır, hem de puandan kaç tane olduğu sayılarak frekanslar bulunur. Ancak hem puan dağılımının hem genel durumu daha iyi görebilmek hem de hesaplamaları kolaylaştırmak için verilerin gruplandırılması gerekmektedir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Genel olarak test istatistikleri; Merkezi Eğilim (Yığılma) Ölçüleri Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri olmak üzere 2 grupta incelenebilir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Merkezi Eğilim Ölçüleri, belli bir özelliğe ya da değişkene ilişkin ölçme sonuçlarının, hangi değer etrafında toplandığını gösteren ve veri grubunu özetleyen ölçülerdir. Merkezi eğilim ölçüleri: Mod (Tepe Değeri) Medyan (Ortanca) Aritmetik Ortalama (Mean)
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER MOD (TEPE DEĞERİ) Bir veri grubunda en çok tekrar eden ölçme sonucuna (puana) mod denir. Yani en fazla frekansa sahip değer olarak tanımlanır.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Örnek: 1 , 2 , 7 , 5 , 6 , 4 , 4 , 4 , 3 , 2 , 1, 7 , 8 , 10, 9 , 2 , 2 , 4 , 4 Bu verideki sayılar arasında 4 sayısı en çok tekrarlanan (5 defa) sayıdır. Dolayısıyla bu verinin modu=4’tür.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Bazı durumlarda, en yüksek frekansa sahip değer iki veya daha fazla sayıda olabilir. Bu durumda dağılımın tek tepe değeri olmaz. Dağılım iki veya daha fazla tepe değere sahiptir. Grubun homojen değil heterojen bir yapıya sahip olduğunu gösterir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Bazı durumlarda da verideki değerlerin hepsi aynı sayıda gözlenir. Bu durumda tepe değer yoktur denilir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ORTANCA (MEDYAN) Sıralanmış bir veri grubunu tam ortadan ikiye ayıran noktaya rastlayan ölçme sonucuna ortanca denir. Ortancanın sırası (yeri) gruplandırılmış ve sıralanmış verilerde (N+1)/2 formülüyle hesaplanır.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Veri sayısının tek olması durumunda: 1, 4, 5, 6, 7, 8, 11 şeklinde sıralı halde verilmiş olan puan dağılımının ortancası, (7+1)/2=4 yani 4. sıradaki sayıdır. Ortanca (medyan): 6’ dır.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ARİTMETİK ORTALAMA (MEAN) En çok kullanılan merkezi yığılma ölçüsüdür. Aritmetik ortalama, verideki puanların toplamının verideki eleman sayısına bölünmesiyle bulunur.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Merkezi Dağılım (Yayılma) Ölçüleri Ranj (Range) Çeyreklikler arası açıklık Standart Sapma Varyans
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER RANJ (RANGE) Bir veri grubunda bulunan en büyük veri ile en küçük değer arasındaki farktır. Ranj = maksimum puan – minimum puan
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Ranj da mod (merkezi eğilim ölçüsü) gibi kaba ve az bilgi verir. Ranj1: 10, 20, 20, 20, 20, 20, 30 Ranj2: 10, 21, 22, 23, 24, 25, 30 Ranj1=Ranj2=30-10=20
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ÇEYREKLİKLER ARASI AÇIKLIK Test puanlarının dağılımı her bir çeyrekte test puanlarının % 25’i olacak şekilde 4 parçaya ayrılabilir. Dağılımdaki dört çeyrek arasındaki bölünme noktaları çeyrekliklerdir. (percentiles).
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ÇEYREKLİKLER ARASI AÇIKLIK Çeyrek sapma, birinci ve üçüncü çeyreğin farkıdır. Üçüncü çeyrek (%75) ile birinci çeyrek (%25 ) arasında kalan yüzde 50’lik kısma tekabül eder.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Örnek: 1, 2, 7, 8, 10, 5, 4, 3, 9, 8, 6 verisi için çeyrekler arası açıklığı bulalım. Önce veriyi sıraya koyalım: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 8, 9, 10 Ortanca=6 Alt çeyrek 1,2,3,4,5 verisinin orta noktası olan 3 ’tür Üst çeyrek 7,8,8,9,10 verisinin orta noktası olan 8 ’dir. Çeyrekler arası açıklık: 8 -3=5’tir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER ?
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER STANDART SAPMA (STANDARD DEVİATİON) Dağılım (yayılım) ölçüleri arasında en çok kullanılan standart sapma, bir veri grubundaki verilerin aritmetik ortalamadan ne derece uzaklara yayıldıklarını puan biriminde gösteren bir ortalamadır.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Puanların yayılımının genişliğiyle doğru orantılı olarak büyür. St. Sapma ne kadar büyük olursa puanların yayılımı da o kadar geniş olur. Bu durum ölçülen özellik açısından grubun heterojen (farklı) yapıya sahip olduğunu gösterir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER Standart sapma arttıkça testin ayırt ediciliği artar. Standart sapma arttıkça testin güvenirliği artar.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VARYANS (VARIANCE) Standart sapmanın karesine varyans denir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER VERİLERİN BETİMLENMESİ (TANIMLAYICI İSTATİSTİKLER) SPSS uygulaması için lütfen erolesenblog.worldpress.com adresindeki veri setini indiriniz…
NORMAL DAĞILIM
NORMAL DAĞILIM Eğitimde ve psikolojide üzerinde çalışılan değişkenlerin çoğu, evrende normal dağılıma sahiptir. Sosyal bilimlerdeki bir çok ölçme, yeterli sayıda ölçme yapıldığında normal dağılıma yakın bir dağılım gösterdiği bilinmektedir.
NORMAL DAĞILIM Normal dağılım, ölçmenin aritmetik ortalaması ve standart sapması ile ilişkilidir. Yani normal dağılım aritmetik ortalama ve standart sapma değerlerine göre tanımlı bir dağılımdır.
NORMAL DAĞILIM Çan biçiminde sağ ve sol alanları birbirine eşit simetrik bir eğridir. Normal dağılımda tepe değer (mod), medyan ve aritmetik ortalama değerleri birbirine eşit ve dağılımın tam orta noktasındadır.
NORMAL DAĞILIM Orta kısımdan sağa ve sola, her iki yöne doğru gidildikçe, yığılmalar önce yavaş yavaş, sonra da hızlıca düşerek iki uçta uzun bir kuyruk oluşturur. Normal dağılım eğrisinin temel çizgisi, standart sapma birimleriyle bölünmüştür.
NORMAL DAĞILIM Bu çizgi üzerinde aritmetik ortalamanın bulunduğu noktaya sıfır değeri verilir ve çizgi bu noktanın sağına +1SS, +2SS, +3SS, soluna ise -1SS, -2SS,-3SS olmak üzere standart sapma birimi kullanarak alanlara ayrılır.
NORMAL DAĞILIM
NORMAL DAĞILIM
NORMAL DAĞILIM EĞRİNİN BASIKLIĞI (ORTA/NORMAL, SİVRİ, BASIK) - (KURTOSİS)
NORMAL DAĞILIM THORNDİKE’ IN 6. SINIF ÖĞRENCİLERİNE UYGULADIĞI ZEKA TESTİ PUANLARININ DAĞILIMI (n=15138)
NORMAL DAĞILIM *
NORMAL DAĞILIM ?
NORMAL DAĞILIM ?
NORMAL DAĞILIM
NORMAL DAĞILIM ?
STANDART PUANLAR 100%
STANDART PUANLAR Standart puan, bireylerin ölçme araçlarından aldıkları ham puanların, standart bir dağılım haline dönüştürülmesidir. Standart puanlar, aritmetik ortalaması ve standart sapması farklı dağılımların, aynı aritmetik ortalama ve standart sapmaya sahip dağılım haline dönüştürülmesini sağlar.
STANDART PUANLAR Çeşitli ölçme araçlarından alınan ham puanların ortak bir puan sistemine (yani standart puanlara dönüştürülmesine), puanların birbiriyle karşılaştırılabilmesine yapılabilmesine olanak sağlar. Bu işleme puanların standartlaştırılması da diyebiliriz.
STANDART PUANLAR Z PUANI Ölçme sonuçları Z puanına dönüştürülerek, aritmetik ortalaması 0 ve standart sapması 1 olacak biçimde normal dağılımlı hale getirilir. Z puanı ile elde edilen aritmetik ortalaması 0 ve standart sapması 1 olan bu dağılıma standart normal dağılım ya da birim normal dağılım denir.
STANDART PUANLAR ?
STANDART PUANLAR ?
STANDART PUANLAR
STANDART PUANLAR
STANDART PUANLAR T PUANI T puanı Z puanının Özel bir halidir. Z puan dağılımı; aritmetik ortalaması 50 ve standart sapması 10 olacak şekilde T puanına dönüştürülür. Yani T puanı aritmetik ortalaması 50 ve standart sapması 10 olan bir standart puan dağılımıdır.
STANDART PUANLAR T PUANI
STANDART PUANLAR STANINE
STANDART PUANLAR
«normlar»
NORMLAR
NORMLAR Aynı psikolojik testin uygulandığı diğer bireylerin puanları bilmek test sonucu elde edilen verilerin yorumlamasına önemli katkılar sağlar. Bir başka deyişle testlerle elde edilen veriler, test puanları çoğu kez doğrudan yorumlamaya/değerlemeye elverişli değildir. Normlar ham verileri, puanları yorumlamak için geliştirilmiş ölçütlerdir.
NORMLAR Normlar psikolojik testle ölçmeyi amaçladığımız özelliğin temsili bir örneklemde nasıl bir dağılım gösterdiğiyle ilgili bilgileri içerir. Bu da özellik açısından ortalama ya da normal performansın ne olduğunu bilmemizi ve böylece şimdiki uygulamamızda elde ettiğimiz sonucu bununla kıyaslama olanağı sağlar.
NORMLAR Tekil olarak norm, bilimsel literatürde, olağan, sıradan, normal, standart, beklenen ya da tipik davranışı ifade eder. Normun özel bir türünden bahsetmek için, örneğin yaşı, yaş normu terimiyle niteleyerek belirtebiliriz.
NORMLAR Psikometrik bağlamda normlar, bireysel test puanlarını yorumlarken ya da değerlendirirken referans olarak kullanılmak için düzenlenen, testi alan belirli bir grubun test performansı verileridir.
NORMLAR Normların ideal veya beklenilen değerleri değil norm grubunun ortalama değerlerini temsil ettiği unutulmamalıdır. Norm teriminin ifade ettiği şey, normal (tipik) veya ortalama performanstır.
NORMLAR Normların önemli bir niteliği de zaman ve mekân açısından göreceli olmasıdır. Bu nedenle normlara mutlak ve kalıcı değerler olarak bakılmaz. Aşağıda verilen norm türlerinden de bunların göreceli olduğu kolayca anlaşılabilir.
NORMLAR Ulusal veya Yerel Normlar: Ulusal normlar bir ülkeyi temsil eden örneklerin grubu üzerinden çıkarılır. Yaş, cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey, coğrafi konum (kuzey, doğu, batı, güney) gibi farklı değişkenleri ve ülkenin değişik bölgelerindeki (kırsal, şehir, büyük şehir) farklı toplum türlerini temsil eden çok sayıda kişinin test edilmesiyle elde edilen normlardır.
NORMLAR Ulusal veya Yerel Normlar: Yerel normlar coğrafi bölgeleri, kentleri, kurum/kuruluşları (okul, hastane, işyerleri vb.) temsilen seçilmiş örneklemelerden elde edilir.
NORMLAR YAŞ NORMLARI Yaş-dengi (age equivalent) puanlar olarak da bilinen yaş normları; yaşa paralel olarak gelişen bireysel özelliklerin değerlendirilmesi amacıyla geliştirilmektedir. Yaş normları belirli bir yaştaki bireyin gelişim veya yetenek düzeyini gösterirler. Yaş ile birlikte gelişimleri süreklilik gösteren tüm özellikler için yaş normları geliştirilebilir.
BİRLİKTE DÜŞÜNELİM… Yaş ile birlikte gelişiminde süreklilik gösteren özellikler neler olabilir? DENVER gelişimsel taramadan örnek ver*** PSİKO-MOTOR BECERİLER, EMPATİ-PROBLEM ÇÖZME BECERİSİ (BİLİŞSEL GELİŞİME BAĞLI OLARAK)
NORMLAR Örneğin; yaş normları belirlenmiş testten 10 yaşında bir çocuğun aldığı puan 12 yaş grubunun ortalama puanına eşit ise, testin ölçtüğü özellik/nitelik (bilgi, beceri, anlayış, yetenek) bakımında beklenilenin “üstünde” olduğu, 8 yaş grubunun ortalama puanına eşit ise beklenilenin “altında” olduğu değerlendirilebilir.
NORMLAR SINIF NORMLARI Sınıf normları, yaş normlarında bahsettiğimiz gibi “gelişimle ilgili normlar”dan bir diğeridir. Bilgi, beceri, anlayış ve yeteneğin bireyin yaşına ve sınıf düzeyine paralel olarak gelişeceği varsayımına dayanır. Değerlendirilen özellik/nitelik yönünden sınıflar için bulunmuş ortalama değerlere dayanırlar.