SAFEVİ DEVLETİ TARİHİ TAR 351 (LİSANS-GÜZ) (DERS ÖZETİ VE İÇERİĞİ)
Safevi Devleti, Türkmen aşiretlerinin desteği ile Şeyh İsmail tarafından 16. yüzyılın başında kurulmuştur. Devletin tesisi ile birlikte “Şah” unvanını alan İsmail, On İki İmam Şiiliğini resmi mezhep olarak kabul etmiş ve böylece İran coğrafyasının da süratle Şiileşme süreci başlamıştır. Safevi Devleti’nin kurulmasının ardından kalabalık sayıda göçebe ve köylü Türk toplulukları da İran’a göç etmişlerdir. Safevi Devleti’nin kuruluşu Türk-İslâm tarihinde gerçekten mühim bir hadisedir. Bunun en dikkate değer neticesi, İslâm âleminin merkezinde yeni bir oluşumun meydana gelmiş olmasıdır. Başlıca vasfı Şiilik olan bu âlem, varlığını zamanımıza kadar devam ettirmiştir.
Safevi Devleti’nin kurucu unsuru ve aynı zamanda On İki İmam Şiiliğinin taraftarları ise Kızılbaş adı ile anılan Anadolu Türkleridir. Safevi Devleti’nin İran coğrafyasında tesis ettiği On İki İmam Şiiliği, zamanla İran coğrafyasındaki halkların etnik ayrımını örten bir milli kimlik oluşmasına elbette yardımcı olmuştur. Bu bağlamda bugünkü İran’ın ortaya çıkışının önemli sebeplerinden birinin Safevi etkisi olduğunu belirtmemiz yerinde olacaktır.
DERS İÇERİĞİ Bu dersimizde ilk haftalarda özet mahiyette Safevilere kadar İran siyasi tarihini anlattıktan sonra başlangıç olarak devlete adını veren Şeyh Safiyüddin’den itibaren Safevî şeyhlerini ele alıp Türkmen aşiretlerinin desteği ile İsmail Bahadır Han’ın Safevî Devleti’ni kurmasını anlatacağız. Ardından onun halefleri olan şahlar devrinde Safevî Devleti’nin Osmanlı Devleti, Babür şahları ve Özbek hükümdarlarıyla olan ilişkilerini ve siyasi hadiseleri öğretmeye çalışacağız. Son olarak da Afgan istilası ve Safevî Devleti’nin yıkılış süreci ile devletin genel karakteri üzerinde durarak derslerimize dönemlik plan çerçevesinde son vereceğiz. Bu dersimiz umarız ki Türk ve İran tarihi çalışmalarına meraklı öğrenciler için bir nebze de olsa katkı sağlar.