MAN-557 Araştırma Yöntemleri Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Yüksek Lisans Prog. 2017-2018 Güz dönemi Pazartesi: 18:30-21:30 Yard.Doç.Dr.Cansu Ünver Erbaş, cansu.u.e@cag.edu.tr cnsunvr@gmail.com

Araştırma Yöntemleri Dersi İçerik: Bilim ve bilimsel yaklaşım ve yazmaya başlamak Bilimsel araştırma süreci ve araştırma konusu seçimi Eleştirel kaynak incelemesi, hipotez ve strateji geliştirilmesi Araştırmalarda ölçme ve ölçekler Bilimsel araştırmada veri: birincil ve ikincil veriler SPSS programı ve veri girişi Nitel araştırma yöntem ve teknikleri Nicel analizler: Farklılık testleri Nicel analizler: ilişki testleri Güvenilirlik ve geçerlilik testleri örnekler Sunum hazırlama teknikleri Sunumlar

Bilimsel Araştırma Süreci Bir şeyin/deneğin eleştirel bir biçimde incelenmesi sonucunda yani gerçekleri keşfetmek ve yeni ilişkiler & sonuçlara ulaşmak için yapılan arayış ve sorgulardır. Bilimsel araştırma Kuramsal bir katkı Uygulamada karşılaşılan bir probleme çözüm aramak için tasarlanır.

Temel Kavramlar Hipotez Değişken Tümevarım Tümdengelim

Hipotez (Denence) Ortaya çıkmış veya çıkacak belirli davranışlar, olgular, veya olaylar hakkında varsayım niteliğindeki açıklamalardır. Araştırma problemindeki değişkenler arasında ne tür bir ilişkinin olduğuna dair beklentiler ve yargıları ifade eder. Hipotez, araştırma sorusuna önceden verilmiş bir cevap niteliğindedir. «Tahmin» Önceki çalışmalara, kuramlara dayalı olarak oluşturulur.

Örnek; Parasuraman, Zeithaml ve Berry’nin geliştirmiş olduğu ölçeği geliştiren Cronin ve Taylor 1992 y ı l ı nda sunulan hizmet kalitesini ölçmeye yönelik boyutları geliştirmişlerdir. Bu boyutlardan yola çıkarak Shemwell ve Yavaş (1999) ve Raju ve Lonial (2001) yaptıkları çalışmalarında sağlık hizmetlerinde sunulan kalitenin farklı boyutlardan oluşabileceğini savunmuşlardır. Yağcı ve Duman’ın 2006 yılında yapmış oldukları çalışmanın bir sonucuna göre hastane türlerine göre ayakta tedavi gören hastaların hastane türlerine göre algıladıkları hizmet kalitesi boyutları arasında farklılık vardır. Bu çalışmalardan hareketle, çalışmanın ilk hipotezi şu şekilde geliştirilmiştir. H1: Yataklı tedavi hizmeti alan hastaların algıladığı hizmet kalitesi boyutları hastane türlerine göre farklılık göstermektedir.

Hipotez… Yanılgı: Ölçekteki her bir ifade hipotez olarak yazmak amaç dışıdır…

Değişken Herhangi bir deneğe/ şeye ait ve birden çok değer alabilen bir özellik- kavramdır. Değişebilen yani birden çok değer alan her şey değişkendir. Cinsiyet (kadın-erkek) Eğitim durumu (ilkokul, ortaokul, lise, üniversite, lisansüstü, okuryazar) Medeni durum(evli-bekar,dul, boşanmış) Yaş (1,2,3,………….yaşında gibi)

Değişken Grupları 1- Bağımlı-bağımsız değişkenler 2- Kategorik-sürekli değişken 3- Nitel-nicel değişken

Bağımlı-Bağımsız Değişken Bağımsız Değişken-X Bağımlı Değişken - Y Etkiler Etkilenir Neden Sonuç Yordayan Yordanan Örn: Kişilerin eğitim seviyesi gelir düzeyini etkiler . Eğitim seviyesi (bağımsız değişken X) Gelir düzeyi (bağımlı değişken Y)

Kategorik-Sürekli Değişken Cinsiyet ve medeni hal değişkenleri insanların yaşamı boyunca genel olarak belli kategoriler halinde sınıflandırılır. Cinsiyet (kadın-erkek) Medeni durum(evli-bekar, dul, boşanmış) Yaş her yıl değişir, Gelir artabilir, azalabilir. Kategorik Sürekli Değişken

Nicel-Nitel Değişkenler Gelir Yaş Çocuk sayısı Eğitim yılı Araç sayısı İşin niteliği «cazip-cazip değil» Öğrenci davranışı <dikkatli-dikkatli değil> Nicel-sayısallaştırılabilen değişkenler Nitel-sayısallaştırılamayan değişkenler

Nedenleştirme Türleri Bilimsel araştırmalarda yaygın olan « nedenleştirme» yöntemi olarak söz edilir. Her şeyin bir maddesi ve biçimi vardır ve bunlar, o şeyin doğasını belirler (Aristo). İki tür nedenleştirme vardır; Tümevarım Tümdengelim Bilimsel araştırma sürecinde tümevarım ve tümdengelim yöntemleri birbirlerini tamamlar niteliktedir: Tek tek olgulardan genel ilkelere ulaşılır (tümevarım). Genel ilkelerden yola çıkılarak varsayımlarda bulunulur (tümdengelim). Varsayımların doğruluğunu sınamak için deneyler ve incelemeler yapılır. Bu incelemelerin sonucunda genel ilkelere ulaşılır (tümevarım).

Tümdengelim Tümevarım Evrensel kurallar, tahmini imalarına karşı sınanmak üzere hipotezler geliştirir, (genelden özele) sınırlı sayıda gözlemden (örnek,parça) hareket ederek genel sonuçlar oluştururken, (özelden genele) Tümdengelim yöntemi bize yeni bir bilgi vermez. Genel yargıların içerisindeki saklı olan bilgileri açığa çıkartır. özelin bilgisini genel yargılardan çıkarmaktır. Gözlenen tek tek olgulardan yola çıkarak genel yargılara ulaşmaktır. Başa bir deyişle tümevarım özelden genele giden bir akıl yürütme türüdür. Örn: Bütün Araştırma Yöntemleri Kitaplarında örnekleme ile ilgili bir bölüm vardır, elimdeki araştırma yöntemleri kitabında da örneklemeyle ilgili bir bölüm vardır. Örn: Elimizdeki araştırma yöntemleri kitabında örnekleme ile ilgili bir bölüm var, o halde bütün Araş. Yön. Kitaplarında örnekleme ile ilgili bir bölüm vardır. Örn: IMF politikaları bütün gelişmekte olan ülkelerde başarısız oldu, Türkiye’de de IMF ile standby imzalandı o halde IMF politikaları Türkiye’de başarısız olacaktır. Örn: IMF politikaları Türkiye’de başarısız oldu. Türkiye bir gelişmekte olan ülkedir, o halde IMF politikaları gelişmekte olan ülkelerde başarısızdır.

Bilimsel Araştırma Süreci Problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, analizi, Yorumlanması -değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir. Bilimsel araştırma sistematik bir ‘’ araştırma şablonu’’ sunar.

Tipik bir araştırma süreci adımları Konunun belirlenmesi ve araştırma önerisinin oluşturulması Eleştirel kaynak incelenmesi yaparak hipotez ve stratejilerin belirlenmesi Konu olan ana kütle ve evrenin oluşturulması Araştırma soru ve hipotezlerin sınanabileceği cevapların toplanılması Verilerin analizi Bulguların raporlanması

Araştırma Konusu- Problem Seçimi En önemli ve En zor karar… Konu ve problem belirlemek… Bilimsel Araştırmalar; Bir gerçeği açığa çıkarmak için, Var olan problemlere çözüm aramak, Akademisyenler ve uygulayıcılar için yeni ufuklar yaratmak amacıyla hazırlanır.

Konu belirlerken, Araştırmacı ne yapmak istediğini bilmelidir. İlgili literatür tarandığı zaman konu ve problem daha açık ifade edilebilir. Adams vd. (2007) « konu belirleme evresini kum üzerine inşaat yapmak olarak teşbih etmektedir». Gömleğin ilk düğmesi doğru iliklenirse diğer adımlarda aynı doğrulukta ilerler.

Konu ararken… İlk bakışta ilginç gelebilecek konu netleşmedikçe araştırılabilir özelliğinden uzaklaşır. Örneğin bir araştırmacı < toplumsal eşitsizliklere ilişkin bazı bilgiler edinmeyi amaçlıyorum» Bir KONU belirlemiş OLMAZ….

Çünkü, Ne tür eşitsizlikler? Ne tür bilgiler? Eşitsizliklerin Dağılımı mı, Etkileri mi , Sebepleri mi?, araştırılacak? Çalışma hangi dönemi kapsayacak? Araştırma konusunun berraklaşması gerekir.

Muhtemel Araştırma Konusu Belirlerken, Genel konu belirlenir ve yapılan araştırmalarla konu daraltılır. Yöntemler Kuram ve uygulamalardan yola çıkılır (araştırıcı deneyimleri ve teoriler) Güçlü ve zayıf yönler belirlenir (araştırmacının ilgi alanı ve ilgilenimi önemli) Daha önce yapılan tezleri incelemek ( yok.gov.tr/tezler ) Akademisyen, meslektaşlarla tartışmak Kaynak incelemesi yapmak ( Veri tabanları, kütüphane,dergiler,yayınlar, ilgili kurum verileri) Kendi iş tecrübelerinden faydalanmak (iş yerindeki sorunlar vb.) Danışman veya bir akademisyenden yardım almak vb. )

Araştırma Konusu Araştırma ahlakı açısından birebir aynı çalışma olmamalıdır, ya örneklemle, ya sektörle ya kullanılan değişkenlerle farklılaştırılarak önerilmelidir. Bilimsel açıdan literatüre katkısı ne olacaktır-olmuştur? Sorusunun cevabı aranmalıdır. Tezlerin ve makalelerin sonuç ve öneriler kısmı iyi irdelenirse güzel konular ve araştırma problemleri ortaya çıkabilmektedir.

Ancak, unutmayın! Her kabul edilen tez yada makale ‘ Mutlak Kalite’ ‘yi garantilemez. Her bir tez bir problemin belirli bir boyutlarını açıklar. Diğer boyutlar yeni çalışmalarda incelenebilir. Tez ve makalelerin konuyu işleyiş tarzları ve yöntem eksiklikleri de yeni konuları doğurur.

Genel Araştırma Konusu örnekleri Tüketicilerin satın alma kararına etki eden faktörler Performans değerleme verimlilik ilişkisi İşgörenlerin eğitim ve geliştirilmesinde bilgisayar kullanımı Yönetici-sendika ilişkileri Gecekondulaşma ve sosyal çözülme Eğitimde toplam kalite yönetimi Orta-Asya’da Türk girişimcilerin karşılaştıkları sorunlar Teknolojinin işgören sağlığı üzerindeki etkisi Girişimcilik Kursu alan bireylerin girişimci olma niyetlerine etkisi.

Konu daraltma yönleri Sektör ayrımı (hizmet, imalat, tarım vb.) Sanayii ayrımı (elektronik, otomotiv, banka kağıt, vb.) Konunun kapsamı (ücret sistemleri: performansa dayalı ücret sistemleri) Coğrafi alan (Çukurova Bölgesi uygulaması, Ankara ili örneği vb.) Zaman (2000-2016 yılları arası) Çalışan gruplar (memur-işçi, yönetici-işgören, mavi-beyaz yakalı vb.) Toplumsal katmanlar (işçi, memur, işveren, emekli) Yaş Durumları (bebek, X., Y.,Z kuşakları) Yaşama yerleri (köy, şehir vb.) Bu vb. karmalar.

Yaş Kuşakları ve aralıkları

Genel ve daraltılmış araştırma konusu Genel konu « performans değerlemenin verimlilik üzerine etkilerinin belirlenmesi» Özel (daraltılmış) konu « yıllık performans değerlerinin banka çalışanlarının verimlilikleri üzerine etkisi: Ankara örneği» - konu, sektör ve coğrafi alan kriterleri

İyi konu özellikleri: Araştırılabilir, Uygulama ve kuram açısından katkı niteliğinde olmalı, Özgün olmalı, Potansiyel sonuçlara simetri olmalı Jürinin-değerlendiricinin beklentileriyle örtüşmeli, Araştırmacının yetenek ve imkanlarına uyumlu olmalı

İyi bir Konu Nasıl Seçilir? Araştırılabilir olmak, Veri toplanabilir olmalı, toplanan veri analiz edilebilir olmalı. Örn. İşyerinde uyuşturucu kullanımına ilişkin bir anket çalışması için sağlıklı veri toplama olamaz. İşletmelerin finansal durumu, üst yönetim kararları, özel hayat, aile içi ilişkiler konuları da hassas konulardır. Özel veri edinme kaynağı yoksa araştırıcı bu konuları da seçmemelidir.

Araştırma konusu seçerken ilişkili kontrol soruları Konu araştırılabilir nitelikte mi? Konu, değerlendirmeyi yapacak kurumun beklentilerini karşılayabiliyor mu? Konu, ilginizi çekiyor mu? Konu kuram ve uygulamalar açısından anlamlı mı? Konuyu araştırabilecek nitelikte misiniz? Belirtilen zamanda yapabilecek misiniz? Araştırma problemlerini ve hedeflerini açıkça ifade edebiliyor musunuz? Araştırılan konu hakkında ön kaynak taraması yaptınız mı? Gerekli finansal kaynaklara sahip misiniz? Gerekli verileri toplayabilecek misiniz?

Araştırma fikri projeye dönüşürken; Araştırmanın başlangıcında amaçlar net olarak ortaya konmalıdır. İleriki aşamalarda revize ediliebilir. Hipotez illaki olacak diye bir şey söz konusu değildir. Nitel araştırmalarda hipotez olmayabilir Deneysel ve anketle yürütülen çalışmalarda hipotez kurarak sınama yapabilir.

Araştırma sorularının yazılması; Açık ve net olmalı, Her okuyan aynı şeyi anlamalı, Araştırma sorularının yazılmasında Ne (Tanımlayıcı) ve Niçin (açıklayıcı) sorularına dayalı olarak yazılır. NE sorusu Niçin’e göre daha kolaydır. Uygulamada birçok araştırıcı iki tip soruyu da beraber sorgular. Önce durum tespiti için Ne soruları sorulur, sonra durumu izah etmek için Niçin sorularına cevap aranır.

Ne vs. Niçin Niçin Sorusuna yönelik tipik örnekler Niçin kişi başına düşen araştırma harcamaları itibariyle Türkiye, Avrupa sonuncusudur? Niçin kara taşımacılığı deniz ve hava taşımacılığından öndedir? Niçin Polonya Türkiye’den fazla yatırım alıyor? Ne Sorusuna yönelik tipik örnekler Türkiye’de toplam çalışanların yaş grupları itibariyle Dağılımları nedir? Çalışanlar içinde sendika oranı nedir? İmalat sektöründe kapasite kullanımı nedir? Türkiye’de gelir dağılımının son 15 yılda gösterdiği eğilim nedir?

Araştırma Amaçlarının Yazılması, Araştırmacı çok genel anlamda bir araştırma konusu bulur. Değişik ölçütler kullanarak bu konuyu araştırabilecek şekle getirir, daraltır-özelleştirir. Bu konuyla ilgili neleri tartışacağına ilişkin genel araştırma sorularını ifade eder. En son aşamada ise, araştırmanın amacını belirtir.

Araştırma Teklifi (Önerisi) yazma Araştırma ortamı oluşturmak ve plansızlık durumlarından kurtulmak için yazılır. Araştırma Teklifinin Amacı Fikirleri organize etmek (mantıklı ve tutarlı olmak) İlgilileri ikna etmek (danışman vb.) Araştırma Teklifinin İçeriği Araştırma başlığı Fikrin ortaya çıkışına destek olan ilgili Literatür (araka plan) Araştırma soru ve amaçları (bu araştırmayla hedefimiz nedir?) Yöntem, teklifin en uzun kısmı ( araştırma amaçlarının nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin niyet açıkça ifade edilmelidir.) Araştırma tasarımı, veri toplama yöntem ve teknikleri, verilerin toplanma süreci analizindeki teknikler anlatılmalıdır. Zaman planı Maddi kaynaklar Kaynakça