Üniversitelerde Dilbilimin Yeri Üzerine . Dil nedir? 1.İnsanların düşündüklerini ve duyduklarını bildirmek için kelimelerle veya işaretlerle yaptıkları anlaşma, lisan, zeban 2. Bir çağa, bir gruba, bir yazara özgü söz dağarcığı ve söz dizimi 3. Belli mesleklere özgü dil: Hukuk dili. 4. Düşünce ve duyguları bildirmeye yarayan herhangi bir anlatım aracı.

. Dilbilim Çerçevesinde Dilin Tanımı İnsanlar arasında karşılıklı haberleşme aracı olarak kullanılan; duygu, düşünce ve isteklerin: ses, şekil ve anlam bakımından her toplumun kendi değer yargılarına göre biçimlenmiş ortak kurallarının yardımı ile başkalarına aktarılmasını sağlayan, seslerden örülü çok yönlü ve gelişmiş sistem olarak tanımlanır.

Dil ----→günlük yaşantılarımız ---→uğraşlarımız ---→eğitimde Dil ve Kimlik Bağlantısı ---→dili kullanma biçimimiz (incelik, nezaket, kabalık) ---→eğitim düzeyimiz ---→düşüncelerimizi açıkça ya da örtük biçimde ifade edişimiz ---→nereli olduğumuz ---→sosyal ekonomik düzeyimiz ---→bireysel farklılıklar (doğuştan gelen, sonradan olan…)

.Anlaşamamanın Olası Sebepleri ---→Sözcüklerin anlam boyutlarını göz ardı etmek ---→Tümce vurgularını yanlış yere yerleştirmek ---→Sözün eylem boyutunun görmezden gelmek ya da farkında olmamak ---→En sade konuları karmaşık bir anlatımla sunmak

.Dilbilim niçin gerekli? ---→Dil konusunda yanılgılardan uzak durabilmek için (bilimsel tutum) ---→Dil incelemelerinde objektif olmayı, sürekli araştırmayı, dizgeli bir yaklaşımı simgelediği için gerklidir.

.Dilbilimin İzlediği Metot ve Amaçlar ---→Kişisel beğeni temelli kuralcılık yerine verilere dayalı betimleme ---→Dilin bütününü ve değişik katmanlarını inceler ---→Kendi dilimizin ötesinde insan dilinin genel niteliklerini kavramamızı sağlar (dilsel bağnazlıktan kurtarır) ---→Bütün dillerin kendilerine ait özgün değerleri olduğunu anımsatır ---→Öteki dillere ilişkin kavrayışımızı arttırır ---→Genel olarak dil bilincimizin ve anadil bilincimizin gelişmesine katkıda bulunur ---→Dil-düşünce, dil-zihin, dil-toplum, dil-kültür ilişkilerinin kavranmasını sağlar ---→Dil duyarlılığımızın artmasını hızlandırır

.Üniversitelerde Dilbilimin Yeri 1) Ülkemizde Türk Dilbilimi ve İngiliz Dilbilimi bölümleri vardır ama çok az sayıdadır. 2) Üniversitelerimizin çoğunda Türk Dili ve Edebiyatı bölümlerinde sesbilgisi, biçimbilgisi, sözdizim, anlambilim gibi dilbilimin yapısal boyutu ile ilgili alanlar da dâhil olmak üzere, dilbilimdeki yeni gelişmelere uzak durulmaktadır. 3) Üniversite düzeyinde dilbilime uzaklık sadece Türkçe bölümleriyle de sınırlı değildir. 4) İngiliz Dili ve Edebiyatı gibi yabancı kültür edebiyatı bölümlerinde, iletişim, hukuk v eğitim bölümlerinde de dilbilime yeteri kadar ilginin gösterildiği söylenemez.

5) Üniversitelerde asıl üzerinde durulması gereken bilim söyleminin işleyişidir. Bilim dilinin öğretimini salt terimler ve bu kesitte yaygın yapılar ile sınırlamak bilim söylemini bütünüyle biçimsel, yapısal bir düzleme indirgemektir. Oysa bilim söylemi varsayım, veri araştırması, bulguların tartışılması, tanım, gerekçelendirme, karşı çıkma, önerme gibi alt alta ardışık iç söylemlerden oluşur.

.Dilbilimin Görevleri 1) Dilbilimin birinci görevi dili betimlemektir. Türk dilinin betimlenmesinin en güzel örneği TDK’nın ilk yıllarında sözlü dilden yapılan derlemeler ve yazılı dilden tarama çalışmaları oluşturmaktadır. Bu tip çalışmalar dilimizin zenginliğinin yok olmasını önleyecektir. 2) Dil kesitlerinin ve metin türlerinin betimlenmesi dilbilimin ikinci önemli görevidir. Bu dil kesitlerine örnek olarak bilim dili, gazete dili, reklam dili, resmi dil, yazışma dili ve bu gibi… Bunun yanı sıra gündelik biçem, resmi-yarı resmi, incelikli anlatım gibi biçem düzlemlerine ilişkin belirtkelerin betimlenmesi henüz tam olarak bitirilmemiştir.

3) Türkçenin kapsamlı bir dilbilgisinin hazırlanması da dilbilimin görevidir. Varolan dilbilgisi çalışmaları 1970 ve öncesinde yapılan çalışmalar ve kişisel çalışmaların ürünüdür. Ancak, Türkçenin başvuru dilbilgisi bir küme çalışmasını gerektirir ve bu kapsamlı dilbilginse edim bilim, söylem çalışması ve toplum dilbilimde elde edilen yeni bulguların da eklenmesi gerekecektir. 4) Türkçe sözlük çalışmaları için de dilbilimin önemli bir görevi vardır. Türkçe sözlüğün sözcüklerin kullanım sıklıklarını, işlevsel değerlerini yansıtacak biçimde, kişisel kararlara dayanmayan örneklerle zenginleştirilmesi gerekir. Çünkü Türkçe sözlüğün en büyük eksiği köken bilgisi çalışmalarıdır ve bu çalışmaların sözlükbilimciler tarafından yapılması gerekmektedir. Ayrıca Türkçe sözlüğe argo, resmi, eski, yeni, yabancı kelimeler gibi kullanım belirtkelerinin eklenmesi, sözcük anlamlarının temelden yan anlamlara doğru sıralanması, yakın ve zıt anlamlı sözcüklerin de bağlam içinde verilmesi dilin bütünlüğünü anlamamız açısından gerekmektedir.

5) Türkçe eğitiminin salt dilbilgisi öğretimi olmaktan kurtarılması görevi de dilbilimin ve uygulamalı dilbilimcinin görevidir. Diğer bir deyişle Türkçe öğretiminin işlevsel bir doğrultuda gelişmesi için anadili ve yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin içerik ve yöntemiyle ilgili düzenlemeler özellikle uygulamalı dilbilimcilerin görevidir. 6) Türkçe yazım sorunlarını incelemek, sorunları dile getirmek ve çözüm yolları üretmek de dilbilimin görevidir. TDK’nın eski saygınlığını yitirmiş olması kullanımdaki yazım kılavuzlarının sayısını arttırmış; bu durum ise yazımda kargaşaya yol açmıştır. 7) Türkçe bilim dilinin geliştirilmesi de dilbilimin görevleri arasındadır. 1983 yılı öncesinde hazırlanan terim sözlükleri, ileri götürülmeleri bir yana yeni basımları yapılmayarak neredeyse unutturulmuştur.