CEVHER HAZIRLAMA TESİS PROJE Dünyadaki En Büyük Bakır Tesisi Gökhan ÇILDIR 151720131018 Danışman: Prof.Dr. Muammer KAYA

BAKIR Atom sayısı : 29 Atom kütlesi : 63,54 Özgül kütlesi : 8,9 g/ cm3 Kaynama sıcaklığı : 2567 C Erime sıcaklığı :1083,4 C

B geçiş grubu elementi olan, periyodik cetvelde simgesi Cu olarak gösterilen kırmızı yada kahverengi görünümlü metale Bakır adı verilir. Atom yarıçapının küçük olması ve çekirdeğinin aşırı yüklü olmasından dolayı  kimyasal etkinliği düşüktür. Bakırın tepkimeye girebildiği başlıca asit çeşitleri vardır. Bilinen bu asitler dışında bakırın diğer maddelerle bir reaksiyona girmesi olanaksızdır. Bunlar Hidroklorik asit, Nitrik asit ve Yüksek sıcaklıktaki Sülfürik asittir.

Bakırla ilgili cevherler ise iki çeşittir Bunlardan ilki oksitli cevherlerdir. Oksitli cevherler dünya üzerinde Uzak Doğu ile Kuzey ve Güney Amerika’da çıkartılırlar. Zambiya, Şili ,Zaire ve Amerika bunlardan bazılarıdır. Cevherlerin adı Atakamit, Azurit, Krizokol, Kuprit, Malahit, ve Melakonit olarak bilinmektedir. Bakır cevherlerinin ikinci çeşidi ise Sülfürlü cevherlerdir. Yaygın olarak çıkarılmakla birlikte onlarda Amerika ,Rusya, Zaire , Zambiya, Şili ve Kanada’da işletilir. Sülfürik cevherlerin ise başlıca isimleri şunlardır: Enargit, Bornit, Pirit ve Tedraedrit

Bakırın kullanım alanları 1) Arı Bakır sanayi alanında ve günlük hayatta dahi çok iyi bir iletken madde olarak kullanılır. Anahtarlar , kontaktörler, motorlar, iletken teller ve kablolar örnek olarak gösterilebilir. 2) Bazı maddelerin ( gümüş , kadmiyum, tellür, krom , kükürt) karışımıyla dayanıklılığı, sertliği ve eskimesinin yavaşlaması için elektrik sanayinde bakır tel yapımında kullanılır. 3)Boru ve çatı malzemelerinin yapımında dayanıklılığı arttırmak ve pas oluşumunu engellemekte. 4) Isıyı iyi ilettiği için kazan ve değiştiricilerde. 5) Ulaşım sanayiinde. 6) Kimya laboratuvarlarında bileşik, tuz, cevher, metalürji olarak. 7) İnşaat alanında beton kolon ve kirişlerin ayrıca yüzeylerin güçlendirilmesinde.

Şili’de Bakırın Tarihçesi Şili’de bakırın geçmişi eskilere dayanmaktadır. Arkeolojik araştırmalar bundan 2500 yıl öncesinden bu yana Şili’nin kuzeyindeki Atakama Çölü’nde yaşayan insanların bakırı çeşitli amaçlarla kullandıklarını göstermekte. Bugün dünyanın en büyük bakır madeninin bulunduğu Chuquicamata adlı yerleşim yerinde, ilk zamanlarda genellikle törenlerde kullanılan bakır, daha sonra İspanyol işgali sırasında yerliler tarafından dekorasyon amaçlı işlenmeye devam etmiş, aradıkları zenginliği kıtadaki altın yataklarında bulmaya çalışan İspanyollar da bir süre sonra hükümranlıklarını sürdürebilmek için gerekli mali kaynağı bakırdan temin etmeye başlamışlardır.

İspanyol işgalinin sona erdiği 1820’yle 1900 arasındaki dönemde Şili 2 milyon ton bakır üreterek bazı yıllarda dünyanın en büyük bakır üreticisi ve ihracatçısı olmuştur. 20. yüzyılın başlangıcıyla beraber Amerikan şirketlerinin Chuquicamata, El Teniente ve Potrerillos madenlerine yaptığı yatırımlarla, daha sonra Gran Mineria del Cobre (Büyük Bakır Madenciliği) adı verilecek olan, yeni teknolojilerin kullanıldığı, büyük çaplı maden işletmeciliği başladı. Bu dönem aynı zamanda dünyada metale olan talebin arttığı döneme de denk gelmektedir.

1904 yılında başkent Santiago’nun 120 km güneyindeki El Teniente madeni Braden Copper Co. firması tarafından işletilmeye başlanmış, 1915 yılında da ülkenin kuzeyindeki Chuquicamata madeni Chile Exploration Co. firması ile üretime geçmiştir. 1916 yılında Braden Copper’ın faaliyetlerinin % 95’i Kennecott Corporation’a, daha sonra da Anaconda Copper Company’ye geçmiştir. 1971 yılında Şili’deki bu saydığımız bakır madenleri Devlet Başkanı Salvador Allende tarafından millileştirilmiştir. Bu olay, ülkedeki madenleri çıkarma ve yönetme yetisine sahip bir şirketin oluşumunu gerektirmiş, bunun sonucunda da 1976 yılında devlet tarafından la Corporacion Nacional del Cobre de Chile (CODELCO) kurulmuştur.

CODELCO

Codelco ; Ministro Hales, Radomiro Tomic, Chuquicamata, Salvador, Gabriela Mistral, Andina, Ventanaz, Casa Matriz ve El Teniente adlı maden ocaklarının birleşiminden oluşan bir şirkettir.

La Corporación Nacional del Cobre de Chile (CODELCO) Şili Ulusal Bakır İşletmeleri. 1971’de Şili’de bakır madenlerinin kamulaştırılmasının ardından bunların işletilmesi için devlet tarafından bir kuruma ihtiyaç duyulmuş, bunun neticesi olarak da 1 Nisan 1976 tarihinde CODELCO kurulmuştur. Dünyanın en büyük bakır şirketi olan CODELCO, kendisine bağlı 8 madenle yıllık ortalama 1.7 milyon tonluk bakır üretimi yapmaktadır.

Chuquicamata Madeni  Şili’nin kuzeyindeki Atakama Çölü’nde, deniz seviyesinden 2870 metre yükseklikte bulunan dünyanın en büyük bakır madeni. Buradaki bakır üretimine 1915 yılında Amerikalı Chile Exploration Co. şirketiyle başlanmış, daha sonra 1971 yılında kamulaştırılarak CODELCO’nın kontrolüne geçmiştir.

El Teniente Madeni  Başkent Santiago’nun 120 km. güneyindeki maden. 1904 yılında Braden Copper Co. firması tarafından faaliyete geçirilen El Teniente toplam 2.400 km’lik tünelleriyle dünyanın en büyük yer altı bakır madenidir. 1971 yılında kamulaştırılmıştır.

Türkiye Ekonomik Bakır Rezervleri NOT: (01.01.2000) Bugünkü şartlarda ekonomik olmayacak derecede tenörü %1’in altında olan porfiri tipi büyük rezervler ve işletme kurulamayacak kadar küçük rezervli muhtelif maden sahalarının rezervi toplam olarak 696,582,000 ton ve metal içeriği 2,065,035 ton’dur.   TENÖR İLİ İLÇESİ KÖY/MEVKİ REZERV (Bin Ton) Cu (%) Zn Au (g/t) Ag BAKIR (Ton) KURULUŞ Artvin Murgul Damar 2,503 1.24 - 31,137 KBİ Çakmakkaya 5,714 0,84 47,997 Akerşen 582 2.24 4.70 219 13,000 Merkez Cerattepe 3,900 5.20 1.23 25.3 202,800 COMINCO Seyitler 2,465 1.41 34,752 ÖZEL Çanakkale Arapuçuran 1,230 1.25 15,375 AKOL Elaziğ Ergani Anayatak 600 1.71 12,000 Eti-Ber-Oner Giresun Espiye Lahanos + Kızılkaya 2,402 2.40 2.42 57,528 Tirebolu Harköy 498 1,90 8,740 Kastamonu Küre Bakibaba + Aşıköy 12,339 2.05 252,950 ETİ HOLDİNG Rize Çayeli Madenköy 10,900 4.61 7,50 502,490 ÇAYELİ-BAKIR Siirt Şirvan 14,500 3.00 435,000 Sivas Koyuluhisar Kan 964 1.73 16,683 MENKA Trabzon Of Kotarakdere 963 1.31 2.73 12,600 Yomra Kanköy 3,310 1.11 36,741 BER-ONER TOPLAM 62,870 2.69 1,697,204

TEŞEKKÜRLER GÖKHAN ÇILDIR 151720131018