Sağlık ve Kültür Doç. Dr. Melike KAPLAN

Simgesel Bağlamda Sağlık ve İyileştirme Halk hekimliği kavramı Halkbilim ve Sosyal/Kültürel Antropolojide Halk hekimliği

İdeolojik bir kavram olarak sağlık Her toplum kendine özgü hastalık işaretlerine, belirtilere, hastalık tanımlamalarına ve sağaltma kalıplarına sahiptir. Tolga Ersoy (1998) sağaltma simgelerinin aynı zamanda güç/iktidar simgeleri olduğunu belirtir. Dolayısıyla, tıbbi uygulamalar bir anlamda ideolojik uygulamalar olarak da değerlendirilmektedir.

Foucault (2002), Kliniğin Doğuşu (The Birth of the Clinic) adlı eserinde, özellikle devletin kendi meşruiyetini pekiştirdiği kurumlardan biri olarak işaret ettiği sistem olarak tıp kurumunu ele almaktadır. 18. yüzyılda kurumlaşmaya başlayan akıl hastanesi ve hastanelerde kalan hastalar, modern kapitalist toplumun disipline edici, ıslah edici ve denetleyici tekniklerle kapitalizmin ihtiyacı olan üretken ve itaatkar insan tipine dönüştürülmeye çalışılmaktadır.

Tıbbi antropolojinin genel olarak büyü, din ve sağlık ilişkisiyle başladığı; hastalık ve sağlık kavramlarını tartışarak devam ettiği gözlenmektedir. Şaman’ın iyileştirici özelliği, halk sağaltıcıları ve daha sonra etno-botani adı verilen yerel bitkisel tedavi yöntemleri üzerine araştırmalar yapılmıştır.

Son yıllarda, alternatif/popüler sağlık uygulamaları, bununla bağlantılı olarak geleneksel Hint ve Çin tıbbı ile bunların felsefesi üzerine çalışmalar yoğunluktadır. Köy-kent karşılaştırmaları, halk sağlığı çalışmaları ve modern sağlık hizmetlerinin geleneksel toplumlarda kullanılması için eğitim çalışmaları, sağlık-kültür araştırmalarının başlıca konularıdır. Beslenme ve sağlıkla ilgili konular, yaşam tarzı hastalıkları adı verilen “obezite” gibi rahatsızlıklar da popüler çalışma alanları haline gelmiştir (Winthrop, 1991:68; Gürsoy, 2005:98).

Türkiye’de daha çok 1970’lerden sonra yapılan ilk çalışmaların teması, modern sağlık hizmetlerinin geleneksel kesim tarafından kullanılmamasının nedenleri üzerinde yoğunlaşmıştır…

Halk Hekimliği Sedat Veyis Örnek, Halkbilim çalışmalarını yirmi beş başlık altında sınıflandırmış ve Halk Hekimliği’ni “Halk Bilgisi” konusu içinde incelemiştir. “Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki” adlı çalışması, insana doğumundan ölümüne kadar eşlik eden adet ve inanmaları konu edinmektedir.

Sivas’ı araştırma alanı olarak seçmiş; büyü, batıl inanma, halk hekimliği ve geçiş dönemleri ile ilgili alan araştırması verilerini titizlikle sınıflamış, ev ve hayvanlarla ilgili inanmalara da yer vermiştir. Kitapta ayrıca din ve büyü ilişkisini de örneklerle açıklamaktadır (Örnek,1966). Bunun yanı sıra “Geleneksel Kültürümüzde Çocuk” (1979) isimli araştırmasının bir bölümü de, çocuk hastalandığında başvurulan geleneksel tedavi pratiklerini kapsamaktadır.

1980’li yıllardan sonra, Türkiye’de Sağlık ve Sosyal Bilimlerin birbirine yaklaşmasında disiplinler arası çalışmaların katkısı da dikkati çekmektedir… Sağlık Sosyolojisi Sağlık Psikolojisi Tıbbi Antropoloji

Türkiye’de 1988 yılında önemli bir gelişme yaşanmış ve İstanbul’da “Sağlık İçin Sosyal Bilimler Derneği” (SASBİL) kurulmuştur… Halk Tıbbı ve Modern Tıp ikilemi/çatışması, sosyal bilimlerde temel araştırma konusudur.