MOTİVASYON Prof Dr Süheyla Ünal

Amaç Davranışı anlamak için temel motivasyonel kavramları tanımlamak ve uygulamak Motivasyonun altında yatan etkenleri tartışmak

Hedefler Bu dersin sonunda öğreci Temel motivasyon kuramlarını tanımlayabilecek Motivasyonu etkileyen faktörler konusunda fikir sahibi olacaktır

“Başarılı insanla, başarısız insan arasındaki fark güç ya da bilgi eksikliği değil, istek eksikliğidir”

Güdü Bireyi bir amaca ulaşmak için davranmaya iten, harekete geçiren, bireyin davranışını güçlendiren, etkinleştiren, yönelten iç güç İşlevleri Davranışı başlatma işlevi Davranışın enerji düzeyini ve şiddetini tayin işlevi Davranışa yön verme işlevi Davranışın devamlılığını sağlama işlevi

Güdü Cox (2007) – “ihtiyaçları giderme arzusu” Sage (1974) – “ davranışı uyaran ve yönlendiren iç mekanizmalar”

Güdü Bireyi bir amaca ulaşmak için davranmaya iten, harekete geçiren, bireyin davranışını güçlendiren, etkinleştiren, yönelten iç güç İşlevleri Davranışı başlatma işlevi Davranışın enerji düzeyini ve şiddetini tayin işlevi Davranışa yön verme işlevi Davranışın devamlılığını sağlama işlevi

Güdülenmiş davranış Yönü bellidir Büyük bir enerji ile yapılır Kararlılık, devamlılık ve ısrar vardır davranışın yapılması için çaba göstermeye ve gerekli zaman harcamaya istek davranışa ilgi duyma ve dikkat etmede süreklilik konu üzerinde odaklaşma, kendini verme ve güçlüklerle karşılaştığında istenilen davranışı yapmaktan vazgeçmeme, sonuca gitmede ısrarlı olma

Güdü döngüsü Gereksinme – Uyarılma – Davranış – Doyum (amaç) İhtiyaç hissedilir İhtiyacı gidermeye yönelik davranış oluşur İhtiyaç giderilir

Güdü öncülleri Atkinson ve McClelland (1976) güdünün kişilik etkenleri ve durumsal değişkenlerin bir bileşimi aracığıyla üretildiğini öngörür Güdülenmiş davranış öncelikle bireyin karakterinin bir işlevidir (örn. Ihtiyaçlar, amaçlar, kişilik)

Güdünün sonuçları Aktvitenin seçimi Çaba/yoğunluk seçimi Başarısızlık ya da sorunlarla karşılaşıldığında ısrarlılık Güdülenmenin devamı

Davranışı başlatanlar İçgüdü Türler boyunca aktarılan, öğrenilmemiş karmaşık davranış kalıpları Dürtü Yarattığı gerilimi azaltmak için bizi etkinliğe yönelten iç gerilim Güdü İnsanları belirli yönde bir davranışa yönelten, öğrenilmiş ihtiyaçlar, istekler, ilgiler, arzular

İçsel X Dışsal İçsel Dışsal Dış bir ödülden çok, içten gelen bir etkinlik sergileme isteği Yeterli, etkin ve kendi- belirleyici olma çabası Dışsal – İlgi, para gibi bir ödülü almak için ya da cezadan kaçmak için etkinlik sergileme isteği

İçsel güdülenme Uyarılmışlık hali İhtiyaç İnanç Amaç organizmanın verimli bir etkinlik için hazır ve tetikte bulunması İhtiyaç arzulanan veya gerekli olan bazı şeylerin eksikliği İnanç Amaç

Uyarılma kuramı Uyarılma – santral sinir sitemini etkinliğe yönelten uyanıklılık, canlılık ve aktivasyon düzeyi Ruhsal ve fizyolojik olarak eyleme hazır olma durumu

Yerkes-Dodson Yasası En iyi performansı genellikle orta düzeyde uyarıldığımızda sergileriz

Atıf kuramı Başarma davranışı daha önceki başarı ve başarısızlıkları nasıl yorumladığımıza bağlıdır Atıflar düşüncelerimizi, duygularımızı ve davranışlarımızı etkiler Weiner (1972)

Atıf kuramı İnsanlar başarı ya da başarısızlıklarını dört tip nedene bağlamaya eğilimlidirler; Yetenek İçsel, durağan, kontrol edilemez Çaba İçsel,durağan olmayan, kontrol edilebilir Güçlük Dışsal, durağan, kontrol edilemez Şans Dışsal, durağan olmayan, kontro edilemez

İhtiyaçlar Biyolojik ihtiyaçlar Sosyal ihtiyaçlar Ruhsal ihtiyaçlar Hava, yiyecek, içecek, uyku, cinsellik barınak, sıcaklık Sosyal ihtiyaçlar Ruhsal ihtiyaçlar

Güdülenme İçsel kaynaklar Dış kaynaklar Biyolojik ihtiyaçlar (yemek, su, kan şekeri, sex vs.) Dürtüler Dış uyaranlar Güdüler Sosyal motivler

Sosyal ve kültürel ihtiyaçlar Ait olma Bakım verme, üretme, yardım etme Kendilik saygısının devamı Ahlak Başarı Anlamlı yaşam

Edinilmiş ihtiyaçlar Yaşantılar sonucu zaman içinde kazanılmış ihtiyaçlar Üç ihtiyaç Bağlılık Başarı Güçlülük David McClelland

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi

Ait olma ihtiyacı Yaşamın süregirmesine katkı Sosyal bağlar yaşama şansını arttırır Gruptaki kooperasyon yaşamın devamına katkıda bulunur Sosyal kabulü arttırmak için etkinlikte bulunmak Kendilik saygısının artışı Sosyal davranışların çoğu ait olma duygusunu arttırmayı amaçlar

Başarma ihtiyacı Bir işi ustaca yapma, mükemmel olarak başarma, engellerin üstesinden gelme, diğerlerinden daha iyi yapma ihtiyacı Başarısızlığa direnme, bir görevi başarmak için uğraşma İçgüdüsel olabilir – yarışma isteği Deneyimler aracılığı ile gelişmiş olabilir Duruma bağlı olabilir

Başarısızlıktan kaçınma ihtiyacı Atkinson’un başarı güdüsü kuramı Başarılı olmaya yönelik arzu Yarışmacılık Israr Mükemmelliyetçilik Başarı güdüsü Durumsal Kişilik Başarı olasılığı Başarma ihtiyacı Başarıya güdülenme Başarısızlıktan kaçınma ihtiyacı

Bazı insanlar başarıya güdülenmişken diğerleri neden değildir? Başaıya güdülenmişler; Meydan okumayı kabu ederler Görevde kararlılık gösterirler Hızlı ve etkindirler Riski göze alırlar Geribildirmden hoşlanılar Eylemleri için sorumluluk alırlar Başarısızlıktansonra daha çok çalışırlar Başarısızlıktan kaçınanlar; Sorumluluktan kaçarlar Kolay seçenekleri tercih ederler Başarısızlıktan sonra vazgeçerler

Başarı güdüsü Başarı güdüsünü etkileyen faktörler; Kendine güven Öz-etkinlik Hedef oluşturma

Başarı hedefi kuramı Sonuç yönelimli (yarışmacı) Görev yönelimli (ustalık)

Amaçlar Biddle’a göre; Ustalık ya da görev amaçlı – kendini geliştirmeyle ilişkili- süreç odaklı Benlik ya da yetenek amaçlı- rakipleriyle karşılaştırma önemli-performans odaklı Sosyal onay amaçlı- Sosyal pekiştireçlerden oluşan ödülle ilişkili

Amaç yönelimi Görev yönelimli Benlik yönelimli Kendisinin belirlediği kriterler önemli Bir beceride ustalık kazanmak önemli Çaba sarfettikçe ve gelişme kaydettikçe kendine güven artışı Benlik yönelimli Sosyal karşılaştırmalar önemli Başkalarının gözünde başarılı olmakla kendine güven artışı

Başarı hedefleri Yüksek Benlik Düşük görev (incinir, Uyumsal olmayan) Yüksek Görev (Yarışmacı, uyumsal) Düşük benlik Yüksek görev (amaç odaklı, (motivasyonsuz, Yüksek Benlik hedefi Düşük Düşük Yüksek Görev hedefi

Bandura’nın Amaç Kuramı Daha az etkin Daha çok etkin Belirsiz hedefler Özel hedefler Uzun süreli odaklanma Kısa süreli amaçların ardışıklığı Çok kolay ya da çok zor olma Güçlüğün orta düzeyde olması, ayarlanabilmesi Dışarıdan oluşturulması Kişinin kendisi tarafından oluşturulması Dış ödüller Kişisel ödüller Başkalarını etkileme Yeni beceriler öğrenme Benlik yönelimli olma Görev yönelimli olma

Optimal motivasyon profili Kendini disiplinize etme Keyf alma Gerçekçi kendine güven Başarısızlığa karşı tutum Amaca yönelim

Disiplinize olma Kendine hedefler koyma Sorumluluk üstlenme Çabasını ve gelişimini gerçekçi değerlendirme Becerilerini geliştirme Zamanı iyi kullanma

Başarılı insanlar Kendine güvenli Sorumluluk alma bilinci yüksek Sosyal baskılara boyun eğmeyen İç odaklı yönelime sahip Yarışmacı ortamlarda hızlı öğrenen Kendileriyle yarışan bireylerdir

Niçin doktor olmak istiyorsunuz?