ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME Dr. Ümit ÇELEN

ÖĞRENCİYİ ÇOK YÖNLÜ TANIMAYA DÖNÜK ARAÇLAR Performans görevleri Diğer Ölçme Araçları Sınavlar ?

PERFORMANS GÖREVİ Öğrencilere, gerçek yaşamda karşılaşabilecekleri problem durumlarını sunan ve öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerinin geliştirilmesini ve ölçülmesini amaçlayan etkinliklerdir.

Öğrencilere okul dışı saatlerde yapmaları için verilen görevler. ÖDEVLER ve PROJELER ÖDEVLER Öğrencilere okul dışı saatlerde yapmaları için verilen görevler. Türleri: 1. Alıştırmalar: Yeni kazanılmış öğrenmeleri pekiştirmek amacıyla verilir. 2. Hazırlık ödevleri: İşlenecek konuyla ilgili olarak öğrencinin ön hazırlık yapması (konuyu okuyun gelin gibi). 3. Geliştirici ödevler: Derste öğrenilen bilgileri yeni projeler üzerinde kullanmak.

Neden ÖDEV? Ödev verilmesi toplumca kabul edilen bir durumdur. Pratik yapmak için kısıtlı olan ders saati kullanılmış olmaz. Öğrencilere dersten başka özellikler de kazandırır (öz disiplin, bağımsız düşünme-çalışma, zamanı düzgün kullanma, sorumluluk duygusu vb.). Velileri çocuğuna ve okula karşı ilgili olmaya ve eğitim sürecine katılmaya teşvik eder. Öğrenmenin okul dışında da olabileceğini gösterir.

Ödevin Olumsuz Yanları Dozu iyi ayarlanmazsa öğrenciler için çok sıkıcı hale gelebilir. Öğrenciye kalacak olan boş zamandan çalınmış olur. Velilerin eğitim sürecine katılmaları bazen olumsuz olabilir. Kopya çekmek ve aldatmak gibi özelliklerin kazanılmasına yol açabilir. Okul dışı koşullar her öğrenci için eşit değildir. Öğrenci tarafından yanlış anlaşılan ödev, yanlış hazırlanır. Bir ceza yöntemi olarak kullanılabilinmektedir.

PROJELER Dersler için önemli olan ve öğrencilerin ilginç bulacağı, 2 ile 8 hafta arasında zaman alabilen etkinliklerdir. Bireysel veya grup çalışması şeklinde olabilir. Öğrenci çalışacağı projeye karar verme sürecine katılır. Proje Türleri: Koleksiyonlar, portfolyolar (öğrenci ürün dosyaları), tasarımlar, araştırma projeleri, planlar veya öneriler, simülasyonlar (benzetim), kazılar, inşa, hizmet vb. Bağımsız, sınıf içinde bir grup, bütün sınıf, aynı okulda birkaç sınıf, başka okuldan sınıflar olarak yürütülebilir.

Verilirken: Konular öğrencinin düzeyine uygun olmalıdır. Mümkün olduğu kadar çok konu belirlenmeli, öğrencilerin istediği konuyu seçmesine izin verilmelidir. Kapsam açık seçik belirlenmeli, sınırları çizilmelidir. Gerekli kaynaklar ve olası ulaşma yolları hakkında bilgi verilmelidir. Ödev ve projeler puanlanırken puanlama anahtarı (rubrik, kontrol listesi, dereceleme ölçekleri) hazırlanmalıdır.

Kontrol Listeleri (Check List): Dereceleme Ölçekleri (Rating Scales): Özellikle performans içeren görevlerin puanlanmasında kullanılan ve gözlenecek davranışın varlığının veya yokluğunun “x”, “√” veya “evet”, “hayır” ile gösterilmesine yarayan araçlardır. Dereceleme Ölçekleri (Rating Scales): Performansın farklı derecelerde puanlanabildiği listelerdir.

Kontrol Listesi Örneği Açıklama: Bu liste öğrencilerin bir metni doğru anlamlandıracak biçimde sesli okuma becerisinin ölçülmesinde, öğrencilerde aranılacak davranışları içermektedir. Bu davranışlardan öğrencide gözlenenin önüne “X” işareti koyunuz ___ 1. Dik, düzgün ve rahat oturma veya durma. ___ 2. Okunacak yazıyı gözden uygun uzaklıkta tutma (yaklaşık 33 cm.) ___ 3. Kitabı sol elle tutup sağ elle sayfaları çevirme. ___ 4. Başı ve gövdeyi oynatmadan okuma. ___ 5. Konuşma hızıyla okuma. ___ 6. Konuşma sesiyle okuma. ___ 7. Nefesini uygun kullanma. ___ 8. Noktalama işaretlerine göre duraklamalar yapma. ___ 9. Sözcükleri doğru telaffuz etme. ___ 10. Cümlenin türüne göre gerektiğinde ses değişikliği yapma. ___ 11. Ses tonunu metnin temasına ve maksadına uydurma. ___ 12. Sesini herkesin duyabileceği yüksekliğe ayarlama. ___ 13. Okurken gereksiz sesler çıkarmama.

Dereceleme Ölçeği Örneği Açıklama: Bu ölçek, kişinin güzel konuşma yeteneğini ölçmek amacıyla hazırlanmıştır. Aşağıda listelenen davranışların, konuşmacı tarafından başarılı bir şekilde yerine getirilmesi durumunda 5’i, davranışın neredeyse hiç gözlenememesi durumunda ise 1’i daire içine alınız. Bu iki durum arasındaki performanslar için de 2, 3, 4 rakamlarını daire içine alınız. Madde Dereceleme 1. Konuşmanın konusunu ve amacını belirtme……………………………………… 1 2 3 4 5 2. Konuşma planını açıklama …………………………………………………………………… 1 2 3 4 5 3. Konuşmanın öz ve biçimini dinleyici düzeyine uydurma………………… 1 2 3 4 5 4. Dinleyicilerle göz teması kurma. ……………………………….……………………… 1 2 3 4 5 5. Açık ve anlaşılır konuşma. …………………………………………………………………… 1 2 3 4 5 6. Konuşmayı uygun jest ve mimiklerle zenginleştirme. …………………… 1 2 3 4 5 7. Sözcükleri doğru telaffuz etme. ……………………………………………….…… 1 2 3 4 5 8. Vurgulama ve ses tonuyla söylediklerini anlamlandırma. …………… 1 2 3 4 5 9. Görsel materyal kullanarak anlattıklarını destekleme. ……………… 1 2 3 4 5 9. Kendine güven ve uygun sahne duruşu. ……………………………………..…… 1 2 3 4 5 10. Anlattığı konuya hakimiyeti. …………………………………………………………… 1 2 3 4 5 11. Anlattıklarını uygun bir kapanışla sonlandırma. …………………………… 1 2 3 4 5

(Puanlama Yönergesi, dereceli puanlama anahtarı) RUBRİC (Puanlama Yönergesi, dereceli puanlama anahtarı) Genel anlamda rubrik, kabul edilebilir ve edilemez performans sınırlarının açıkça belirlendiği kriterler bütünüdür. Öğrencilerin çalışmalarını veya ürünlerini analiz etmek için geliştirilmiş bir puanlama tasarımıdır. Bütünsel (sonuca yönelik, holistik) ve Analitik (Sürece yönelik) olmak üzere iki türdür.

Örnek: Kompozisyon Çalışması Bütünsel Puanlama Anahtarı Örneği Konuya ilişkin düşünceler amaç doğrultusunda bir araya getirilmiş, Akıcı bir anlatım kullanılmış, Bölümler arasında bağlantılar kurulmuş, Cümleler kurallarına uygun ve anlaşılır yazılmış, Yazım ve noktalama yanlışları hiç yapılmamış ya da yok denecek kadar az yapılmış, Okuyucunun ilgisini ve dikkatini çekecek bir anlatım kullanılmış. 3 Puan Konuya ilişkin düşünceler amaç doğrultusunda büyük ölçüde bir araya getirilmiş, Genel olarak akıcı bir anlatım kullanılmış, Bölümler arasında önemli ölçüde bağlantılar kurulmuş, Cümleler çoğunlukla kurallarına uygun ve anlaşılır yazılmış, Genellikle yazım ve noktalama kurallarına uyulmuş, Genel olarak okuyucunun ilgisini ve dikkatini çekecek bir anlatım kullanılmış. 2 Puan Konuya ilişkin düşünceler amaç doğrultusunda kısmen bir araya getirilmiş, Kısmen akıcı bir anlatım kullanılmış, Bölümler arasında kısmen bağlantılar kurulmuş, Cümleler kısmen kurallarına uygun ve anlaşılır yazılmış, Kısmen yazım ve noktalama kurallarına uyulmuş, Kısmen okuyucunun ilgisini ve dikkatini çekecek bir anlatım kullanılmış. 1 Puan Çok az düşünce amaç doğrultusunda araya getirilmiş, Akıcı olmayan bir anlatım kullanılmış, Bölümler arasında yetersiz bağlantılar kurulmuş veya kurulmamış. Az sayıda kurallarına uygun ve anlaşılır cümle yazılmış, Yazım ve noktalama kurallarına çok az uyulmuş veya uyulmamış Okuyucunun ilgisini ve dikkatini çok az çekecek bir anlatım kullanılmış.

Kullanmanın Yararları: Öğretmen, öğrenci ve veli için ölçütlerin açık olmasını sağlar. Öğrencilerden neler beklendiği açıkça gösterilmiş olur. Durum belirlemede nesnellik sağlar. Öğrenciye verilen notların doğru biçimde açıklanmasını sağlar. Öğrencinin güçlü ve zayıf yanları konusunda bilgilendirici geribildirim verir. Öğretim sürecinin gelişmesine katkı sağlar.

Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo Değerlendirme, Tümel Değerlendirme) Öğretim sürecinde, öğrencilerin ürettikleri çalışmaları bir amaç doğrultusunda toplamasıdır. Portfolyoda öğrenci değerlendirmeye katılır ve ölçütlerden haberdardır. Geleneksel değerlendirme yöntemleri öğrencinin başarısını tek bir zamanda ölçerken portfolyoda ölçme bütün süreç boyunca devam eder.

Neden Portfolyo? Öğrencinin gelişimini nesnel biçimde izlemek, Öğrencideki öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek, Öğrencinin ne öğrendiğinin açık resmini çizebilmek, Yazılı ve sözlü sınavların dışına çıkıp yeni bir değerlendirme yöntemi geliştirmek, Gelecekteki öğretmenlere bilgi sunabilmek, Sonuç ve süreç değerlendirmeyi bir arada yapmak, Öğrencilerin yeteneklerini sergilemesine imkân vermek vb.

Özdeğerlendirme Öğrencilerin, öğrenme sürecinde gerçekleştirdikleri çalışmaları, öğretmen veya öğrenciler tarafından belirlenmiş ölçütler doğrultusunda değerlendirmeleri ve öğrenmeleri hakkında kendi kararlarını vermelerini içerir.

Katkıları: Öğrenciler; Kendilerine nesnel bir gözle bakmayı öğrenirler, Olaylara farklı açılardan bakıp eleştirebilirler, Güçlü ve zayıf yönlerinin farkına varırlar, Öğrenme sürecine daha çok katılırlar, Karar verme, eleştirel düşünme, sorun çözme gibi çeşitli üst düzey düşünme güçlerini geliştirirler, Öğrenmeye karşı ilgi ve güdüsünü artırarak akademik başarılarını yükseltirler.

Sınırlılıkları: Öğrencilerin kendilerini nesnel olarak değerlendirememesi, Geçerlilik ve güvenilirlik sorunları. Kontrol listelerinden, açık uçlu sorulardan ve dereceli puanlama anahtarlarından yararlanılabilir.

Akran Değerlendirme Öğrencilerin, sınıf arkadaşlarının çalışmalarını belirli ölçütler doğrultusunda değerlendirmesi. Faydaları Öğrencilere çalışmaları hakkında ayrıntılı geribildirim verir. Öğrencilerin çalışmalara eleştirel gözle bakmalarını sağlar. Benzer çalışmaları ayrıntılı görme fırsatı verir. Öğrenciyi öğrenme sürecinin değerlendirilmesine yönlendirir. Sınırlılıkları Öğrencilerin arkadaşlarını nesnel olarak değerlendirememesi, Geçerlilik ve güvenilirlik sorunları. Kontrol listelerinden, açık uçlu sorulardan ve dereceli puanlama anahtarlarından yararlanılabilir.

ÜNİTE KAVRAM HARİTASI

Tanılayıcı Dallanmış Ağaç D ifadesi d 1 => 2 puan (Doğru) d y 2 => 1 puan B ifadesi (Yanlış) y d 3 => 3 puan d E ifadesi (Doğru) y A ifadesi 4 => 2 puan (Doğru) F ifadesi d 5 => 1 puan y d (Yanlış) y 6 => 2 puan C ifadesi (Doğru) y d G ifadesi 7 => 0 puan (Yanlış) y 8 => 1 puan

Yapılandırılmış Grid Yapılandırılmış grid tekniğinin temel yapısı 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Yapılandırılmış Grid 1- Örümcek 2- Balina 3- Kelebek 4- Yengeç 5- Sazan 6- Yılan 7- Kartal 8- Solucan 9- Kurbağa Soru 1: Yukarıdaki kutucuklardan hangisi omurgalı hayvanlar grubuna dahil olan canlıları içerir? a) Uygun kutucukları seçiniz. (Cevap: 2, 5, 6, 7, 9) b) Seçtiğiniz hayvanları balık – sürüngen – kurbağa – kuş – memeli doğrultusunda sıralayınız. (Cevap: 5, 6, 9, 7, 2) Soru 2: .......... Soru 3: ..........

SORU ÖRNEKLERİ

Bu öğretmen aşağıdakilerden hangisine daha çok önem vermektedir? 2009 - KPSS / EB-CÖ 47. Fen ve teknoloji öğretmeni, öğrencilerin sınıf içi başarılarını yazılı ve sözlü yoklamalarla değerlendirmekte, öğrencilerin, hazırladıkları ürün dosyalarıyla değerlendirilmesine ise daha az yer vermektedir. Bu öğretmen aşağıdakilerden hangisine daha çok önem vermektedir? A) Öğrencinin kendi öğrenmeleriyle ilgili güçlü ve zayıf yönlerini analiz etmesini sağlamaya B) Öğrencilerin bireysel gelişim aşamalarını izlemeye C) Öğrencileri başarılarına göre sıralamaya D) Öğrencide sorumluluk bilincini geliştirmeye E) Öğrencilere günlük hayata dair beceriler kazandırmaya

B) Yapılandırılmış grid C) Kavram haritası D) Performans değerlendirme 2009 - KPSS / EB-CÖ 52. Fen ve teknoloji dersine ait bir kazanım şöyledir:“Farklı yoğunluğa sahip sıvıların cisimlere uyguladığı kaldırma kuvvetini karşılaştırır ve sonuçları yorumlar.” Bu kazanımın ne ölçüde edinildiğini belirlemek isteyen bir öğretmen aşağıdaki uygulamalardan hangisini gerçekleştirmelidir? A) Çoktan seçmeli test B) Yapılandırılmış grid C) Kavram haritası D) Performans değerlendirme E) Sözlü sınav