Azeri Türklerinin Hızla Modernleşmesinde Rol Oynayan Faktörler Devlet idaresinin değişimi Yeni yolların yapılması Demiryollarının etkisi Rus sanayi mallarının hızla Orta Asya’da Pazar haline gelmesi (Rus kapitalizmi)

Rus sanayi mallarının hızla Orta Asya’da Pazar haline gelmesi (Rus kapitalizmi) Birçok yerde fabrikaların açılması Hazar Denizindeki petrolün önemi Bakû’da çıkan petrol ile bu şehrin öneminin artması (Nobel Kardeşler, Tagıyev) Petrolün İran ve Orta Asya’ya ulaşmasında deniz yolunun önemi

Mirza Fethali Ahundzade (1812-1878) -Türk Dünyasının ilk tiyatro yazarı- Ahundzade’yi bir din adamı olan amcası yetiştirmiştir. Ahund=imam 1832’de hacca giden amcası Ahundzade’yi Gence’ye bırakır. Burada kaldığı süre içerisinde Mirza Şefi Vazıh ile tanışır. Ondan nestalik dersleri alır.

(arap alfabesi kullanılan bir yazım şekli. İran'da ortaya çıkmıştır (arap alfabesi kullanılan bir yazım şekli. İran'da ortaya çıkmıştır. ilk kullanan kişinin bir rüyasında ördeklerin uçuşunu gördüğünü ve ördeklerin uçarken oluşturduğu şekilleri yazıya aktararak bu yazım stilini oluşturduğu söylenir. ismi iki ayrı yazım stili olan nesih ve talik'in birleştirilmesi ile türetilmiştir. karakterlerin değişik şekillerde kullanımı yönünden oldukça zengin bir tarzdır.)

Mirza Şefi ile ilişkileri 1834’de Tiflis’te Şark Dilleri mütercimi görevini alır. Rusçayı mükemmel derecede öğrenir. 1848’de Nasirüddün şahın tahta çıkması ile Rusların İran’a gönderdiği heyet içerisinde yer alır.Bu vesileyle İran’ı da yakından tanıma fırsatı bulur. Buradaki din adamlarının devlet içerisindeki rolünü dikkatle inceler.

Ahundzade Bakû’da tiyatro binasının yapılması dolayısıyla ilk tiyatrolarını yazmaya başlar ve bu eserleri 1859 tarihinde TEMSİLAT adı ile kitap haline getirir. TEMSİLATIN ÖZELLİĞİ NEDİR? Temsilat ile hem Azeri Türkçesinin gelişmesine katkıda bulunmuş hem de Azeri tiyatrosunun kurulmasında ve gelişmesinde büyük katkısı olmuştur.

Komedilerinin konusu: Cahil din adamları ve dervişler, hurafeler, toplumdaki bozukluklar, saf ve bilgisiz köy kadınları, idarecilerin adaletsizliği,

Ahundzade 1857’den sonra ALFABE problemi ile uğraşır. Arap alfabesini ıslah çalışmalarını Farsça yazdığı layihasıyla Türkiye, İran ve Rus devlet adamlarına gönderir. Fakat ilgi görmez. 1863’de İstanbul’a gelir ve çalışmalarını Münif Paşa’ya sunar ama yine reddedilir. 1873’te Latin harflerine dayalı bir alfabe yapmak istediğini belirtmiştir.

Onun fikirlerinin en büyük temsilcisi yazdığı KEMALÜDDEVLE MEKTUPLARI’dır. Bu eser Tiflis’te 1866’da kaleme alınmıştır. K. M., Ahundzade’nin hayalinde canlandırdığı iki kişinin birbirlerine yazdığı mektuplardan oluşur. (Voltaire’in etkisinde kaldığı düşünülmektedir.) Voltaire İngilizler Hakkında Mektuplar ve Felsefi Mektuplar adlı eserlerinde Hıristiyanlığa hücum ederken Ahundzade de İslâmiyet’e hücum etmektedir.