Yazılım Kurulum ve Yönetimi Ders- II Yrd. Doç. Dr. Muhammet Arucu 2.Hafta

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR Proses (Process) Bir işletim sisteminde anahtar kavram Proses’ dir. Bir proses temel olarak “çalıştırılmakta olan bir program” dır. Çok kullanıcılı olan, (multiuser) ve çok iş düzeni (multiprogramming) uygulanan sistemlerde ise, aynı anda birden çok işin işletilmesi zorunluluğu, CPU, bellek ve diğer sistem kaynaklarının bu işler (prosesler) arasında paylaştırılmasını gerektirir.

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR Dosyalar (Files) İşletim Sisteminin temel bir fonksiyonu, disklerin, çevre üniteleri vs. ile ilgili özelliklerini tutmaktır. Bir dosya okunmadan önce mutlaka açılmalıdır. Dosyalar ile ilgili bilgiler “ Dizinler (Directory)” şeklinde bir yapıdır. Proseslerin hiyerarşik yapıdaki yaşamları en fazla birkaç dakika sürerken dosyaların hiyerarşik durumdaki yapıları yıllarca sürebilir.

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR İş (Job) Kullanıcıların, bilgisayar sisteminde bağımsız bir bütün olarak ve belli bir sıra dahilinde işlenmesini istedikleri hizmetler kümesine “İş (Job)” denilebilir. Bilgisayarın sistemlerine gönderilen işler, bir veya birden fazla programın ayrı ayrı işletileceği alt adımlardan oluşabilir. İşler genellikle adımların art arda uygulanacağı biçimde düzenlenir. Her adım, bir öncekinin sonuçlanması üzerine işletime girer.

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR İstemci / Sunucu (Client / Server) Modern İşletim Sistemlerin de genel eğilim, çekirdek (kernel) (DOS’ daki Command.com gibi düşünülebilir) en düşük düzeye indirip kullanıcıları etkileyen utility (yardımcı program) leri zenginleştirmektir. Bu model de Kernel (Çekirdek) istemcilerle sunucular arasında iletişimi sağlar. İşletim sistemini, “file server”, “proses server”, “memory server” gibi parçalara bölmek yönetimi daha kolaylaştırmıştır.

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR Terminal (Sonda Bulunan) Modern İşletim Sistemlerinde, istemci konumunda olan ve son uç olarak bulunan sistemlerdir. Fakat bu sistemler, iki türlüdür. Bunlardan birisi şu an kullanmakta olduğumuz şekli ile olandır. Yani, kendi işletim sistemini kullanarak istemci konumunda olanlardır. Diğeri ise, sistemi olmayan yani sadece monitör ve klavyeden oluşan sistemlerdir.

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR Boot (Yeniden Başlatma) İşletim sisteminin yaptığı işler bitirilip veya kayıtları tutularak yarıda kesilip işletim sisteminin tamamen kapatılması veya elektriğinin kesilip yeniden verilmesi ve işletim sisteminin yeniden başlatılmasıdır.

KULLANICILARINA GÖRE İŞLETİM SİSTEMLERİ Tek kullanıcılı işletim sistemleri (Single User Operating Systems) Sistemin tek bir kişi tarafından erişilerek kullanıldığı ve tüm yetki ve görevlerin bu kullanıcıya ait olduğu sistemdir. Bu sistemler işlemleri yerine getirişi bakımından; I- Tek işlemli (Mono tasking (programming)) işletim sistemi: Aynı anda sadece bir işlem yapılabilmektedir. Buna örnek olarak DOS işletim sistemini verebiliriz. II- Çok işlemli (Multi Tasking) işletim sitemi: Aynı anda birden fazla işi yapabilmektedir. Örnek olarak Windows 95/98/NT/XP Home/Vista Home / Win 7 Premium, Linux PC versiyonları verilebilir.

KULLANICILARINA GÖRE İŞLETİM SİSTEMLERİ Çok Kullanıcılı işletim sistemleri (Multi User Operating Systems): Çok kullanıcı işletim sistemlerinde bir sistem aynı anda birden fazla kişi tarafından kullanılabilir. Ağ ortamlarında paylaşımlı olarak kullanılan bilgisayarlarda işletim sistemi bu şekilde çalışır. Bu işletim sistemleri aynı zamanda Multitasking (çok işlemli) sistemlerdir. Örnek vermek gerekirse UNIX, XENIX v.s. ( Çok kullanıcılı – çok görevli)

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Mainframe (Ana Çatı) sistemleri Çok işlemcili işletim sistemleri Kişisel bilgisayar işletim sistemleri Sunucu (Server) işletim sistemleri Gerçek Zamanlı (real-time) işletim sistemleri Akıllı-kart (smart card) işletim sistemleri Gömülü (embedded) işletim sistemleri

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Anaçatı (Mainframe) İşletim Sistemleri : Yoğun I/O(Input/Output) işlemi gerektiren çok sayıda görev çalıştırmaya yönelik sistemler için kullanılır: Hizmetleri: 1. Toplu iş(batch) kipinde çalışma. Örneğin, aynı anda tüm kullanıcıların belirli hesaplarını güncelleme 2. Birim-iş[hareket] (transaction) işleme. Örneğin, rezervasyon işlemleri gibi. 3. Zaman paylaşımlı çalışma. Örneğin, veritabanı sorgulama.

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Çok İşlemcili İşletim Sistemleri — Birden fazla işlemcili bilgisayar sistemlerinde kullanılır. — İşlem gücünün arttırılması hedeflenmektedir. — İşlemcilerin bağlanma şekillerine göre sistemler gruplanırlar: Paralel sistemler Grid sistemler Çok işlemcili sistemler

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Kişisel Bilgisayar İşletim Sistemleri Kullanıcıya etkin ve kolay kullanılabilir bir ara yüz sunmak. Ofis uygulamaları gibi programlar mevcuttur. Windows 98,2000,XP, MacOS, Linux

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Sunucu İşletim Sistemleri Sunucular üzerinde çalışırlar. — Sunucuların kaynak kapasiteleri yüksektir. — Bağlı iş istasyonları vardır. — Anaçatı sistemler bulunur. Bilgisayar ağı üzerinden çok sayıda kullanıcıya hizmet verir. — Donanım ve yazılım paylaştırma — Yazıcı hizmeti, dosya paylaştırma, web erişimi, UNIX, Windows 2000, Windows 2003 Server v.b.

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Gerçek Zamanlı İşletim Sistemleri Endüstriyel kontrol sistemlerinde kullanılırlar. Zaman kısıtlaması çok önemlidir. Örnek: VxWorks, QNX

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Akıllı Kart(Smart Card)İşletim Sistemleri En küçük işletim sistemi türüdür. Kredi kartı boyutunda üzerinde işlemci olan kartlarda çalışır. İşlemci ve bellek kısıtlamaları çok önemlidir. Bazı işletim sistemleri Java tabanlıdır. JVM içerir ve Java programları çalıştırabilirler. Örnek: MULTOS, SmartecOS, Windows Embedded CE, Akis Kart

KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Gömülü (Embedded) İşletim Sistemleri Avuç-içi bilgisayarlar ve gömülü sistemlere yönelik tasarlanmıştır. Kısıtlı ve özel amaçlı işlevler içerir. TV, mikrodalga fırın, çamaşır makinesi, cep telefonları için geliştirilmiş sistemler. Bazı sistemlerde boyut, bellek ve güç harcama kısıtlamaları vardır. Örnek: PalmOS , WindowsCE, Symbian OS

BAZI İŞLETİM SİSTEMLERİ

GELECEK HAFTA BIOS ve BIOS AYARLARI BIOS BIOS AYARLARI / CMOS SETUP UTİLİTY STANDART CMOS SETUP SEÇENEKLERİ BIOS FEATURES SETUP SEÇENEKLERİ CHIPSET FEATURES SETUP SEÇENEKLERİ