AFETE YARDIMDA KARŞILAŞILAN İKİNCİL TRAVMALAR ve BAŞA ÇIKMA Prof Dr Süheyla ÜNAL
Tanımlar Stres sürekli olarak değişen çevremize uyum sağlamaya çalışırken yaşadığımız fiziksel ve duygusal zorlanma Travma bireyin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü tehdit eden, dehşete düşüren, çaresiz bırakan durum
Stres tepkisi Alarm dönemi Direnme dönemi Tükenme dönemi Fizyolojik tepkiler Direnme dönemi Enerji artışı ve uyum Tükenme dönemi Kaynakların tükenmesi Alarm Direnme Tükenme
Bedensel tepki Göz bebekleri büyür Kan akımı beyine ve kaslara yönlenir, düşünce ve hafıza keskinleşir Kalbin atım sayısı artar, kan basıncı yükselir Tükürük artar Ter bezi faaliyetleri artar Kan pıhtılaşma mekanizması harekete geçer Solunum sayısı artar Sindirim yavaşlar, mide asiti artar Depolanmış yağ ve şeker kana karışır
Bir başkasının acısını hissetme Diğer insanın eylemini gözleme sırasında o eyleme ilişkin otonomik ve bedensel tepkileri de içerecek tarzda benzeri zihinsel temsilciler aktive olmaktadır
Tanıklık travması Şok Şaşkınlık Umut ve dayanıklılık 3 1 2
Kurtarma travması Ölen, yaralı, sıkıntıda olan insanlarla karşılaşma Yardım çabalarının olumsuz karşılanması Uzun saatler aç ve uykusuz kalma,uygun olmayan yaşam koşulları, aşırı yorgunluk
İlk tepkiler Güç ve hızda artış Duyuların netliğinde artış Tepki zamanında azalma Donup kalma, tepki gösterememe Aşırı tepki verme Duruma uygun olmayan tepki verme
Kurtarma çalışması sırasında “Onların acılarını aynen yaşamadan da onları anlayabilir ve yardım edebilirim” telkini ile davranmak
Şok ve Kargaşa fazı Dikkat ve konsantrasyon bozukluğu Bellek kaydında bozukluk Karar verme ve yargılama bozukluğu Kendilik kavramında dağılma ya da karmaşa Yakınlaşma isteği ve telkine yatkınlıkta artma Duyguların biliş üzerine etkisinin artması Yorgunluğun bilişsel süreçler üzerine etkisi
Enerji artışı Enerji artışı kaygı ve öfkeye de neden olur Gereksiz risk almaya yol açabilir Uyku azalır İştah azalır
Travma tepkileri Kahramanlık Balayı Dağılma Toparlanma Enerji düzeyi
Travma sonrası tepkiler Stresin etkisi, stres etkeni ortadan kalktıktan sonra da devam eder Sonraki etkiler travma kadar etkilidir Performansı azaltır
Travma sonrası tepkiler Duygusal tepkilerin azalması ya da yokluğu Çevrede olup bitenleri algılamama Gerçeklik duygusunu kaybetme Kendini farklı algılama Travmatik anıları hatırlayamama Travmatik anıları zihinden çıkaramama Çabuk sinirlenme, alınganlık, tahammülsüzlük Uyku bozukluğu, kabus görme
Travma sonrası tepkiler Davranışsal: aktivite artışı/azalması, aşırı uyarılmışlık, işlev bozukluğu, diğer insanlara karşı öfkeli davranış Duygusal: anksiyete, depresyon, endişe, öfke ve kızgınlık, yas Bedensel: yorgunluk, gastrointestinal yakınmalar, başağrısı, uykusuzluk, kas gerginliği Kişilerarası: ilgi ve güven azlığı
Travma sonrası tepkiler Bilişsel: inkar, umutsuzluk, çaresizlik, tanık olunan olayların zihinden çıkmaması, şaşkınlık, yönelim bozukluğu, paranoya, suçluluk Ruhsal: yaşamın anlamını sorgulama, Tanrıya ve kadere kızgınlık, dünyanın güvenli, güvenilir ve adil bir yer olduğu görüşünün sarsılması, olumsuz bakış açısı geliştirme, yaşamın kırılganlığını farketme
Başa çıkma Kaçınma, sosyal stratejiler, dua etme, imajinasyon Uyaran Gözü, kulağı, cildi koruma Algı Akılcı olmayan düşünceleri etkisiz kılmak, gevşeme teknikleri Duygusal uyarılma Derin nefes alma eksersizleri, masaj Fiziksel uyarılma